Bókasafnið - 01.03.1990, Blaðsíða 39

„Hugmyndir hafa komið fram... um að ákveðið hlutfall affjár-
munum til rannsókna rynni til bókasafna. “ (Myndin er tekin á
Háskólabókasafni.)
og viðmót og frammistaða bókavarðarins verða
honurn eftirminnileg - eiga þátt í að skapa álit hans á
safninu öllu.
2) Erfitt er að koma við gæðaeftirliti og staðla framkomu
og viðmót. Pann þátt þjónustunnar er a.m.k. erfitt að
rneta til fjár. Gæðin eru undir margbreytilcgri fram-
komu og aðstæðum komin og „framleiðslan" er óað-
skiljanleg „neyslunni", þ.e. þjónustunnar er notið um
leið og hún er veitt.
Af þessu leiðir að það er að ýmsu leyti snúið að skipu-
leggja þjónustu safns. Um leið og þess er krafist af
háskólum að þeir sýni svart á hvítu hvað þeir geri eru alls
kyns mælingar hafnar til vegs og söfnin munu einnig
verða mæld og vegin. Þetta hefur lengi verið gert í Banda-
ríkjunum og þar má frnna margs konar staðla og viðmið-
anir. Nauðsynlegt er fyrir okkar söfn að vera á verði og
taka sjálf þátt í að finna út hvað er sanngjarnt að mæla og
bera saman. Við erum því betur sett sem við höfum skýr-
ari markmið. Oftast liggja þau í augum uppi hjá rann-
sóknarbókasöfnum. Leiðirnar til að ná þeim kunna að
breytast í tímans rás, þær þarf því stöðugt að endurskoða.
Pað er gott og gagnlegt að safna gögnum uin mælanlega
þætti bókasafnsþjónustu og gera framtíðaráætlanir, m.a. á
grundvelli þeirra. En það þarflíka að meta reglulega hvort
áætlanir hafi staðist eða hvar hefur rekið afleið. Gleymum
ekki að spyrja eftir að eitthvað rann út í sandinn: af hverju
fór það svo?
Með góðrí stjórnun má skapa góða ímynd
John Blunden-Ellis bendir á Qögur höfuðatriði sem
söfn verði að gaumgæfa vilji þau koma þjónustu sinni á
framfæri:
- ímynd eða álit -
- þjónustu/tækni -
- stjórnun/umhverfi og aðstæður -
- safnefni/fjármagn -
Rannsókir á gæðum bókasafnsþjónustu benda ein-
dregið til þess að fólk mæni mikið á ímynd þjónustufyrir-
tækja. ímyndin verður til á einhverju tímabili fyrir
skynjun notendanna en er líka undir hugmyndafræði,
orðspori, auglýsingum og almannatengslum komin. Ein-
staklingsbundinn framgangsmáti skiptir mestu og vegur
oftast þyngra en tækniframfarir. Á þetta skyldi því lögð
áhersla í þjálfun starfsfólks. Mestu máli skiptir að draga
notendur að og byggja upp góð tengsl við þá og þess
vegna verður þjónusta safnsins að vera persónuleg, fagleg
og skjót.
Eitt af erfiðari verkefnum bókavarða er að stilla saman
strengi safnnotenda og upplýsingatækninnar. Þegar heim-
ildir liggja faldar á segulmiðli verður að ljúka honum upp
fyrir venjulegum notanda. Tæknin sparar ekki mannafla
né bætir úr vondri stjórnun. Söfn verða að sæta því að
standi þau sig ekki í þessum efnum leita notendur á önnur
mið og þá fyrst og fremst til einkaaðila. Bókaverðir verða
að meta tæknina eftir því hverju hún skilar, annars er hún
tíma- og peningasóun. Hins vegar geta söfn nú, eins og
fjallið sem kom til Múhameðs forðum, miklu beturnáð til
síns fólks með því að gera safnið að miðstöð tölvutengsla
í skólum og nota tölvukerfi og nettengingar til þess að
koma upplýsingum á framfæri. Hér þjónar tæknin fyrst
og fremst hagsmunum notandans. Tölvuskrár sem safn-
notendur geta sjálfir leitað í frá sínu eigin skrifborði ger-
breyta aðstöðu vísindamanna, sömuleiðis skrár á geisla-
diskum. Svona tæknilegri upplýsingadreifingu verður þó
að fylgja vel eftir með persónulegum tengslum af safnsins
hálfu.
í bókasöfnum eins og öðrum fyrirtækjum þarf fyrst að
ákveða hvað eigi að gera og svo hvernig fara eigi að því.
Flestar mennta- og vísindastofnanir hafa of víð og alhliða
markmið til þess að safnið geti unnið eftir þeim án þess að
þau séu nánar sundurliðuð. Kenningar um stjórnun fyrir-
tækja taka að sjálfsögðu mið af því sem best þykir á hverri
tíð. Á undanförnum áratugum hefur athyglin beinst
meira og meira að því hvaða þættir hvetji menn helst í
starfi. Með kenningu Abrahams Maslows (Maslow:1954)
um forgangsröð þarfa manneskjunnar að leiðarljósi hafa
stjórnunarfræðingar eins og F. Herzberg (sjá t.d.
Shields:cl 988) lagt fram nýjar kenningar um ánægju í
starfi. Hann telur ánægju og óánægju ekki liggja hvora á
sínum enda kvarðans heldur séu vissir þættir, eins og t.d.
árangur og álit, nauðsynlegir fyrir ánægjuna en vinnuskil-
yrði geri hins vegar menn oft nöldursama. Þótt vinnuskil-
yrði séu bætt þarf fólk ekki endilega að vinna betur ef það
nýtur sín ekki í starfmu sjálfu með því að frnna sig valda
því og fá það viðurkennt. Bókaverðir munu ekki vera hér
nein undantekning og hver þekkir ekki stöðugt nöldur
yfir kaffibrauði og öðrum ytri aðstæðum á sínum vinnu-
stað?
Hefðbundin píramídastjórnkerfi stofnana henta ekki
bókasöfnum á öld upplýsingatækni. í stað sérhæfðrar og
strangrar deildaskiptingar með heíðbundnum hætti getur
oft verið farsælt að setja upp samvinnuhópa í ákveðin
verkefni svo að ýmsir sérfræðingar vinni saman, valdið
dreifist og byggist á þekkingu en ekki yfirráðum. Breiðu
línurnar á að leggja ofan til í stjórnkerfinu en endurskoða
þær og bæta kjöti á beinin í starfshópunum þannig að
aðferðir þróist um leið og verkið vinnst. í bókasafni sem
tekur upp slíka stjórnunarhætti er litið á upplýsinga-
miðlun sem ferli í heild og keppt að því að allir starfsmenn
BÚKASAFNIÐ
39