Dagur - 17.03.2001, Blaðsíða 5

LAUGARDAGUR 17. MARS 2001 - 5
Kristur er ekki
höggmynd
„Það er engum hollt að hafa einokun á trú og skoðunum,
segir herra Karl Sigurbjörnsson biskup.
Herra Karl Sigurbjörns-
son biskup sendi nú í
vikunni frá sér hirðis-
bréf sitt þar sem hann
kemur víða við.
„Eg byrjaði á hirðisbréfinu um
leið og ég tók við þessu emb-
ætti og ætlaði að koma því út í
fyrra,“ segir biskup í viðtali við
blaðamann Dags. „Það gekk nú
ekki, kannski sem betur fer, en
einhvern tfmann kemur að því
að maður verður að gefa þetta
frá sér.“
- Þetta er löng hefð að gefa út
svona hirðisbréf.
„Já, þetta er ævagömul hefð
að biskupar geri grein fyrir eða
marki stefnu þjónustu sinnar
og leitist við að uppörva, hvetja
og áminna söfnuðinn. Og svo
að vekja spurningar og örva
samtal um það sem máli skipt-
ir. En ætli þetta hréf eigi það
ekki sammerkt með flestum
bréfum sem skrifuð eru að það
gleymist fljótt."
- Það er nijög víða komið við í
bréfinu, en mér sýnisl að jnt sért
almennt kannski að leggja
áherslu bara á fólk og sam-
kennd fólks, að menn taki það
alvarlega að vera mannlegur.
„Jú, það er ekki fjarri lagi að
það sé meginstefið. Kirkjan er
samfélag fólks, ég legg mikla
áherslu á það. Oft er talað um
kirkjuna sem húsið eða helgi-
dóminn, stofnunina og emb-
ættismennina, en fyrst og
fremst lít ég á kirkjuna sem
samfélag fólks. Samfélag fólks
við Jesú Krist.
Eg vel bókinni heitð í birtu
náðarinnar, og framan á henni
er englamynd eftir Önnu Niku-
Iásdóttur, Englakór, heitir hún.
En þegar maður hugsar um
kirkjuna og reynir að skilgreina
hvað bún er, þá má segja um
hana að það sé svipað eins og
með englamyndirnar, englar
eru eitthvað sem allir vita hvað
er en þegar við ætlum að fara
að skilgreina það í orðum, þá
kemur hik á okkur og okkur
vefst tunga um tönn," segir
Karl.
„í bókinni er stef sem ég kem
enn og aftur að og tengist at-
burði sem með einum eða öðr-
um hætti snertir okkur öll. Það
er skírnin sem flestir Islend-
ingar hafa tekið þátt í eða verið
vitni að. Skírnin er tákn náðar-
innar. Ég legg áherslu á að
kirkjunni er ætlað að vera far-
vegur náðarinnar í menningu
og samfélagi.
Náð er eitt af þessum orðum
sem er erfitt að skilgreina. Við
skynjum merkinguna með
hjartanu öðru fremur. Hún er
það sem er óverðskuldað og
gefið að fyrra bragði, eins og
kærleikurinn, fegurðin og lífið,
og allt hið góða. Kirkjunni er
ætlað að vera það samfélag þar
sem þetta er iðkað og játað og
þessu er greiddur vegur í
mannlífinu. Og þó ég leitist við
að taka á ýmsum málum sem
hlasa við á vettvangi samtíðar-
innar og eru viðfangsefni okkar
daga, vandkvæði og deiluefni,
þá er það ekki vegna þess að ég
sitji með einhver svör sem aðrir
hafa ekki komið auga á, heldur
er ég að reyna að varpa ljósi
fagnaðarerindisins á þessar
spurningar og á þessi svör.
Þjóðkirkjan er mjög víðfeðm
og hefur enga eina rödd eða
eitt svar við hinum flóknu
spurningum mannlífsins, en
henni ber að hvetja okkur til
þess að horfast í augu við
vandkvæðin og leita svara. Það
eru margir sem falbjóða þetta
eina rétta svar, þennan eina
stóra sannleika. Sannleikurinn
sem kirkjan boðar er Jesús
Kristur. Kristur er persóna en
ekki höggmynd. Við eigum lif-
andi samskipti við persónu, en
afgreiðum ekki sisona í eitt
skipti fyrir öll
Sammála um
að vera ósammála
- Þeir sem standa jjrir utan
þjóðkirkjuna telja þó að hægt sé
að fara ýmsar aðrar leiðir en
kirkjan gerir að þessum sama
mannlega kjarna.
„Jú, vissulega. En okkar þjóð-
kirkja er rúmgóð og opin og á
að hafa lága þröskulda að mínu
mati. Hún á að hafa þéttan
kjarna og vita fyrir hvað hún
stendur, það er fagnaðarerindi
Jesú Krists. En hún er ekki
mikið að ragast í skoðunum
fólks. Sú var tíðin að kirkjan
hafði einokun á þessum vett-
vangi mannlífsins. Sá tími er
löngu liðinn, sem betur fer, og
ég vona að hann komi aldrei
aftur því það er engum hollt að
hafa einokun á trú og skoðun-
um. Núna stefnum við á hrað-
byri inn í fjölmenningarlegt
samfélag og ég hvet kristið fólk
og presta kirkjunnar til þess að
virða lífsskoðanir og trú ann-
arra og vinna að því að hér
þroskist og dafni samfélag þar
sem við berum virðingu fyrir
bvert öðru.“
- Þú hvetur vfða í bréfinu iil
sátta í ýmsum deilumálum sem
snerta kirkjuna.
„Jú, og um ýmis deilumál
verðum við líka oft að vera
sammála um og sættást á að
vera ósammála. Það eru mál
sem hafa valdið miklum sárs-
auka og miklum erfiðleikum
þar sem deiluaðilar ganga út
frá mjög sterkum rökum og ég
tel mjög mikilvægt að fólk
haldi áfram að ræða á sínum
rökum, loki ekki á samtaliö og
séu þá alla vega sammála um
að það sé hægt að komast að
ólíkum niðurstöðum. Um sam-
kynhneigð hafa til dæmis verið
afar skiptar skoðanir og fólk
kemst að þveröfugum niður-
stöðum út frá forsendum heil-
agrar ritningar. Þarna verðum
við að biðja saman um leið-
sögn Guðs anda til að finna
réttu svörin og horfast í augu
við það að við erum bara ekki
tilbúin. Við náum ekki enn sem
komið er sameiginlegri niður-
stöðu en samt viljum við halda
áfram að lifa saman, tala sam-
an og virða hvort annað en ekki
loka á og fordæma hvort ann-
að.“
- En hvað eiga samkynhneigð-
ir þá að btða lengi eftir niður-
stöðu?
„Agreiningsefnið er varðandi
það hvort samvist samkyn-
hneigðra telst hjónaband. Þar
hefur kirkjan okkar ekki náð
niðurstöðu frekar en samstarfs-
kirkjur okkar í nágrannalönd-
unum. En ég legg áherslu á að
það er enginn spurður um
hneigð í samfélagi kirkjunnar,
engum er meinað um fyrirbæn,
sálgæslu eða blessun vegna
hneigðar sinnar.“
Hald í hefðinni
- En eins og þii segir hefur sam-
félagið hreysi gífurlega og mörg-
um finnst trúin hafa verið,
kannski ekki á undanhaldi, en
að þynnast út að ýmsu leryti.
„Já, trúin hefur nefnilega alls
ekki verið á undanhaldi, öðru
nær. Við héldum það á tfmabili
að hún væri að hverfa og hið
veraldlega hefði yfirhöndina,
en það er aldeilis ekki. En ég
vildi orða það þannig að það sé
mjög sterkt miðflóttaafl í okkar
menningu. Það'sem áður þótti
sjálfsagt og fólk hugleiddi ekki
svo mjög heldur gekk hara út
frá, það er það ekki lengur. Það
er ekkert sjálfsagt lengur, ekk-
ert gefið, og kirkjan verður
auðvitað fyrir því. Allar stofn-
anir samfélagsins eru á miklu
breytingaskeiði. Það liggur
einnig í tíðarandanum að fólk
vill heyja sér eigin hugmyndir
hér og hvar. Það er ekki hátt
metið að halda tryggð við
ákveðnar hefðir eða venjur.
Þó er ákveðin þverstæða í
þessu því tryggðin við hefðir
kirkjunnar er ótrúlega sterk í
okkar samfélagi, þannig að
hvað sem öllu líður hefur verið
ótrúlega mikill stöðugleiki í
þeim efnum. Og ég vil ekki
segja að það sé hara vegna ein-
hverrar vanafestu, að fólk sé
bara hugsunarláust og fylgi
venjunni eins og maður heyrir
stundum. Eg held að þctta
standi dýpri rótum í okkar
menningu og þjóðarsál en svo.
Okkur Islendingum . er ekkert
sýnt um að tjá okkar tilfinning-
ar, alla vega ekki þegar við
erum allsgáð. Við erum ekkert í
því að úttala okkur um okkar
innsta og innilegasta. En við
tjáum það oft frekar í verkum
eða með athöfnum, og slík verk
og athafnir eru líka þessar
kirkjulegu athafnir. Og það er
hreint ekkert lítið hald í þeim
þegar allt kemur til alls. Eg
held að það skiptir miklu máli
fyrir okkar menningarlegu fót-
festu yfirleitt að við skulum
halda tryggð við þetta.“
Hin orðmarga vantrú
- Það sem kirkjan liefur að segja
byggir mikið á táknmáli, en
sjálfum finnst mér stundum að
prestarfæli fólkfrekarfrá kirkj-
unni með því að nota þetta
táknmál eins og það væri ekki
táknmál heldur beri að skilja
það bókstaflegri merkingu.
„Já, það getur vel verið. En
við verðum að átta okkur á því
að hið trúarlega í manninum
tjáir sig alltaf með þrennum
hætti. Það er í fyrsta lagi með
táknum, og tákn eru bæði í
myndum og líka í eins konar
Ijóðmáli. Játningar kirkjunnar
eru þannig tákn, Ijóðmál sem
vísar á dýpri veruleik sem
aldrei verður hægt að tjá. í
öðru lagi tjáir það sig í helgi-
sögum eða goðsögum, sem
reyna að bregða upp mynd af
þessu sem aldrei verður tjáð til
fulls. Og í þriðja lagi með at-
höfnum, helgisiðum þar sem
við með einhverjum hætti lif-
um okkur inn í eða göngum
inn í það sem aldrei verður til
fulls tjáð. Þetta þrennt þarf
alltaf að haldast í hendur í trú-
arlífinu, og þess vegna er til
dæmis mikilvægt að skilja bæði
orðin og sögurnar andlegum
skilningi en ekki bara bókstaf-
legum, og sama gildir um at-
ferlið og táknin."
- Já, prestarnir læra Jietta í
námi sínu, að skilja þessa hluti
andlegum skilningi, en oft er
eitis og það komist ekki vel til
skila lit til fólks.
„Nei, ég get vel trúað því og
við höfum oft verið sek um að
tala of mikið út frá höfðinu,
síður út frá hjartanu. Auðvitað
þarf þetta að haldast í hendur,
en oft er leitast við að túlka
með rökum það sem verður
aldrei til fulls útskýrt. Guð
verður aldrei útskýrður. Um
leið og við teljum okkur vera
búinn að útskýra Guð, þá er
hann orðinn orðinn skurðgoð,
þá er hann ekki lengur hinn lif-
andi Guð. Þú getur aldrei út-
skýrt konuna þína, hvað þá
Guð almáttugan. Það er alltaf
eitthvað sem kemur þér algjör-
lega á óvart. Endur fyrir löngu
sagðí nú vitur maður að hin
orðmarga vantrú slökkvi eld
andans. Kannski er einmitt of
rnikið af orðmargri vantrú í
gangi bæði í kirkju og utan,
blaður um allt milli himins og
jarðar.“ -GB