Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.1983, Blaðsíða 13

DV. MIÐVIKUDAGUR 2. MARS1983.
13
Kjallarinn
AFNEMUM EINKARÉTT
ÁÚTVARPSREKSTRI
Fyrir meira en 50 árum var út-
varpaö hér á landi á vegum einka-
aöila, hlutafélagsins Otvarps hf.
Stofngjald var 85 kr. og þótti nokkuð
hátt og notendur urðu aldrei fleiri en
500.
Og þá kom ríkiö og tók yfir áriö
1930 og fjórum árum síðar var
einkaleyfi útvarpsins fest í sessi und-
ir öruggri forystu Hriflu-Jónasar,
sem færði þjóöinni einkasölu á eld-
spýtum, áfengi og síld, svo aö eitt-
hvaö sénefnt.
Á síðustu fimm árum hafa verið
flutt á Alþingi frumvörp sem hafa
veriö til þess ætluö aö losa um einka-
rétt ríkisútvarpsins á útvarps-
rekstri. Jafnframt hefur verið bent á
nauðsyn þess aö breyta fjarskipta-
lögunum, sem sett voru á stríösárun-
um, því að ef grannt er skoðaö má
halda því fram að dyrasímar í fjöl-
býlishúsum og stefnuljós í bifreiöum
séu brot á fjarskiptalögunum 1941,
en samkvæmt þeim hefur ríkiö
einkaleyfi á slikum fjarskiptum.
Hefur sumum komið í hug, að
kannske sé þarna verkefni fyrir sak-
sóknara ríkisins, — ef elta á lagabók-
stafinn.
Tillögur
sjálfstæðismanna
Guömundur H. Garðarsson flutti
frumvarp um frjálsan útvarpsrekst-
ur áriö 1977 og var þaö endurflutt
1978. Á landsfundi Sjálfstæðisflokks-
ins 1981 var samþykkt samhljóöa
ályktun, þar sem meö skýrum hætti
var ályktað um afnám einkaréttar
ríkisútvarpsins á útvarpi og sjón-
varpi og skorað á þingflokkinn aö
vinna aö þessum málum. Sjálf-
stæöisflokkurinn er eini stjórnmála-
flokkurinn, sem hefur svo skýra
stefnu í þessum efnum.
Meö hliösjón af ályktun lands-
fundarins fluttu sjálfstæðismenn
nýtt frumvarp á síöasta þingi og
endurfluttu á yfirstandandi þingi. I
frumvarpi okkar er gert ráö fyrir af-
námi einkaréttar ríkisútvarpsins, en
sveitarstjórnirnar fái ákvörðunar-
valdiö.
Sjálfstæöismenn hafa þannig ætíö
verið í fararbroddi þeirra, sem vilja
frjálsa fjölmiölun hér á landi og hafa
flutt um það ítarieg og vel undirbúin
frumvörp. Sem betur fer virðast
augu annarra stjómmálaflokka vera
aö opnast og má í því sambandi vitna
til ummæla fulltrúa þeirra á almenn-
varpiö getur batnaö viö samkeppni
óháöu stöðvanna. Ríkisútvarpinu
veröur aö sjálfsögöu ekki lokað frek-
ar en ástæöa er til aö loka Þjóðleik-
húsinu, þótt áhugaleikhús fái að
starfa.
Á síðustu vikum hafa nokkur
skólafélög sýnt og sannaö, aö hægt er
að reka litlar útvarpsstöövar án mik-
ils tilkostnaöar.
Frumvarp í
skrifborðsskúffu
Sl. haust skilaði útvarpslaganefnd
niöurstööum, sem gengu nokkuö í átt
til tillögugerðar okkar sjálfstæöis-
manna. Þótt menntamálaráðherra
hafi sjálfur skipaö nefndina hefur
enn ekki bólaö á því, aö tillögur
nefndarinnar væru lagðar fram á Al-
þingi. Þvert á móti virðast þær hafa
farið ofan í einhverja skrifborðs-
skúffu menntamálaráöherrans og
týnzt þar.
^Þetta er þeim mun einkennilegra
þegar þaö er haft í huga aö víðast í
nágrannalöndunum er veriö aö
hverfa frá ríkiseinokun til frjáls út-
varpsrekstrar, enda hefur tæknin
opnað mönnum nýjan heim í þessum
efnum.
Fólkið á að velja
Því miöur eru til menn, sem ekki
skilja, aö frelsi getur ríkt án ringul-
reiðar. Sumir vilja jafnvel ríghalda í
einkarétt Ríkisútvarpsins, til þess aö
þeir geti einir ráöiö, hvað þjóðin fær
aö sjá og heyra. En er ekki kominn
tími til, aö fólk fái sjálft aö ákveða
val sitt í þessum efnum?
Ein áhrifamesta aöferöin til aö
breyta núverandi ástandi er aö taka
hressilega undir tillögur sjálfstæöis-
manna um afnám einkaréttar ríkis-
útvarpsins — og krefjast þess, að
menntamálaráöherrann dusti rykiö
af þeim tiUögum sem hafa legiö í
skrifborösskúffunni hjá honum í
aUan vetur.
Undirskriftasöfnun áhugamanna
er ágæt byrjun á baráttu, sem þarf
aö breiöast út um aUt land. I Noregi
hafa nýlega verið geröar breytingar
í frjálsræöisátt í útvarpsreksturs-
málum. Þar tala menn um vor í út-
varpsmálum. Vonandi geta ís-
lendingar fyrr en síöar á sama hátt
talaö um aö þaö hafi vorað í íslenzk-
um útvarps- og sjónvarpsmálum.
Friðrik Sophusson
alþingismaður.
„Undirskriftasöfnun áhugamanna er ágæt byrjun á baráttu, sem þarf að breiöast út um aUt land.”
um borgarafundi, sem nýlega var
haldinn í Broadway.
Samkeppni getur bætt
Rfkisútvarpið
Þeir sem andsnúnir hafa veriö
frjálsari útvarpsrekstri viröast hafa
áhyggjur af því, aö þannig verði f jöl-
miðlunin verri. Um þetta getur eng-
inn sagt aö óreyndu, en augljóst er,
að ekki verður ÞjóövUjinn bannaöur
þótt Islendingasögurnar séu taldar
betri bókmenntir.
Andstæöingar frjálsræöis í út-
varpsrekstri gefa í skyn, að frelsið
bitni á Rikisútvarpinu. Þetta er
auðvitað misskilningur. Ríkisút-
Fríðrik Sophusson
„Halda má fram, ef grannt er skoðaö, að
w dyrasímar í fjölbýlishúsum og stefnuljós í
bifreiðum séu brot á fjarskiptalögunum 1941.
Kannski verkefni fyrir saksóknara, ef elta á
lagabókstafinn.”
Guðmundur Jónsson
flutti á alþingi við umræður um
vantraust á ríkisstjómina 23. nóv. sl.
Hannsagöi þám.a.:
„Viö leggjum til aö forsætis-
ráðherra sé kosinn beinni kosningu í
tvöfaldri umferð ef ekki næst hreinn
meirUiluti í þeirri fyrri. M.ö.o., aö
landiö veröi eitt kjördæmi aö því er
tekurtU framkvæmdavaldsins.
Viö leggjum til aö aö því er tekur
tU löggjafarvaldsins veröi kjör-
dæmaskipun óbreytt.
Viö leggjum tU aö algeriega veröi
skUiö miUi löggjafarvalds og
framkvæmdavalds, m.ö.o. að störf
hv. alþm. verði aö setja landinu al-
mennar leikreglur og síöan aö hafa
eftirlit meö því aö þessum almennu
leikreglum sé fylgt.
Viö leggjum tU aö mörkun
utanrUússtefnu, sem vitanlega er af-
ar viðkvæm fyrir eyland í Atlants-
hafinu miöju, verði af hendi alþingis,
enda verði annaö hættulegt.
Og viö leggjum tU aö þingrofs-
réttur veröi afnuminn, m.ö.o. að
kosiö sé reglulega á fjögurra ára
fresti.”
Þarna er vissulega hreyft stóru
máli. I þessum tUlögum felst afnám
þingræöisins, þ.e. aö alþingi getur
hvorki myndaö né feUt ríkisstjórn,
heldur fær forsætisráðherra og
stjórn sem hann myndar vald sitt
beint frá þjóöinni í almennum
kosningum. Þingræöið hefur ekki
reynst vel aö undanfömu, hvort sem
þar er stjórnmálaflokkunum eöa ein-
hverju ööru umaðkenna.
Meö þessu væri farið inn á svipaða
leiö og nú gildir, t.d. í Frakklandi og
Bandaríkjunum og viröist gefast vel
í þeim löndum, en þaö má spyrja
hvað gerist ef meirihluti alþingis er
andvígur rikisstjórninni og neitar aö
afgreiða mál, sem hún leggur fyrir
þingið. Um þetta er erfitt að dæma
og ekki um annað að ræða en bíða
eftir dómi reynslunnar, en naumast
gæti ástandiö oröiö verra en nú er.
Nú ríkir óstjóm í efnahagsmálunum,
eða má kannski nefna þaö ofstjóm?
Vera má, að mörg lög sem alþingi
lætur frá sér fara, geri meiri skaða
en gagn, einkum varðandi efnahags-
mál.
1 tillögunum er gert ráð fyrir, aö
forsætisráðherra hafi meirihluta
kjósenda á bak viö sig, og til þess aö
tryggja það, þurfi stundum aö kjósa
tvisvar. Til að ná þessu marki er þó
óþarft aö endurtaka kosningarnar.
Þaö má skýra með einföldu dæmi.
Frambjóðendur eru þrír, A fær 5000
atkvæði, B fær 4000 atkvæði og C fær
3000 atkvæði. I þessu tilfelli myndu
atkv. sem C fékk færast yfir á A eöa
B samkvæmt ákvöröun hvers kjós-
anda meö sérstöku merki á kjör-
seðilinum. Ef kjósandinn lætur hjá
liða aö geta um þaö, gildir ákvöröun
C eins og hún var tilkynnt fyrir
kosningamar.
Vilmundur sagðist vilja hafa ó-
breytta kjördæmaskipan, en nú er
fróölegt aö vita, hvort hann hyggst
styöja þann óskapnað, sem stjórn-
málaflokkamir gömlu hafa sam-
einast um og ætla aö leggja fyrir
þjóöina í næstu kosningum. Nú
liggur hins vegar beinast viö að gera
allt landiö aö einu kjördæmi, en meö
kjördæmabreytingunni 1959 var
tekin stefna í þá átt. Þingmennirnir
eiga einmitt aö vinna verk sín í þágu
þjóðarinnar allrar en ekki íbúa ein-
stakra kjördæma. Svo má líka skipta
landinu í jafnfjöimenn einmennings-
kjördæmi, en í Reykjavík væri þó
sanngjarnt aö hafa kjördæmin
fjölmennari. Þaö er staöreynd, aö
gömlu kjördæmin, sem lögö voru
niöur 1959, lifa enn góðu lífi í hugum
kjósendanna, sbr. prófkjör sjálf-
stæöismanna í Suöuriandskjördæmi
núí vetur.
Þess má geta, aö umræddar til-
lögur Vilmundar stefna aö nokkru
leyti í sömu átt og tillögur þær sem
Fjórðungsþing Austfirðinga lét frá
sérfara áriðl947.
I efnahagsmálum hefur
Vilmundur látiö ýmsar róttækar
tillögur frá sér fara, enda er ekki
vanþörf á aö leita þar raunhæfra úr-
ræöa ef ekki á aö verða sama þróun
hér og í Póllandi. Rétt er þó aö fresta
um stund aö ræöa þau mál frekar,
því aö næstu alþingiskosningar
munu snúast um kjördæmamálið, ef
aö líkum lætur, og afstaöa Vilmund-
ar í því máh kann að ráða miklu um
hve mikið kjörfylgi Bandalag
jafnaðarmanna fær í kosningunum.
Guðmundur Jónsson,
Kópsvatni.
„Næstu kosningar munu snúast um kjör-
dæmamálið...”