Dagblaðið Vísir - DV - 29.03.1983, Blaðsíða 12

12
DV. ÞRIÐJUDAGUR 29. MARS1983.
DAGBLADIÐ-VÍSIR
Úfgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stiómarformaðurogútgáfustjéri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.'
Framkvæmdastjáriog útgáfustjóri: HÖROUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðsfoöarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjóm: SÍÐUMÚLA12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI ll.SÍMI 27022.
Sími ritstiómar: 84411.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerö: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„SKEIFUNNI19.
.Áskriftarverðá mánuði 180 kr..Verð.í lausasölU 15 kr. Helgarblað 18 kr.
Milli tektar og tvítugs
Sennilega er enginn aldurshópur jafnafskiptur í þjóöfé-
laginu og unglingarnir. Börn njóta umhyggju foreldra,
uppeldis og fræðslu og eru undir verndarvæng löggjafar
og föðurhúsa vegna ungs aldurs og ósjálfstæðis að öðru
leyti. Fullorðið fólk nýtur almennra mannréttinda, er
sjálfs sín ráðandi, enda stjórnar það sjálft og ræður þeirri
þjóðfélagsgerð sem það býr við. Gamalt fólk nýtur um-
önnunar aðstandenda og margvísleg félagsleg þjónusta
er sniðin við þess hæfi. Lofsvert átak er gert í húsnæðis-
málum þess, þótt betur megi gera.
En unglingarnir? Hver sinnir þeim, hvar eru þeir á
vegi staddir? Aldurinn milli tektar og tvítugs er sennilega
viðkvæmasta aldursskeiðið. Hálfstálpaðir unglingar á
gelgjuskeiði eru að kynnast lífinu, kostum þess og göll-
um, meðvitaöir um þroska sinn og kenndir, en ókunnugt
um getu sína og möguleika. Öbeislaðir af fordómum en
fáfróðir um refilstigu og reynslu.
Heimilin gefa þeim lausan tauminn og sjálfir telja þeir
sig færa í flestan sjó. Á unglingsárunum bergja flestir af
hinum beiska bikar og horfa löngunaraugum til hins for-
boðna ávaxtar.
Freistingarnar eru margar, og örlög unglingsins geta
ráðist af tilviljanakenndum félagsskap eða ómótuöum
hugmyndum. Þeir sjá fyrir sér trylltan stríðsdans full-
orðna fólksins kringum gullkálfinn, óhóf og örvinglan um-
hverfis sig, fyrirmyndir í fáfengileikanum.
Með þessu er ekki sagt að allir foreldrar vanræki ungl-
ingana, né heldur að unglingar falli fyrir hverri freist-
ingu. Mannlífið býður upp á gæfu og gleði ef rétt er á
haldið, og sem betur fer rata margir hinn gullna meðal-
veg manndóms og siðgæðis.
En ekki skaðar að miðla unglingunum af reynslu, vera
þeim til aðstoðar á þroskaskeiðinu og koma þeim til
manns. Það vill oft gleymast og dragast þangað til við
horfumst í augu við þá staðreynd að unglingurinn er sjálf-
ur orðinn foreldri eða er okkur týndur í hringiðu lífsins.
Þessa dagana standa fermingar yfir. Hundruðum sam-
an ganga unglingarnir til altaris og játast kristinni trú.
Eflaust leiðast margir hugsunarlaust til þeirrar vígslu,
og veislur og gjafir verða fyrirferðarmeiri en hinn kristni
boðskapur. Engu að síður er fermingin mikilvægur þáttur
í þeirri viðleitni að opna augu ungu kynslóðarinnar fyrir
hinu góöa og jákvæða í lífinu. Inntak kristinnar trúar,
kærleikurinn gagnvart náunganum, er kannski einasta
haldreipið í viðsjárverðum heimi. Sá unglingur sem hugs-
ar og skilur guðstrúna er betur undir framtíðina búinn.
Hann hefur gott veganesti.
En fermingin er tímamót í víðari skilningi. Stundum er
sagt að með fermingunni sé verið að taka unglinginn í
fullorðinna manna tölu. Ef til vill er það skýringin á því
skeytingarleysi sem unglingunum er sýnt. Nú þurfi ekki
lengur að hugsa um þá sem börn, nú séu þeir sjálfs síns
herrar.
Rétt er það, að unglinga á ekki að umgangast sem
ómálga börn. Þeir hafa komist til nokkurs þroska þegar
fermingin er afstaðin.
En mjög er það misráöið að láta þá afskiptalausa eöa
hrinda þeim eftirlitslaust út í hringiðuna. Unglingar
þurfa á samfylgd foreldranna að halda sem félögum og
förunautum. Fermingin er ekki endalok, heldur áfangi í
uppeldinu, þar sem kirkjan og foreldrarnir taka höndum
saman.
Unglingnum má ekki gleyma, þótt okkur finnist ferm-
ingarbörnin fín og fáguð og fullorðinsleg.
ebs
Páskahretiö ætlar aö verða með
langvinnara móti núna og laugar-
dagurinn var lengi aö opna blýgrá
augun; fór seint á fætur, enda alhvít
jörð og slippkuldi. En svo nefna
menn norðanátt með sérstakri, votri
kælingu, sem engin skjólföt virðast
geta hamiö.
Um miðja vikuna hafði orðið aö
fella niður kennslu í mörgum skólum
fyrir norðan og vestan. En þetta er
nýr siður á íslandi; að loka skólum ef
hvessir, og geta kennarar og skóla-
stjórar þá ákveðið aö liggja í bælinu
um hávertíðina, meðan daglauna-
menn og sjómenn halda sér með
annarri hendi eða báðum, við að hafa
ofan í fólk.
Og þetta skeður, meöan skólarann-
sóknadeildir, skólasálfræðin og
kennarafélögin halda því látlaust
fram, að skólinn sé vinnustaður, og
ekkert annað. Og markmið hans
alvara.
Undir þessum pilsfaldi á svo að
ala upp nýja Islendinga til aö róa á
vetrarvertíöum og hengja upp
skreið.
Eg er þó ekki alveg viss um að
þessi skólastíll henti okkur alveg. Og
þettaernýrsiður.
Minnist ég þess til dæmis ekki,
þegar ég var í barnaskóla, að lokað
væri vegna veðurs, húskuldi var þó
landlægur þá út af kolaleysi og báru-
járnsrokvorutíð.
Öldruð kona vestan úr Dölum, sem
alin var upp suður á Grímsstaðaholti
í Reykjavík, (þar sem nú er Fálka-
gata) minntist þess nú ekki að hafa
misst dag úr í barnaskóla, en hún fór
með móður sinni til að horfa á búðar-
glugga á nýjársdag árið 1900, þegar
ný ógnaröld var að koma á fætur.
Þá voru engir strætisvagnar og
börnin á Grímsstaðaholtinu ösluðu
snjóskafla, eða aurfláka og brutust
meö storminn í fangiö í skólann, en
óbyggt var þá á Melunum og þar sem
Háskólinn er nú.
Börnin af Holtinu höfðu svo fata-
skipti í Melkoti, sem var syðsti
sveitabærinn, þarna, og stóð þar sem
nú er ráðherrabústaðurinn. Og svo
gengu þau þann spöl, sem eftir var í
skólann; þá komin í hreint.
Aldrei féll úr dagur í barnaskólan-
um, enda skiljanlegt, því skólinn var
ekki orðinn vinnustaður þá.
Þá var það líka minnisstætt, að
Valdimar Kr. Jónsson prófessor
sagði frá því í útvarpinu um daginn,
þegar hann var í bamaskólanum í
Hnífsdal.
Þá var hann hvass í Hnífsdal og í
einni hviðunni lyftist skólahúsið og
fauk af grunninum, en bömin sátu
eftir á gólfinu og héldu áfram reikn-
ingi og að stafa, eins og ekkert hefði í
skorist. Enda hygg ég að óvíöa séu
börn útskrifuö eins vel í atvinnulif og
vesturáfjörðum.
Auðvitað var þetta þó guðsmildi,
þama í Hnífsdal, en aðstæður eru þó
um margt betri fyrir skólagöngu í
vondum veðrum núna. Hlífðarföt
eru betri, samgöngur betri og skóla-
húsin eru úr steini. Fimmvindstiga-
skólamir munu þegar fram líða
stundir, því miður, skila þjóðinni
innisetumönnum fyrst og fremst, ef
svoheldur semhorfir.
Vort skólaskip þarf því þyngri kjöl-
festu, svört segl og sterka snældu
undir þóftumar, eins og sagt er
austurviðsanda.
Meðal helstu mála, sem til umræðu
voru um helgina, var búnaöarþing,
þótt fáeinar vikur séu liðnar, síðan
því var slitið. Ekki veit ég hvers
vegna, en í mínum kunningjahópi
Jónas Guðmundsson
eru margir Skagfirðingar er telja
hrossasvið og kýrhraun hinn mesta
munað. Aðrir halda gæðinga og em í
félögum, semelska hesta.
Á nýafstöðnu búnaðarþingi var
aöaUega rætt um hesta, enda brenna,
hrossasölumál bænda einna mest á
barnmörgum fjölskyldum í Reykja-
vík nú um stundir, og hjá öðrum
heimilum, sem rekin em undir
mjólkurlögum.
Á búnaðarþingi deildu menn
harkalega um það, hvort selja bæri
stóðhesta úr landi, eöa ekki, en meö
sölu væri hugsanlegt að einhverjir í
útlöndum byrjuðu að rækta íslenska
hestinn, og þá í samkeppni við
íslenska hrossabændur.
Þótt það útaffyrir sig væri mikill
léttir fyrir heimilin á mölinni, aö
búnaðarþingi tókst aö greiöa úr
hrossasöluvandanum, þá kom það
fólki nokkuð í opna skjöldu, aö til
stæði nú að byrja að rækta íslenska
hestinn erlendis. Þeir sem liggja í
bókum töldu, aö það heföi verið gert í
áaögiskalðOár.
Hrossasala til útlanda er nefnilega
ekki ný búgrein á íslandi, heldur
mjöggömul.
I 120 ára gamalli íslandslýsingu
segir maður frá Kah'fomínu m.a. á
þessa leið, en hann var hér á ferð
árið 1862 (stytt);
„Þegar gufuskipið kemur til
Reykjavíkur er eina fjörið á staönum
kringum hestaprangarana. Undir
eins og farþegamir eru komnir á
land er tekið aö bjóöa þeim hesta.
Það er jafnt á komið með flökkurum
og slæpingjum alls staðar í heimin-
um aö þótt þeir eigi ekki bót fyrir
rassinn á sér virðast þeir alltaf eiga
einhver ítök í eign af þessu tæi.
Odæmilegustu mannkerti, sem
hugsast geta, taka að flykkjast til
gistihússins með aUar þær útsUtnu,
lömuðu, höltu, blindu og fótaveiku
bikkjur sem tekist hefur að hafa upp
á í nágrenninu. SUkur söfnuður hefur
ekki sést í neinu öðm landi. UlUiærði
hesturmn hans Barnums var ekkert
að sjá á móti þessum loðnu, dverg-
vöxnu, meiddu, hjólbeinóttu, kið-
fættu, Utlu kvikindum sem boðin eru
furðulostnum feröamannUium. ÞeUn
fýlgja óskiljanlegar ættartölur
sem — ef þær em þýddar orörétt —
hljóta að merkja aö þeir séu afkom-
endur þorska og hrísrunna. Það er
erfitt að sjá út aldur þeU-ra eftir
stærðinni og aUar þær reglur sem
hægt er að styðjast við í mati á
hestum annars staðar í heiminum
bregðast hér. Ég taldi suma þeUra
vera um það bil fjögurra mánaða
gamla en varö ekkert undrandi
þegar áhorfendur, sem engra hags-
muna áttu að gæta, sögðu mér að
þeir væru frá tólf til fimmtán ára
gamlir.
Ef á að láta skepnugreyin njóta
sannmælis verður að viðurkenna að
það er líkt með þeim og sviðnum
köttum að þeir reynast betur en ætla
mætti eftir útlitmu. Þótt þeir séu
ekki mikið fyrU augaö eru þeir að
mmnsta kosti harögerir, Uprir og
tryggir. Og það sem betra er, í landi
þar sem er stundum mjög erfitt að
fUina fóður éta þeir hvað sem er
nema mjög hart hraungrjót og
illmeltanlegt grágrýti. Vegna
þessara mikilvægu kosta er aUmikið
flutt af þeim tU Skotlands á hverju
ári tU ræktunar og undaneldis. Tvö
skip voru í Reykjavík að taka hesta
þegar égvarþar.”
Af þessu sjá menn, að nokkuð seint
er í rassinn gripið hjá búnaðarþingi
og okkur Framsóknarmönnum, að
hindra erlenda ræktun á íslenska
hestinum. Hann er oröinn að gæðrngi
og konungsgersemi fyrir löngu, og er
ræktaður í mörgum löndum.
Það væri á hinn bóginn áhugavert,
ef búnaðarþmg tæki landbúnaðar-
mál emhvern tímann á dagskrá,
svona viðhentugleika.
Það myndi gleðja ómegðina fyrir
sunnan.
Jónas Guðmundsson,
rithöfundur.