Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.1983, Blaðsíða 19

DV. MIÐVIKUDAGUR 2. MARS1983.
19
lenning Menning Menning
SAGNFRÆÐILEG
SAKAMÁLASAGA
Jón Sigurðsson:
íslandsráðherrann í tugthúsið.
Sagan af Alberti og œvintýrum hans.
Menningarsjóður 1982.
Fjársvikamál Peter Adler
Albertis, sem var dómsmálaráð-
herra Dana á fyrstu árum aldarínn-
ar, er eitthvert mesta hneyksli í
samanlagöri stjómmálasögu Dan-
merkur. Hér á landi er mál þetta
einkum munaö fyrir þær sakir að Al-
bertiþessi fór samhliöa dómsmálun-
um meö ráðuneyti Islandsmála, sem
eins og siðvenja var á þeim tíma
voru unnin í hjáverkum. Frá íslensk-
um sjónarhóli vann Alberti sér það
til frægðar að í hans tíð var Hannes
Hafstein skipaöur fyrsti ráðherra Is-
lands og heimastjórn komið á, en að
öðru leyti mun hann hafa sinnt mál-
efnum Islands sem hverri annarrí
aukagetu. Er það reyndar ekki að
undra svo upptekinn sem hann hefur
verið af eigin f jármálabraski.
I inngangi að bók sinni um Alberti
segir Jón Sigurösson að fyrir þessa
hlutdeild ráðherrans í stjóm mál-
efna Islands, hljóti að vera maklegt
að Islendingar haldi minningu hans
eitthvað á lofti. Ekki veröur séð að
hlutur ráöherrans i tslandssögunni
sé það mikill að hann eigi það frekar
skUiö en aörir stjórnmálamenn
danskir aö um hann sé skrífuð sér-
stök bók. Mætti með miklum rétti
segja að fjöldi danskra stjómmála-
manna stæði honum Jramar ef þeim
værí raöaö í mikilvægisröö eftir
áhrifum þeirra á íslenska sögu. Hvað
um J .C. Cristensen sem var forsætis-
ráöherra þeirrar stjórnar sem Al-
berti sat í og var síðar aðal-
samningamaöur Dana þegar
Islendingar sömdu um fullveldi sér
til handa árið 1918? En saga
Albertis hefur það framyfir að vera
ævintýraleg, eins og heiti bókarinnar
ber meö sér, og reyndar reyfara lík-
ust eins og Jón Sigurösson tekur
fram í inngangi aö bókinni. Það
virðist hafa ráðiö mestu um bókar-
skrífin.
Jón Sigurðsson hrekur þaö reynd-
ar sjálfur aöAlbertiog mál hans hafi
skipt nokkrum. sköpum fyrir
Islendinga. Hann rekur þaö hvemig
málaferlin yfir Islandsráöherranum
hafi veriö notuö af andstæðingum
Hannesar Hafstein hér á landi í
kosningabaráttunni 1908. En fráleitt
er að álykta að þau hafi haft nokkur
afgerandi áhrif á úrslit kosninganna
þótt Hannes og heimastjómarmenn
hafi tapað þeim. Þar réðu aörir þætt-
ir. Bendir Jón enda á að þegar aóm-
urinn yf ir Alberti hafi legið fyrir hafi
íslensk blöð löngu veriö búin að
missa áhugann á þessu máli og varla
látið svo lítið að geta dómsniöur-
„Bók Jóns Sigurðssonar er fyrst og fremst sagnfræðilegur reyfari, en varpar
litlu Ijósi á islenska stjómmálasögu” — segir í gagnrýni Ólafs E. Friðriksson-
ar um bókina Islandsráðherrann í tugthúsið.
Bókmenntir
Olafur E. Friðriksson
stöðu.
Bók Jóns Sigurðssonar er fyrst og
fremst sagnfræðilegur reyfari, en
varpar litlu ljósi á íslenska stjóm-
málasögu. Meginhluta bókarínnar er
varið í að rekja feril Albertis í við-
skiptum og stjórnmálum og er það
nánast ritdeila við danska ævisagna-
ritara. Bókarhöfundur vílar þar ekki
fyrir sér að fella siðferðilega dóma
yfir framferöi sögupersónunnar,
felia sleggjudóma yfir mönnum og
málefnum og skálda í eyðurnar.
Hvað er svona athugasemd til dæmis
að gera í sagnfræðiriti, en hún kemur
á eftir lýsingu á skapferli Albertis ?
„Þetta einkennilega ósamræmi í
skaphöfn hans felldi hann sjálfan aö
lyktum og þannig bar hann meö
nokkrum hætti skapadóm . sinn
sjálfur innra með sér. Má vera aö
.svosé jafnan.” (bls. 12) Eöaþáþessi
sem er á næstu blaösíöu: „Seinni
konan haföi skiiið viö mann sinn
vegna Albertis eftir langt og
hamingjusamt hjónaband ...” Jón
áfellist danska ævisagnaritara fyrir
að fjalla sífellt um Alberti með þá
vitnesk ju í huga sem löngu síðar
varö ljós. Sjálfur fellur hann í
sömu gryfjuna.
Heimildanotkun i bókinni fernokk-
uö á skjön viö það sem þykir gott og
gilt í sagnfræöi. Vitnað er í gróusög-
ur með orðunum „sagan segir” og
þær siðan hraktar aftur í næstu
setningu. Islensk dagblöð eru mikið
notuð, ekki aöeins til aö lýsa hvernig
Islendingar litu á gang málanna
heldur sem heimildir fyrir atburða-
rás í Danmörku. Vissu þau þó ekkert
um máliö utan það sem stóö i dönsk-
um blöðum.
Það er ef til vill ekki ástæða til aö
fjölyrða frekar um þessa galla
bókarínnar. Höfundur getur þess að
þessi ritsmið hans hafi fyrst birst
sem prófritgerð í tímaritinu Sögu ár-
ið 1970 og hafi í þessari útgáfu verið
numdar brott ýmsar athugasemdir
og tilraunir til fræöimennsku sem í
þeirri fyrri hafi verið að finna. En þá
stendur eftir spumingin: Er hér um
góðan reyfara að ræða? Svarið hlýt-
ur að vera neikvætt. Þaö stafar fyrst
og fremst af því sem áður er sagt, að
saga þessi hefur mun minni tilvísun
til íslenskra lesenda en höfundur vill
vera láta auk þess sem hún ber of
mikil merki ritdeilu við danska ævi-
sagnaritara. Þar að auki vantar eina
grundvallarskýringu. Lesandinn vill
auðvitað vita hversu umfangsmikiö
fjársvikamálið var. Hann stendur
uppi meö þær upplýsingar aö í apríl
árið 1905 hafi heildarfjárhæð fjár-
svika Islandsráöherrans veriö oröin
rúmar átta milljónir króna á verð-
gildi þess árs. Fæstir eru nokkru nær
um hvaða verðmæti þaö eru ef ekki
er vísað til áþreifanlegri hluta. Hæg-
ur vandi hefði til dæmis verið aö
benda á að þessi upphæð var 83
árslaun Hannesar Hafstein eins og
þau voru á þessu sama ári. Sjálfsagt
hefði bæði mátt finna fleiri og betri
slíkar viðmiðanir.
Bók þessi er eins og fyrr segir
endurútgáfa á ritsmíð sem fyrst
birtist í Sögu, tímariti Sögufélagsins
fyrir rúmum áratug. Hver tilgangur-
inn með þessari endurútgáfu er kann
ég ekki að svara. Þeirri spurningu er
haldiö opinni fyrir stjóm Menningar-
sjóðs.
Svo skálda þau ungu
Tónleikar á vegum Tónlistarskóians f
Reykjavík á Kjarvalsstöðum, 21. febrúar.
Á einni viku, fiá fjórtánda til
tuttugasta og fyrsta febrúar, hafði
Tónlistarskólinn í Reykjavík nokkurs
konar opinn glugga, meö þrennum tón-
leikum á Kjarvalsstööum. Tvennir
þeir fyrstu voru nokkuö hreinræktaðir
„Klassenabende” og því ekki til um-
fjöllunar í fjölmiðlum til jafns viö
aðra tónleika.
Það vekur hins vegar óhjá-
kvæmilega forvitni þegar haldnir eru
tónleikar, þar sem eingöngu eru flutt,
og raunar frumflutt, verk nemenda
eins skóla. En þaö var reyndar ekki
fyrir forvitni sakir heldur þess að tón-
leikamir og verkin hefðu reynst fram-
bærileg undir hatti hvaöa tónleikahald-
ara sem væri, hérlendis að minnsta
kosti.
Venjan er sú, gefist manni kostur á
aö hlýöa á pródúkt nemenda við einn
Tónlist
EyjólfurMelsted
og sama skólann, að þar fái maöur að
heyra bergmál af tónsmiðum
kennaranna við hinn sama skóla. En
hér var þessu alls ekki aö heilsa og
þess vegna taldi undirritaður þá um-
f jöllunar verða.
Mörg ungu tónskáldanna hafa
fengið leikin eftir sig verk fyrr á
opinberum tónleikum, — flest á Ung
Nordisk Musikfest, sem hér var haldin
í haust er leiö. En þau sem þama áttu
verk vom: Haukur Tómasson,
Ríkharður H. Friöriksson, Hróðmar
Sigurbjörnsson, Guðni Franzson, Atli
Ingólfsson, Mist Þorkelsdóttir, Helgi
Pétursson og Kjartan Olafsson. Ekki
voru það einvörðungu verkin sem
athygli vöktu, því yfirleitt vom þau
dável leikin og voru þar í flestum
tilvikum nemendur skólans aö verki.
Ekki er vert að tíunda einstök verk, en
get þó ekki látið hjá líða aö minnast á
verk Guðna Franzsonar; Sólseturs-
ljóð, fínlegt verk og mystiskt; Atla
Ingólfssonar: Idu, prýöis dansastykki
og Pillur Kjartans Olafssonar,
skemmtilegt lítiö gítarkonsertínó.
Þeim verkum held ég aö fæstir
flytjendur á almennum íslenskum tón-
markaöi mundu hafna. En allt um þaö
— skemmtilegast af öllu var aö veröa
vitni að því að svo álitlegur ungskálda-
hópur skuli ná að skrifa sig undan oki
hinnar akademisku mótunarmyllu.
Það ber einnig vott um uppeldislegan
styrkþeirra semviödeildinakenna.
-EM.
Smurbrauðstofan
BJÖRNINN
Njálsgötu 49 — Simi 15105
HAFNIR
óskar eftir umboösmanni í HAFNIRNAR frá og
meö 1. mars.
Upplýsingar hjá Karli Valssyni, Sjónarhóli og hjá
afgreiðslunni í síma 27022.
Styrkir
til framhaldsnáms iönaðarmanna erlendis
Menntamálaráðuneytið veitir styrki til iðnaðarmanna, sem
stunda nám erlendis, eftir því sem fé er veitt í þessu skyni í
fjárlögum 1983.
Umsóknum um styrki þessa skal komið til menntamálaráðu-
neytisins, Hverfisgötu 6 101 Reykjavík, fyrir 15. mars næst-
komandi. Umsóknareyðublöð fást í ráðuneytinu.
MENNTAMALARAÐUNEYTIÐ
24. febrúar 1983.
Laust embætti
er forseti tslands veitir
PrófessorserabætU í líffræði viö líffræðiskor verkfræði- og raunvisindadeildar Ha-
skóla Islands er laust U1 umsóknar. Prófessornum er einkum ætlað að annast
kennslu og rannsóknir í frumulíffræði og skyldiun greinum. Umsóknarfrestur er til
25.marsnk.
Laun samkvæmt launakerfi starfsmaxma ríkisins.
Umsækjendur skulu láta fylgja umsókn sinni rækilega skýrslu um visindastörf þau
er þeir hafa unnið, ritsmíðar og rannsóknir, svo og námsferil sinn og störf. Með um-
sókninni skulu send eintök af vísindalegum ritum og ritgerðum umsækjanda,
prentuðum og óprentuðum. — Umsóknir skulu sendar menntamálaráðuneytinu,
Hverfisgötu 6,101 Reykjavík. MENNTAMALARAÐUNEYTIÐ,
25. febrúar 1983.
Útboð
Stjóm Verkamannabústaða, Suöurlandsbraut 30
Reykjavík, óskar eftir tilboöum í eftirtalda verk-
þætti í 17 fjölbýlishúsum á Eiösgranda í
Reykjavík.
1. Dúka og teppi.
2. Dúka- og teppalögn.
3. Eldavélar og vélar í þvottahús.
4. Jámsmíði.
5. Utimálun.
Utboösgögn veröa afhent á skrifstofu VB gegn 500
kr. skilatryggingu.
Tilboö veröa opnuð á Hótel Esju, föstudaginn 11.
mars, kl. 15.00.
1 x 2-1x 2-1x 2
26. leikvika — leikir 26. febrúar 1983
Vinningsröð: X21-X 1 1-1 XX-X1 X
1. vinningur: 12 réttir — kr. 77.310,-
45053(4/11)+ 72814(4111)+
62505(4/11) 100870(6/11)
2. vinningur: 11 réttir — kr. 2.819,-
15578 61528 71980+ 91144 94643 101009
16447 62507 72813+ 92549 98448 101111
23375 66139 75463+ 94202+ 100849 101181
45054+ 67031 91132 94210+ 100852
45055+ 67277+ 94218+ 100856
Kærufrestur er til 21. mars kl. 12 á hádegi. Kærur
skulu vera skriflegar. Kærueyðublöð fást hjá
umboðsmönnum og á skrifstofunni í Reykjavík.
Vinningsupphæðir geta lækkaö, ef kærur veröa
teknar til greina.
Handhafar nafnlausra seöla ( + ) verða að fram-
vísa stofni eöa senda stofninn og fullar upplýsing-
ar um nafn og heimilisfang til Getrauna fyrir lok
kærufrests.
GETRAUNIR - íþróttamiðstöðinni - REYKJAVÍK