Dagblaðið Vísir - DV - 16.05.1983, Síða 14

14
DV. MÁNUDAGUR16. MAI1983.
SÓL SAUNA-SNYRTING
Komið í Ijós í okkar frábæru Silver Super sólarbekki (einnig með
háfjallasól) og fáið á ykkur fallegan brúnan lit og losnið við alla
streitu. Sauna og góð hvildaraðstaða. öll almenn snyrting: and-
litsböð, húðhreinsun, hand- og fótsnyrting o.fl. Jafnt fyrir konur
sem karla.
einstakt
tilboð
Við létum sérsmíða íslensk lyklaborð í tölvurnar
okkar, samkvæmt tillögum staðalnefndar.
Eigum því til sölu nokkurt magn af standard . ..!«■
lyklaborðum úr TRS-80 Model 2 tölvunun
Teikningair fylgja.
Tilvalíð tækifæri fyrír tölvu
áhugafólk, sem vantar
betra iyklaborð. ,. .

íí&. 15í
mremur á lager:
'hreinsidiskettur 5'A",
hreinsidiskettur 8",
5Va" diskettur,
diskettubox fyrir 8" og 5Va.
P.S. Örfáum litatölvum TRS-80 „Colour Computer"
16 k. óráðstafað á mjög góðu verði, einnig úrval
leik-forrita.
1 F C landij iAFMAGNS- " RAFEINDATÆKI VERSLUN I LAUGAVEG1168 RVIKS. 18055
f—
SHELLTOX
OG
VAPONA
FLUGNA
FÆLAN
Hafið þér ónæði
af flugum?
Flugnafælan sér
við þvi.
Lyktarlausu flugnafælurnar fást á afgreiðlustöðv-
um Skeljungs og í fjölda verslana um land allt.
Fáanlegar í tveimur stærðum og endast í að
minnsta kosti fjóra mánuði
SKELJUNGUR HF.
Smávörudeild
Sími: 81722
VI. grein:
NÁNAR UM
UPPRUNA
ÍSLENSKU
STJÓRNAR-
SKRÁRINNAR
Höfundar þessa greinaflokks um stjórnskipun og stjórnarskrá eru Halldór Guð-
jónsson, Jónas Gíslason, Páll Skúlason, Sigurður Líndal, Vilhjálmur Árnason og
Pórður Kristinsson. Þeir skrifa undir höfundanafninu Lýður. Ekki verður frá því
skýrt í hvert sinn hver er höfundur einstakra greina en við lok skrifanna verður
það gert.
Nú þegar umræður fara fram hér á
landi um stjómarskrá íslenzka lýð-
veldisins og breytingar á henni, gæt-
ir langmest umræðna um einstök
atriöi hennar; minna hefur gætt um-
ræðu um heildarinnihald stjórnar-
skrárinnar. Þessi umræða þarf svo
sem ekki að koma mikið á óvart;
þegar breytingar hafa verið gerðar á
íslenzku stjómarskránni í fortíðinni,
hefur umræöan einmitt á sama hátt
snúist mest um einstök atriði, eink-
um um kosningafyrirkomulag og
kjördæmaskipan.Oftast hefur kveöið
mest að alþingismönnum og öðrum
fulltrúum stjómmálaflokkanna, sem
eiga þar beinna hagsmuna að gæta
umf ram aðra menn.
Mér virðist þessi umræða öll hafa
byrjað á skökkum stað og verið mið-
uð viðrangarforsendur; mérvirðist,
að nær hefði verið að spyrja um
grundvallaratriðin sjálf: Hver er
eðlileg skipan íslenzkra stjórnlaga?
Viö hvað þarf hún að miðast? Hvaöa
atriði skipta þar mestu máli?
Eg hygg vart ofmælt, þótt sagt sé,
að grundvallarumræða um skipan ís-
lenzkrar stjómarskrár hafi raunar
aldreifariðfram.
Sjónarmið Dana
Hvernig er stjómarskrá íslenzka
lýðveldisins til komin? Að megin-
stofni til stafar hún frá þeim tíma,
þegar Island var í ríkjasambandi við
Danmörku og Danakonungur fór hér
með völd þjóðhöfðingja. Danakon-
ungar höfðu þá um aldir ákveðið
stjórnskipan Islands sem og Dan-
merkur sjálfrar. Einveldi konungs
lauk í Danmörku árið 1849. Hins veg-
ar lauk einveldi konungs á Islandi
raunverulega ekki fyrr en 1874. Þeg-
ar Islendingar höfnuðu uppkasti
Dana að stjórnarskipan fyrir Island á
þjóðfundinum 1851, framlengdist ein-
veldi konungs hér á landi.
Það var því Danakonungur, sem
setti Islandi stjómarskrá 1874; við
tókum við henni úr konungs hendi.
Eins og nærri má geta, var sú stjóm-
arskrá alls ekki samin út frá íslenzk-
um sjónarmiðum og hagsmunum
fyrst og fremst, þótt þar væri tekið
nokkurt tillit til ýmissa þeirra atriöa,
sem deilum höfðu valdið meö Islend-
ingum og Dönum fram að þeim tíma
um stöðu Islands í danska ríkinu.
Þessi stjómarskrá var fyrst og
fremst samin út frá dönskum hags-
munum með það fyrir augum að
tryggja áframhaldandi samband
landanna um ófyrirsjáanlega fram-
tíð. Og grundvallaratriði hennar
f jallaði um stööu konungs sem erf ða-
þjóöhöfðingja á Islandi.
Um
stjórnskipun
og
stjórnarskrá
Sambandsslit
Deilur héldu áfram enn um stund
með þessum frændþjóðum um sam-
band landanna; þeim deilum lauk
fyrst með sambandslögunum 1918,
sem ætlað var að gilda næsta aldar-
fjórðung. Þá voru gerðar þær breyt-
ingar einar á íslenzku stjómar-
skránni, sem nauðsynlegar voru
vegna breyttrar stöðu Islands í
danska ríkinu. Nú var um að ræða
tvö riki með sameiginlegan konung.
Vart þarf að efa, að Danir munu
margir hafa vonazt til, að þarna væri
fundin sú lausn á gömlum deilum
þjóðanna um stöðu Islands í danska
ríkinu, sem mundi haldast um langa
hríð, a.m.k. að því er snerti konungs-
sambandið. Hitt er jafnljóst, að Is-
lendingar hugðust frá upphafi nota
rétt sinn til þess að segja sambands-
lögunum upp að 25 árum liðnum.
Svo fór sem alkunna er, að sam-
bandi Islands og Danmerkur var að
fullu slitiö 1944, þótt þau sambands-
slit yrðu með talsvert öðrum hætti en
búizt hafði verið við. Aðstæður voru
þá þannig, að lítill tími gafst til þess
að hefja grundvallarumræður um
gerð og innihald íslenzkrar stjórnar-
skrár, sem tæki miö af ðskum og
þörfum þjóðarinnar sjálfrar og mið-
uð væri við gjörbreyttar aðstæöur,
m.a. á stööu íslenzks þjóðhöfðingja,
er f orseti kom í stað konungs.
Auðvitað voru breytingar gerðar á
íslenzku stjómarskránni, en þær
voru aðeins hugsaðar til bráða-
birgða, þar til betra tóm gæfist til
þess að undirbúa nýja stjómarskrá
frá gmnni. Fæstum hefur þá til hug-
ar komið, að þessi umbreytta bráða-
birgöastjórnarskrá mundi gilda
jafnlengi og raun ber vitni.
Tími til grundvallarumræðu
Það hlýtur að valda vonbrigöum,
að núverandi tillögur um breytingar
á íslenzku stjómarskránni eru mið-
aðar við það í grundvallaratriðum að
gera enn breytingar á þeirri stjórn-
arskrá, sem okkur var færð af Dana-
konungi fyrir rúmri öld. Enn virðast
menn ekki hafa gefið sér tóm til þess
að setjast á rökstóla og hugsa málið
frá gmnni út frá gjörbreyttum for-
sendum í íslenzku þjóðlífi. Vart er
við því að búast, að stofninn frá 1874
dugi enn við þjóðfélagsaðstæður nú-
tímans.
j