Dagur - 17.03.2001, Blaðsíða 8

8
LAUGARDAGUR 10. MARS 2001
Ð^ur-
„Það var alltaf æskudraumur
minn að verða bóndi í sveit og
mér finnst alveg dýrðlegt að
vakna upp klukkan sex á
morgnana og fara að vinna fyr-
ir sjálfan mig - enda þó gott
væri að lúra lengur á morgn-
ana, “ segir Guðbergur Egill
Eyjólfsson bóndi í Hléskógum í
Grýtubakkahreppi við Eyjafjörð.
mynd: brink.
Kóngar í ríki sínu
Með tvær
hendur tóm-
ar. Margur
ætlar að
verða ríkur
af eigin
rekstri. En
eru hindranirnar í við-
skiptalífinu orðnar slík-
ar að öll sund eru þeim
allslausu lokuð? Eða
eru tækifærin alltaf til
staðar. Hversu sterkur
er andi Bjarts í Sumar-
húsum í íslenskri þjóð-
arsál.
Kóngur í ríki sínu. Engum háð-
ur. Avaxtar pund sitt með sinni
eigin vinnu og verður moldrík-
ur. Hver á sér ekki drauma um
þetta? Verða eins konar Bjartur
í Sumarhúsum, líkur þeim sem
Nóhelskáldið gerði að yrkisefni
í Sjálfstæðu fólki. Enginn ger-
ist í dag sporgöngumaður
Bjarts með því að reisa sér
heiðarbýli eða ríða yfir jökulár
á hreindýrstarfi. En menn geta
ef til vill orðið sjálfs síns herrar
með því að kaupa sér trillu,
verslun, bújörð eða sett eigin
iðnframleiðslu á laggirnar. Eða
er kannski orðíð ómögulegt fyr-
ir framtaksamt ungt fólk að
stofna til eigin rekstrar jafn-
auðveldlega og áður var? Dagur
kannaði málið og ýmsar áleitn-
ar spurningar í þessu sam-
bandi.
Fullkomið frelsi
í nýjum greinum
„Tækifæri til að gera stóra hluti
eru alltaf til staðar, en þau
sveiflast hins vegar á milli
greina. Einu sinni voru tækifæri
einna helst í sjávarútvegi en í
dag einna helst í fjármálaheim-
inum, hugbúnaðargerð og líf-
tækni," sagði Þorsteinn Már
Baldvinsson, forstjóri Samherja í
viðtali við Dag sl. haust. Þar
sagði hann ennfremur að sumir
héldu því fram að nánast útilok-
að væri að hasla sér völl í sjávar-
útvegi og að engin nýliðun væri í
greininni. „Það er að mínum
dómi orðum aukið þótt það sé ef
til vill rétt að nýliðun í greininni
sé minni en hún var áður. En ég
held að það nákvæmlega sama
eigi við í nánast öllum greinum
atvinnulífsins á íslandi um þess-
ar mundir.“
Bergsteinn Einarson er fram-
kvæmdastjóri plastverksmiðjun-
ar Sets hf. á Selfossi. Hann seg-
ir engan vafa leika á þvf að erfið-
ara sé nú en áður fyrir ungt fólk
að halsa sér völl í hinum hefð-
bundnum atvinnugreinum, það
er sjávarútvegi og landbúnaði.
„Hins vegar var mjög algengt og
er enn, að ungir iðnaðarmenn,
stofnuðu lítil fyrirtæki sem síðan
vaxa og dafna ef vel er á málum
haldið. Þar þurfa menn ekki að
kaupa sér kvóta til þess að kom-
ast inn í greinina. Fyrirtækiö
sem ég stjórna varð þannig til
upp úr byggingastarfsemi. At-
hafnafrelsi ungra manna hefur
fyrst og fremst lagst af í sjávar-
plássum og sveitum, sem ætti að
vera umhugsunarefni þeim sem
halda á byggðamálum. Fullkom-
ið athafnafrelsi ríkir í nýjum at-
vinnugreinum; í upplýsínga- og
tölvutækni enda sækja ungir
menn þar fram og eru margir að
gera góða hluti."
Trillukarl á skaki
En skoðum sjávarútveg nánar.
Aður en núverandi fiskveiði-
stjórnunarkerfi kom til sögunnar
fóru margir út í útgerð og náðu
góðum árangri, enda var þetta
áður en aflaheintildir fóru að
ganga á svo háu verði að mjög
erfitt var að kaupa sig inn í kerf-
ið. Helsta smugan í útgerðinni
er smábátaútgerð og þó eru þar
engu að síður miklar fjárhæðir í
spilinu.
„Þetta er ekki bara að
standa og veifa ávís-
anaheftinu eða standa
og brosa á bak við búð-
arborðið þegar við-
skiptavinir koma inn.“
Að sögn Arnar Pálssonar,
framkvæmdastjóra Landssam-
bands smábátaeigenda væri það
lágmarkseining fyrir mann sem
ætlar að hefja smábátaútgerð
að hafa úr að spila 50 tonnum í
þorskaflahámarki, það er kvóta
sem fyrir væri greiddar 25 millj.
króna miðað við 500 kr. kíló-
verð. Sæmilegur bátur fæst svo
fyrir 5 millj. kr. - og þá er tjár-
festingin orðín um 30 millj. kr.
Orn teiur að framlegð af rekstri
af þessari stærð geti verið um
fimm milljónir króna og þar af
geti menn reiknað sér helming-
inn í eigin laun - jafnvel meira
séu þeir duglegir við að harka í
utankvótategundum eins og ýsu
og steinbít.
Æskudraumur rætist
Margur hefur einnig farið út í bú-
skap í sveit í þeim tilgangi að
verða eigin herra. En þá þarf yfir
mikla hjalla að fara ætli menn að
festa sér jörð og kaupa rétt til
framleiðslu sem ætti að gefa af
sér þokkalega afkomu. Magnús
Leópoldsson hjá Fasteignamið-
stöðinni í Reykjavík hefur í
áraraðir selt bújarðir og þekkir
markaðinn vel. Hann segir viður-
kennt að ætli menn út í kúabú-
skap sem gefur þokkalega af sér
þá þurfi framleiðslurétturinn að
vera 100 þús. lítrar á jörð. Og
kaup á kvóta, jörð, húsum, grip-
um, vélum og tækjum sé gjarnan
fjárfesting uppá um fimmtíu
milljónir króna. Fjárfesting f
lífvænlegu sauðfjárbúi sé síðan
einhvers staðar á bilinu 20 til
40 millj. kr.
„Það var alltaf æskudraumur
minn að verða bóndi í sveit og
mér finnst alveg dýrðlegt að
vakna upp klukkan sex á
morgnana og fara að vinna fyrir
sjálfan mig - enda þó gott væri
að lúra lengur á morgnana,“
segir Guðbergur EgiII Eyjólfs-
son bóndi í Hléskógum í
Grýtubakkahreppi við Eyja-
fjörð. Jörðina keypti hann íý'rir
tæpu ári og lét þar með æsku-
draum sinn rætast; að verða
bóndi í sveit. Hann segist hafa
reiknað jarðakaupin út fram og
til baka og ekki séð annað en
dæmið ætti að ganga upp. „Eða
af hverju gat ég ekki slegið lán
og keypt jörð fyrir 45 milljónir
með II til 12 milljón króna
veltu að baki mér á ári, á sama
tíma og margir eru að kaupa
sér eínbýlishús fyrir sunnan
uppá kannski fimmtán milljón-
ir með enga veltu á bak við
sig.“
Varla tími til að borða
I Hléskógum búa Guðbergur
og eiginkona hans, Birna Krist-
ín Friðriksdóttir, nú með 40
kýr og framleiðsluréttur á ári er
155 þúsund lítrar. „Það er auð-
vitað púsluspíl að fjármagna
svona kaup. Það hefði ég til
dæmis ekki getað gert nema
konan mín væri kennari með
sæmileg laun og hafði jafn-
framt aðgang að góðum lífeyr-
issjóði. I dag erum við að borga
af jörðinni um 300 þúsund
krónur á mánuði og þær tölur
eiga eftir að verða enn hærri
þegar öll Ián eru komin til af-
borgunar á næsta ári. En svo
liggur líka fyrir að ég þarf að
fara í talsverð kaup á vélum og
tækjum, vinna upp tún, breyta
fjósinu og svona gæti ég lengi
haldið áfram. Þetta verður því
talsvert þungur róður,“ segir
Guðbergur - sem segir eigið
vinnuframlag skipa meginmáli.
„Það er kannski ekkert að
marka mig þegar þú spyrð um
eigið vinnuframlag, ég vinn
mikið við þetta því þetta er svo
skemmtilegt, enda þótt sveita-
búskapur útheimti alltaf geysi-
lega mikla vinnu. I fyrra var
þetta oft vinna frá klukkan sex
á morgnana og fram að rniðn-
ótt og svo varla tími til að
borða. Tengdamamma kom
stundum með mat hingað og
lét mig borða - á sama tírna og
konan mín var við störf uppi í
Oskju sem leiðsögumaður,"
segir Guðbergur - sem telur
ástæðulaust fyrir ungt fólk að
hika neitt við að fara út í bú-
skap ef það hefur áhuga og
vilja og hefur reiknað sig að
þeirri niðurstöðu að dæmið
gangi upp. Þar þurfi þó margir
þættir að koma til, en það sem