Dagblaðið Vísir - DV - 10.01.1984, Síða 10

10
DV ÞRIÐJUDAGUR10. JANUAR1984.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
_______________Umsjón: Herdís Þorgeirsdóttir__
Hve margir englar geta
dansað á nálaroddi?
nauösynþess að stórveldin snúi afturað samningaborðinu og mögulegar leiðir
Þeir eru ófáir sem nú velta því
fyrir sér innan ríkisstjórnar Banda-
ríkjanna, meöal bandamanna þeirra
og víöar hver sé hugsanlega besta
leiöin til aö fá stórveldin tvö aftur aö
samningaboröinu til aö ræöa
strategísk eöa langdræg kjarnorku-
vopn sem og meðaldræg kjarnorku-
vopn eftir aö öllum slíkum viöræðum
hefur veriö hætt í bili.
Blaöið International Herald Tri-
bune skýröi nýlega frá skoöunum
þriggja sérfræöinga á sviöi afvopn-
unarmála á mögulegum leiöum í
þessu sambandi, þeirra Gerard C.
Smith, sem var yfirmaður banda-
rísku sendinefndarinnar í SALT 1
viöræöunum, Paul C. Warnke, sem
var yfir sendinefndinni í SALT 2 viö-
ræöunum, og John B. Rhinelander,
sem var ráögjafi Bandaríkjamanna í
SALT 1 viðræöunum. Umræddir
aðilar voru inntir eftir því hvar þeir
teldu aö hundurinn lægi grafinn
varöandi árangursleysi eöa tregöu
stórveldanna til aö ná samkomulagi.
Telja umræddir aö þörf sé á nýjum
samningaaðferðum og aö stórveldin
bæði þurfi aö leggja sig talsvert
meira fram, m.a. endurskoöa þær
ályktanir sem þau hafa dregiö af
mistökum í undangengnum samn-
ingaviðræðum. Reynslan á aö hafa
kennt Bandaríkjamönnum aö samn-
ingaviöræður viö Sovétmenn geti
aöeins orðið árangursríkar ef tak-
markanir á einu stigi geti leitt til enn
meiri takmarkana á því næsta. Því
ættu Bandaríkjamenn aö taka upp
smáskrefakennda aöferö í samn-
ingaviðræðunum.
Sérfræðingarnir segja að þaö sé
gott og blessaö aö Reagan Banda-
ríkjaforseti vilji ná samkomulagi viö
Moskvu en þeir draga í efa aö
Reagan skilji hvers sé krafist af
báöum aöilum til að árangur náist.
Benda þeir á aö enginn samningur
sem snerti strategísk vopn hafi veriö
undirritaöur í meira en áratug. Tveir
samningar um bann viö kjarnorku-
vopnatilraunum hafa verið ræddir en
ekki samþykktir sem og SALT 2
samningurinn.
Bandarísk stjórnvöld hafa dregiö
sig út úr viðræðum um allsherjar-
bann viö tilraunum meö kjarnorku-
vopn og þau hafa ekki svarað tilraun
Sovétmanna um aö opna aö nýju
viöræöur um kjarnorkuvopn úti í
geimnum. Þá segja sérfræöingar
þessir aö „stjörnustríös” áhugi
Reagans forseta sé ógnandi og geri
lítið úr ABM samningnum um gagn-
eldflaugakerfi sem er merkasti
samningur sem náöst hefur á þessu
sviði.
Að mati umræddra aöila ættu bæöi
stórveldin aö stuðla aö því að viö-
ræöur um meðaldræg kjarnorkuvopn
yrðu ekki aðskildar frá viöræöum
um langdræg kjarnorkuvopn — því
ef þessar tvær tegundir vopnakerfa
yrðu settar undir einn hatt, telja þeir
aö vandinn varöandi bresku og
frönsku kjarnorkuvopnakerfin yröi
leystur. Þeir segja aö aöskilnaöur á
milli umræddra vopnakerfa sé yfir-
boröslegur og það sé nauösynlegt aö
leysa vandann varöandi meöaldræg
kjamorkuvopn í víötækara sam-
hengi.
Þaö sem mestu varðar, aö mati
umræddra sérfræðinga, er aö hvor
aðili fyrir sig reyni að meta hvað
skipti mestu máli fyrir hinn. Benda
þeir á aö Sovétríkin hafi í START
viöræðunum gert þau mistök aö sýna
engan lit í þá átt aö þau væru tilbúin
aö ræða fækkun á SS-18 langdrægum
eldflaugum. Þá hafi öll tilboð
Reaganstjórnarinnar í START viö-
rasðunum krafist mikillar fækkunar
á landföstum eldflaugum Sovét-
manna án þess aö takmarka fyrir-
hugaöa uppsetningu MX eldflaug-
anna og Trident-2. Telja þessir aöilar
aö Bandaríkin eigi enn eftir aö gera
tilboö sem takmarki verulega
sprengjuflugvélar sem beri stýri-
flaugar — en þar hafi Bandaríkja-
menn verulega yfirburöi.
Niöurstaöa sérfræðinganna er sú
aö sérhvert samkomulagsatriði
veröi aö þjóna hagsmunum beggja
stórveldanna.
Þeir benda á aö í START viðræðun-
um hafi Sovétmenn komiö meö tilboö
sem byggt var á SALT 2 samn-
ingnum sem ýtti undir meiri niöur-
skurö en kveðið var á um í SALT 2.
Þeir segja aö þetta tilboð sé ekki
boölegt í núverandi formi en þó eigi
stjórnvöld í Washington aö reyna á
vilja Kremlverjanna meö því að
sýna vilja í þá átt aö fækka stýri-
jflaugum, sprengjuflugvélum og kaf-
bátum og í staö þess dragi Sovét-
menn úr fjölda landfastra
langdrægra eldflauga.
i Segja sérfræðingarnir aö Reagan
forseti eigi núna aö senda sinn hæf-
asta mann meö fullum stuöningi
beint til Moskvu til aö hefja samn-
ingaumleitanir. Benda þeir á fyrr-
verandi varnarmálaráöherra
Richard Nixons, Melvin R. Laird.
Segjast þeir minnast vonbrigöanna í
kjölfar áralangra viöræöna um tak-
markað bann á tilraunum með
kjarnorkuvopn en þá hafi bandarísk
stjórnvöld áriö 1963, sent Averall
Harriman sem haföi verið sendi-
herra Bandaríkjanna í Moskvu á
stríðsárunum. Eftir tveggja vikna
dvöl í Moskvu, þar sem Harriman
beitti þekkingu, innsæi og dipló-
matískum hæfileikum sínum, náöist
samkomulag. Meö von um raunveru-
legan árangur í afvopnunarmálum
mætti reyna þetta aftur, segja þeir
Smith, Warnke og Rhinelander.
„Hve margir englar geta dansað á
nálaroddi án þess aö stjaka hver viö
öörum?” spuröi Isaac D’Israeli áriö
1823 og var þá aö umskrifa setningu
eftir heilagan Tomas Aquinas frá 13.
öld. Þessi setning er vel viö hæfi enn
með tilliti til allra friöarumleitana
án árangurs.
„Enginn meö réttu ráöi,” sagöi
Winston Churchill haustiö 1948,
„getur staöiö í þeirri trú aö viö
höfum ótakmarkaðan tíma framund-
an. Viö veröum að setja málin á
oddinn og gera út um þau í eitt skipti
fyrir öll. Viö megum ekki veltast
áfram fyrirhyggjulaus og óhæf,
bíöandi eftir því aö eitthvaö gerist,”
sagöi Churchill.
Bandarísk stjórnvöld hafa lýst því
yfir aö Rússar eigi næsta leik varð-
andi nálgun aö samningaviðræðum.
Einnig hefur boriö á því aö lítill efi
viröist ríkja meöal bandarískra
stjórnvalda um aö Sovétmenn snúi
aftur aö samningaborðinu. Rétt fyrir
áramót sagöi Reagan forseti í spjalli
viö blaðamenn aö hann væri bjart-
sýnn á samskipti stórveldanna
tveggja. Sagöi forsetinn að honum
fyndust samskiptin ekki einkennast
af spennu vegna styrks Banda-
ríkjanna og bandamanna þeirra.
„Eg tel aö ástandið hafi veriö miklu
óöruggara þegar við leyföum okkur
aö veikja stöðu okkar að því marki
aö viö lágum vel viö höggi,” sagði
Bandaríkjaforseti.
„Þetta er sama gamla flækjan,”
segir einn greinarhöfunda hjá
bandaríska stórblaðinu The New
York Times. „Þeir geta ekki hist án
þess aö vilja hafa eitthvaö upp úr því
— en þeir hafa ekkert upp úr krafs-
inu án þess aö hittast.”
Vonir eru því bundnar við þaö nú
aö leiðir finnist aö samningaboröi
stórveldanna aö nýju — því fyrr því
betra, ekki eingöngu meö tUliti til
slökunar spennu heldur einnig meö
tilliti til þess aö bráöum hefst undir-
búningur kosningabaráttu í Banda-
ríkjunum og það gæti haft áhrif á
samningaumleitanir sem aö öllum
líkindum eru betur settar án slíkra
áhrifa.
Enginn samníngur sem snertír strategísk eða langdræg kjamorkuvopn hefur veríð undírritaður imeira en
áratug.
Bent er á Mehrin R. Laird, fyrrum vamarmálaráðherra Nixons, sem einn hæfasta einstakling sem Reagan-
stjórnin gmtí sent ti! Moskvu tíl að ná árangri varðandi samningaumleitanir.
„Enginn með ráttu ráði," sogOi Churchill haustíO 1948, „getur staðið i þeirri trú að við höfum ótak-
markaðan tíma..."