Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1984, Blaðsíða 13

DV. ÞRIÐJUD AGUR 3. JANUAR1984.
13
Flestum ætti nú aö vera orðið ljóst
aö útgerð í nútímaformi hefur sungið
sitt síðasta vers ef marka má gerðir,
samþykktir og yfirlýsingar félaga-
samtaka útgerðarmanna og fiski-
spekúlanta sem þingað hafa nú á
undanförnum vikum og mánuöum.
Allt fariö til andskotans og meira en
það.
LIU hélt aðalfund og einu lausnir
útgerðarmanna á vandamálum
sínum voru að banna flottroll þ.e.
bátaeigendur bönnuöu flottroll hjá
togurum og saman fundu þeir lausn-
ina fyrir alla, að binda skipin. Síðan
klöppuöu þeir hver fyrir öörum. Af-
greitt. Hvort þetta var smáþrýsting-
ur á gengisfellingu eöa bara uppgjöf
veit maöur ekki en einhver grunur
læöist samt að manni aö sjálfsögðu.
Undirritaöur hefur veriö viðriðinn
sjósókn, með hvíldum þó, síöan 1948.
Fyrst á bátum en síöan á togurum
siðustu 14 árm og þykist því hafa
nokkra yfirsýn yfir sjósókn okkar
Islendinga a.m.k. meiri reynslu en
flestir fjölmiölamenn sem á undan-
förnum mánuðum hafa látið
gamminn geisa sem mest og jafn-
vel ekki mátt ræða við kerlingar um
„kunstbroderi” án þess að spyrja
um álit þeirra á fiskveiðum, smá-
fiskadrápi og síðast en ekki síst síð-
„ Tonnafjöldakapphlaup það sem þessir vesalings menn hafa stundað gegnum árin hefur beinlinis stuðlað að verra hráefni og verri út-
flutningsvöru."
Um„ útgerð í uppgjöf’
asta þorskinn og vart mátt vatni
halda yfir hásetahlut úr hinum ýmsu
veiðiferðum. Þó er eitt víst að oft höf-
um við stundað veiðar af fádæma
hálfvitaskap og mun ég reyna að
fara í saumana á því máli þó i bili
taka út úr togveiðar, fiskvinnslu og
svokallaða stjórnun fiskveiða m.a.
Togaramönnum
að kenna
Islendingar eiga nú um 103 togara,
ca 18 svokallaða stóra og ca 85 svo-
kallaða af minni gerðinni. Sumir
þeirra minni eru allt aö því stórir en
aðrir nánast bátar. Og nú eru þessi
100 skip talin vera að útrýma hinum
ýmsu fisktegundum við landiö.
Samtímis eru þó aldrei fleiri en 70
þeirra í einu að veiöum umhverfis
landið.
Nú er aflaleysi og gæftaleysi og
fjölmiðlamenn hafa krufið orsakir
þessa aflabrests á þægilegan og ein-
faldan hátt. „Togaramönnum um aö
kenna — basta”! I gegnum aldirnar
hefur það oft skeð að landsmenn hafi
hruniö niöur úr sulti vegna aflaleys-
is. Löngu áður en togarar komu til
sögunnar. Hvað skyldi hafa orsakaö
aflaleysið þá? Áöur en við færðum út
landhelgi okkar í 200 mílur voru
mörg hundruð erlendir togarar
samtímis að veiðum við landið.
Margir ekki verri skip en okkar
togarar eru í dag. Þá veiddu Bretar
hér „Baby Cod” í stórum stíl og
þýskir verksmiðjutogarar með
klæddar vörpur. Þeir þýsku tóku
fyrst fisk til mjölvinnslu því að skip-
stjórar þeirra fengu aukahlut úr
mjölinu. Rússar veiddu hér með
stórum flotum é þann skipulegasta
hátt sem undirritaöur hefur séð.
Eins og akur er plægður. Svo færðum
við út lögsöguna og eftir talsvert þóf
hurfu svo þessir flotar til síns heima
og við sátum að mestu einir að
krásunum. I fyrstu fór afh vaxandi
og síöan kom aflabrestur eins og svo
oft áður.
Ofveiði eða
lítil sókn
Fjölmiðlar kenndu íslenskum
togarasjómönnum um þótt talsvert
sé um þversagnir í málflutningi
þeirra. Að mati f jölmiðla eru togara-
sjómenn búnir að vera að veiöa síð-
ustu eða síðasta þorskinn í ansi mörg
ár og eiga að hafa stundað geigvæn-
legt smáfiskadráp undanfarið. Væri
þorskurinn upp urinn væri allur þessi
smáfiskur ekki til. Ariö 1978, að mig
minnir, birtist hin svokallaöa svarta
skýrsla og samkvæmt henni mátti þá
aðeins veiða 250.000 tonn af þorski.
Þáverandi sjávarútvegsráðherra
hækkaöi þá tölu verulega og aUt
ætlaði af göflunum aö ganga en
næsta ár kom bara ljósgrá skýrsla
frá Hafrannsóknastofnuninni. Enn
jókst afUnn og það í metveiði. Svo fór
afli aftur minnkandi. Hvort þaö
orsakaðist af ofveiöi eða of lítilli sókn
vitum við bara ekkert um. Þótt
merkilegt sé er alveg óhemju magn
af smáum þorski á uppeldisstöðum
þetta ár og að sögn reyndustu sjó-
manna lofar það góöu þegar Isa-
fjarðardjúpiðl fyllist af seiðum sem
skeði nú í haust. Undanfarin 3 ár
hefur sjórinn fyrir vestan og noröan
veriö kaldari en menn muna. Þó er
hann aftur hlýnandi áriö 1983.
Fiskifræðmgar telja að kuldi sjávar
hafi hægt á vaxtarhraða nytjafiska
svo muni, jafnvel um 15%, þ.e. aö 50
cm þorskur væri undir venjulegum
kringumstæðum 58 cm langur.
Fyrir nokkrum árum voru uppi
áætlanir fiskifræöinga um veiði á 1,5
millj. lesta af loðnu á ári a.m.k. og
varaði undirritaöur þá við því í Dag-
blaðinu. Aflabrestur varð þó á loðnu
fyrirvaralaust svo ekki kom til
DAVÍÐ HARALDSSON
SJÓMAÐUR Á BJÖRGÚLFI EA 312.
• „í gegnum aldirnar hefur það oft skeð að
landsmenn hafi hrunið niður úr sulti
vegna aflaleysis. Löngu áður en togarar komu
til sögunnar.”
þessarar gegndarlausu veiöi. Af
hverju hvarf loönan um tíma?
(Togarar? — Nei!) Svo skeði það
síðla vors ’83 að óhemju þorskgengd
varð við Færeyjar. Islenskir togarar
urðu varir viö talsverðan þorsk djúpt
á Sléttugrunni á hraðferð austur.
Eitthvað var veitt úr göngu þessari
og henni fylgt eftir austur fyrir
Langanes. Þá sveigði hún til suðaust-
urs og hvarf. Skömmu síðar brast á
óhemju veiöi viö Færeyjar og staö-
hæfðu Færeyingar að þessi fiskur
væri kominn norðvestan úr hafi.
Fiskurinn sem veiddist úr þessari
göngu hér við land var horaöur og
maginn tómur svo að ekki er ólíklegt
að um ætisleit hafi verið að ræða. Jón
Jónsson fiskifræðingur var spurður í
fjölmiðlum hvort þetta gæti veriö
rétt en hann aftók þaö meö öllu,
umsvifalaust. Snöggur að afgreiða
málið, karlinn sá. Hann gæti kannski
svaraö því aö bragði vegna hvers allt
í einu eftir langvarandi ördeyðu í
Barentshafi hafi á siðastliönu ári allt
í einu orðið þar uppgripaafli? Við '
fáum göngur hingað úr grænlenskri
lögsögu. Gæti hugsast að þorskurinn
okkar ferðaðist norðaustur í Bar-
entshaf?
Grísjun
Færeyingar urðu líka varir við
umtalsvert magn af þorski viö mið-
línu snemma í haust. Eg spurði hér
að framan _ hvort við veiddum
kannski of lítið af smáum þorski og
þá aöeins vegna þess aö upp í hugann
kom að nú eru bændur aö átta sig á
að of margir fiskar í veiðivatni þýðir
sama sem aö þeir hætta að vaxa
vegna ætisleysis eöa þrengsla.
Bændur eru nú farnir að grisja
vötnin með glæsilegum árangri og
gera silungsveiði að arðbærri auka-
búgrein. Þetta voru nú aöeins vanga-
veltur um smáþorskinn en því ekki?
Þaö er skrítiö með síldarstofnmn
okkar sem stækkað hefur stórlega á
undanförnum árum. En hvers vegna
var svo lítið um stórsíld síðastliðna
vertíð? Stærsta sildin „Demantur-
inn” veiddist í Isafjarðardjúpi en
ekki fyriraustan.
Selurinn er hér viö land eins og
víðar, t.d. viö Noreg að koma okkur á
kaldan klaka. Það er ekki nóg með aö
hann í samkeppni við manninn éti
langt yfir 100.000 tonn af þorski
árlega heldur er hann jafnvel að
sýkja restina af þorskinum meö
hringormi og ekki bara þorskstofn-
inn heldur alla aöra fiskstofna. Eg
veit aö fólk gerir sér enga grein fyrir
hve alvarlegt mál það er. Norðmenn
skipuleggja nú veiðar á sel en hér
spyrna forsvarsmenn selsins við
fótum honum til bjargar, jafnvel á
þeirri forsendu að hann hafi svo
falleg augu. Já, Islendingar eru ekki
í vandræðum með ástæðurnar fyrir
vitleysunni ef út í það er fariö! Það
þyrfti að nota sjónvarpið til að sýna
hve geigvænlegur hringormurinn er
og hve kostnaöarsamt og tímafrekt
er að hreinsa hann úr fiskflökunum.
Nóg um þetta í bili.
Tonnafjölda-
kapphlaupið
Eg sagði aö viö hefðum hingað til
of oft veitt eins og hálfvitar og skal
sú kenning nú útskýrð:
Hingað til höfum við komið okkur
upp svokölluöum aflakóngum. Þeir
hafa mokaö upp fiski en i of mörgum
tilfellum hugsað minna um tilkostn-
að viö veiöamar og ástand aflans.
Tonnafjöldakapphlaup það sem
þessir vesalings menn hafa stundað
gegnum árin hefur beúihnis stuðlað
að verra hráefni og verri útflutnings-
vöru. Síðan, eftir að þetta lélega
hráefni kemur í land, tekur svo og
svo langan túna að vúina það. I
sumum frystihúsum er aðeins unnúi
dagvinna og aflinn treindur til aö
halda uppi fullri vinnu og stöðugri.
Þegar þessi afli hefur verið orðinn
svo gamall í húsunum að þurft hefur
nefklemmur á starfsfólkiö þá er
hann fluttur í salthúsiö til flatningar
og eöa hengdur upp í skreiö. Þá
sorgarsögu hefur fólk séö í sjónvarpi
nýlega ásamt einum af forráða-
mönnum skreiðarframleiöenda sem
sjálfur er útgerðar- og fiskverkandi.
Málflutningur þessa manns var væg-
ast sagt til háborinnar skammar og
þegar 2 góðir fréttamenn voru búnir
að teygja hann og láta hann snúa upp
á sig margoft í tilraunum sínum til
að bera í bætifláka fyrú- landráða-
hunda þá sem um var rætt þá var
harla lítið eftir af þessum annars
mjög svo kjaftagleiða manni. Von-
andi hefur hann náð ofan af sér
törnunum um jólin. „Blessuö sé
minning hans”.
Sem betur fer eru til aðrar hliðar á'
fiskvúinslunni. Eg held að Aust-
firðingar og Vestfirðúigar skari þar'
fram úr í ýmsu. Mér skilst að há-
marks útivistartími togara á þessum
svæðum sé 7 sólarhringar og a.m.k.
á Isafiröi veit fólkið hvaðan aurarnir
koma og vinna þeir aflann eúis hratt
og kostur er.
•Þetta er líka reynt hjá Utgerðar-
félagi Akureyringa en þar kemur á
móti að á aðalvertíðartimanum
norðanlands, þ.e. á sumrin, er skellt
á yfirvúinu- og helgarvinnubanni og
hefur það oft orsakaö eyðileggingu á
afla sem þurft hefur að bíða vinnslu.
Þetta hefur veriö rætt við forráða-
menn Verkalýösfélagsins Einingar
en hingað til án árangurs en þetta
lagast vonandi. Svona er þetta því
miður víðar.
Innan 12 mílna
Lesi maður togarasöguna þá
kemur í ljós að flestar gömlu hefö-
bundnu togslóðirnar sem gömlu skip-
stjórarnir veiddu stórþorsk á eru
rnnan 12 mílna markanna, nema þá
Haúnn, Hornbankinn, Stranda-
grunnið og örfáar aörar slóðú-. Þá
fóru þeir aðeúis út úr neyð á Kögur-
grunn og núverandi togslóðir norðan
Vestfjarða og stönsuðu stutt að
manni skilst vegna of smávaxins
fisks En þá höföu þeir margar
holurnar allt upp að 3 mílum. Nú er
öldin önnur. Nú halda þeir sem
stjórna að stærri fiskurinn sé utan
tólf míúia en smái fyrir innan.
Togurum er att á svæði þar sem
meiri möguleikar eru á smáfiski,
meðan snurvoðarbátar i Faxafióa
eru sagöir henda stórþorski þvi aö
þorskur í afla þeirra má ekki fara
yfir 15% af afla, ella missa þeir
veiðileyfin. Eg man vel meðan
þorsknót var leyfð í Þistilfiröi að í
nótina inni í firðinum fengu þeir vel
af stórþorski meðan togskip voru í
smærri fiski utan við lmuna. Eg held
bara að svona aðferðir gangi ekki
upp. Víöa eru ónýtt kolamið innan 12
mílnanna. Þar er koúnn víða í svo
rikum mæli aö bann er hæt’.ur aö
þrífast, þ.e. hlutfaú milli fisk oe
ætiseroröiðöfugt. ‘
Kvótaskipting
Á þessum svæðum hefur aús ekki
mátt toga mörg undanfarin ár en
núverandi sjávarútvegsráðhcrra
viröist hafa skUning á þessu og vissu-
lega ýmsu öðru. Það þarf aðeins aö
draga tennumar úr nokkrum ljónum
í vegi hans til að laga ýmsa hluti.
Nú er ráðherra meökvótaskiptingu á
prjónunum. Ymsir hafa samþykkt
liann, þ.á m. skeði þaö á einum fundi
að bátaeigendur samþykktu eúiróma
kvótaskiptingu sem þeir fyrir
einhvern misskilning héldu aö ætti
bara að ná yfir togarana en fengu
heldur sjokkið eftir samþykktina.
Kvóti er neyðarúrræði en ætti að
geta orðiö tU góðs ef rétt er á haldið
og á annaö borð um ofveiöi aö ræða.
En að setja kvóta með viðmiðun á
afla skips síðastliðin 3 ár er út í blá-
inn. Skipstjóraskipti hafa víða oröið
á þessum tíma. Ný skip hafa komiö á
þessum tima og nú tvö skipin sem
gleymdust, fljótlega. Vænlegra væri
að miöa kvóta við skipstjórana og þó
aðeúis við þann 1. fl. afla sem þeir
hafa komið með sl 3 ár!!! Þ.e. verð-
mætamat en ekki tonnaf jölda!
Hér ætti ráðherra að taka vendi-
punktúin. Ef ráðherra ber nú gæfu til
að framkvæma þetta á þennan hátt
er því við aö bæta að til þess að geta
tekið þennan afla á sem hagkvæm-
astan hátt þýðir ekkert að halda
áfram uppteknum hætti meö
skyndilokunarkerfið sem vafasamt
er að nokkur maður geti sýnt fram á
að hafi skúað nokkrum sköpuðum
hlut gegn um árin, t.d. miöað viö
möskvastækkamr Matthiasar Bjamá-
sonar. Heldur aö leyfa að afú sé tek-
inn þar sem fiskur er bestur á hverj-
um tíma, innan eða utan 12 mílnanna
sem í raun eru aöeúis 12 mílur á
viðmiðunarpunktum og svo mörgum
sinnum þaö þar á milli. 100% nýting
sjávarafla um borö í togurum hlýtur
að vera stefnan sem við verðum að
taka.
(Önnur grein Davíðs Haraldssonar
um sjávarútvegsmál, mun birtast í
DV á næstunni.)