Dagblaðið Vísir - DV - 22.12.1981, Blaðsíða 25

DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. ÞRIÐJUDAGUR 22. DESEMBER 1981.
25
Menning Menning
Lipur og læsileg
bók um Walesa
Samstaða nú.
Samtabbók við Lak Waia&a.
Eftir Júifu Gattar-Kienk.
Þorsteinn Thorarensen þýcidi.
Haukur Már Haraldsson ritar eftirmála.
Fjöivaútgáfa 1981.
Skyndilega brýzt óánægja út.
Verkfall. Með örskotshraða breiðist
hreyfingin út um allt landið. öll
þjóðin sýnir samstöðu. Allar aðgerð-
ir eru vel skipulagðar. Reynslan frá
því í desember 1970 kemur í góðar
þarfir. En ekki síður samvinna verka-
manna og menntamanna i KOR-
nefndinni, sem vann að því að að-
stoða þá, sem ofsóttir voru eftir upp-
þotin í júní 1976. Kröfurnar voru
ljósar: Frjáls verkalýðsfélög yrðu
viðurkennd, afnám ritskoðunar,
sannleikurinn verði sagður i fjölmiðl-
um, atvinnulýðræði, aukin mannrétt-
Bókmenntir
Arnór Hannibalsson
indi, betri kjör, meira framboð á
matvælum. Allur heimurinn fylgdist
með verkamönnum í Gdansk. Skyldi
þeim takast að fá einhverju af kröf-
um sínum framgengt? Þeir biðu dög-
um saman. Loks sendi . Valdið mann
til samninga. Það lét undan síga og
samþykkti nokkrar helztu kröfur.
Með því skilyrði þó, að hin nýja
verkalýðshreyfing viðurkenndi for-
ræði Kommúnistaflokksins. Nýr
kafli hófst í þjóðarsögu Pólverja.
Það var 31. ágúst 1980. Áður óþekkt-
ur rafvirki varð leiðtogi alls vinnandi
fólks i Póllandi. Nafn hans er Lech
Walesa.
í ágúst 1980 var höfundur um-
ræddrar bókar stödd í Gdansk og
heyrði þá um setuverkfall í Lenín-
skipasmíðástöðinni þar í borg. Hún
fór að forvitnast ufn verkfallið, og
varð það til þess að hún fylgdist með
viðburðum næstu vikurnar. Árang-
urinn varð þessi bók, en höfuðuppi-
staða hennar er viðtöl við Walesa á
þeim tíma þegar hann var önnum
kafinn við að koma fótunum undir
hin nýju verkalýðsfélög. Það er ótrú-
leg saga, þegar tekið er tillit til þjóð-
félagsaðstæðna í Póllandi, og hefði
engan grunað að hún ætti eftir að
gerast, þegar verkfallið brauzt út i
ágúst ’80. Bókin leggur samt höfuð-
áherzlu á að lýsa manninum Walesa,
ætt hans og uppruna, persónu hans
og starfsstíl. Það er vissulega mjög
forvitnilegt að kynnast þessum
manni, sem vann það afrek að sam-
eina allt vinnandi fólk í landi sínu
undir merkjum Samstöðu. Allt þetta
fólk var óvant lýðræðislegum vinnu-
brögðum og kunni lítt til starfa í
frjálsum félögum. Jafnframt þessu
var efnahagur landsins kominn alger-
lega í rúst og óánægja verkamanna
brauzt út hvarvetna um landið í
kröfugöngum og verkföllum. Allan
þennan feikna kraft þurfti að virkja
og halda í böndunum. Stjórnvöld
voru óvön því að þurfa að semja við
frjáls verkalýðsfélög og Samstaða
varð að gera það sem hægt var til
þess að halda uppi samstarfi við
stjórnvöldin. Allt þetta varð sífellt
erftðara eftir því sem seig á ógæfu-
hliðina í efnahagsmálum og eftir því
sem flokkurinn og ríkisstjórnin urðu
vanmáttugri að ráða við ástandið.
Verkafólk sneri sér.því til sinna eigin
samtaka með kröfur um, að þau
gerðu eitthvað til þess að bæta úr. En
Samstaða hélt fast við það, að hún
væri verkalýðsfélag en ekki stjórn-
málaflokkur. Samt fékk hún sífellt á
sig þær ásakanir frá Flokknum, að
hún væri að seilast til valda, grafa
undan stjórnarfarinu og gera Flokkn-
um ókleift að stjórna.
Frá þessu er ekki sagt í umræddri
bók. Hún er takmörkuð við síðasta
ársfjórðung 1980 og við persónu
Walesas sjálfs. Hún skýrir ekki frá
víðara samhengi viðburðanna nema
að takmörkuðu leyti. Það væri því
ástæða til að láta í ljós þá ósk, að
Fjölvaútgáfan gæfi út aðra bók, sem
segði sögu síðasta áratugar í Pól-
landi. Með því er ég ekki að draga úr
mikilvægi þess að Lech Walesa sé
kynntur fyrir íslendingum. í ljósi síð-
ustu viðburða er ljóst, að starfsemi
frjálsra verkalýðsfélaga í Póllandi er
lokið eftir 16 mánaða starf. Forystu-
mennirnir sitja í fangelsum, og þótt
fréttir hermi að Walesa sé frjáls mað-
úr er óvíst um framtíð hans eða starf-
semi hinnar frjálsu verkalýðshreyf-
ingar. Herstjórnin sem tók völdin í
Póllandi þann 13. des. 1981 hefur
sjálfsagt krafizt þess af honum, að
hann lýsti yfir stuðningi við her-
stjórnina og skoraði á verkamenn að
forðast verkföll og mótmælaað-
gerðir. Engin slík yfirlýsing hefur
borizt frá Walesa, og herma fréttir
ýmist að hann sitji í stofufangelsi
skammt frá Varsjá eða þá að hann sé
að semja við fulltrúa herstjórnarinn-
ar. Þótt það tímabil sem Walesa
stýrði Samstöðu væri stutt, á það eft-
ir að hafa v^ranleg áhrif á líf og
framtíð Pólverja.
Þýðing bókarinnar er lipur og læsi-
leg. Ekki kann ég við þann rugling
sem er á stafsetningu pólskra nafna.
Annaðhvort var að prenta þau með
pólskri stafsetningu eða þá með ís
lenzkri stafsetningu samkvæmt fram-
burði. En það er smáatriði. Aðal-
atriðið er það, að hér er komin út
bók, sem allir ættu að lesa sem áhuga
hafa á að kynna sér málefni Póiverja.
Arnór Hannibalsson
EKKI
KAUPA
FILMU
Því okkur langar að gefa þér litfilmu í
jólagjöf
Komdu strax í dag og fáðu
LITFILMU
IJÓLAGJÖF
fyrir hátíðarmyndirnar þínar

GLÖGGMYND
er „stór myttd”, sem kostar ekkert meira en þessar venjulegu
litlu hjá keppinautum okkar. En að sjálfsögðu getur þú einnig
fengið hjá okkur litlar myndir viljir þú það heldur.
GLÖGGMYND
framkallar allar filmur fljótt og vel og til kynningar á Glöggmyndum
bjóðum við öllum þeim sem vilja góðar, skýrar og fallegar jólamyndir
að koma í einhverja af afgreiðslum okkar í dag og nœstu daga og fá
þar litfilmu íjólagjöf og kaupa framköllunarmiða um leið.

Hafnarstrœti 17, Suðurtandsbraut 20,
Auðbrekku 44—46 (hjá Magasín)
Opið Þorláksmessu til kl. 23.00.
Ath. Jólaffiima er hluti af jólatilboöi. Framköllunarverö er laagra en venjulega.
HEIMIUSDEKI BARNAFÖT HÚSGÖGN MATVÖRUR
Vörumarkaöurinnhf.
ÁRMÚI_A1a
BJARNIO JÓNSSON AUGL TEIKNISTOFAi