Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.1984, Qupperneq 12

o r
12
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og Otgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON. I
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aóstoöarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFU R P. STEINSSON.
Ritst|órn: SÍDUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugeró: HILMIR HF., SÍÐUMULA 12. Prentun:
Árvakur hf., Skeifunni 19.
Áskriftarverð á mánuói 250 kr. Veró i lausasölu 22 kr.
Helgarblaó25kr.
Við þurfum meirí röskun
Enn sem fyrr eru Islendingar á faraldsfæti. I fyrra
fluttust rúmlega ellefu þúsund manns milli sveitarfélaga
eða nærri 5% allrar þjóðarinnar. Þetta jafngildir því, að
öll þjóðin skipti um sveitarfélag á tuttugu ára fresti.
Síðustu tólf árin þar á undan, það er frá 1971 til 1982,
færðu sig raunar tæplega 125 þúsund manns, ekki bara
milli sveitarfélaga, heldur milli landshluta. Það voru
nærri 60% þjóöarinnar — á aöeins tólf ára tímabili.
Þjóöflutningar Islendinga fela núna aðeins að litlu leyti
í sér sókn fólks til þéttbýlis. Sem dæmi má nefna, að á
þessum tólf árum fluttust 9.917 manns frá Vestfjörðum,
en 7.687 komu þangað í staðinn. Straumurinn er ekki ein-
hliða.
Þetta er ólíkt því, sem var á fyrri hluta aldarinnar,
þegar fólk fluttist unnvörpum úr sveitinni á mölina og
þjóðin í heild breyttist úr dreifbýlisþjóð í þéttbýlisþjóð.
Þá grisjuðust byggðir og eyddust, svo sem Hornstrandir.
Raunar tæmdust heil kauptún, sem urðu undir í lífsbar-
áttunni. Fáir muna nú eftir Skálum á Langanesi, Aðalvík
og Hesteyri á Vestfjörðum eða Dritvík og Djúpalónssandi
á Snæfellsnesi, þar sem eitt sinn var mannlíf í blóma.
Allar aldir hafa Islendingar verið á faraldsfæti, ekki
aðeins milli bæja og dala, heldur landsendanna milli.
Þetta sést af manntölum og kirkjubókum. Ein afleiðingin
var, að hér mynduðust ekki mállýzkur eins og til dæmis í
Noregi.
Raunar urðu Islendingar til sem þjóð vegna röskunar.
Fólk sleit sig frá heimahögum nágrannalandanna og
stefndi yfir úthafið á vit hins ókunna. Það var enn öflugri
kraftbirting en sú, sem felst í flutningum Islendinga
nútímans.
I þá daga var ekki rætt um, að sálræn eða félagsleg
kreppa fylgdi röskuninni, sem olli upphafi Islands-
byggðar. Þvert á móti vitum við, að hér blómgaðist fljót-
lega mun öflugri menning en ríkt hafði í fyrri heimahög-
um fólksins.
Brezki sagnfræöingurinn Arnold Toynbee heldur því
meira að segja fram, að gullöld íslenzkra miðalda hafi
verið bein afleiðing hin mikla átaks, sem fólst í að rífa
upp rætur sínar og halda út á úfiö Atlantshafið.
Nú á tímum sálgæzlu og félagsráðgjafar finnst mörg-
um hins vegar, að röskun sé af hinu illa. Það er eins og
þeir vilji frysta þjóðfélagið í núverandi ástandi og jafnvel
færa það aftur á bak til ímyndaðra betri tíma. Meðal
annars vilja þeir frysta búsetuna.
Hér á landi eru stundaðar umfangsmiklar og gífurlega
kostnaðarsamar tilraunir til aö hindra röskunina, sem
felst í búferlaflutningum. Undir kjörorði byggðastefnu er
reynt aö hindra þjóðina í aö halda áfram að sækja fram.
A þessu ári veitir ríkið hálfum öörum milljarði króna til
viðhalds atvinnu við búskap með kýr og kindur. Þar á
ofan er varið hundruðum milljóna af opinberu fé til ýmiss
konar aðstöðujöfnunar, sem ætlað er að hindra fólk í að
flytjast til betri skilyrða.
Þessi frystingarstefna hefur sligað ríkissjóð.
Kostnaðurinn skiptir þó minna máli en hin almennt skað-
legu áhrif á atvinnu- og menningarsögu þjóðarinnar. Það
sem þjóðin þarf, er röskun en ekki frysting. Hún þarf að
mæta framtíö, en ekki fortíð.
Þær tölur Hagstofunnar, sem hér hafa verið birtar,
sýna, að Islendingar eru óhræddir við röskun og óragir
við að flytjast milli landshluta. Þessa kraftbirtingu á ekki
að f jötra í viðjar jöfnunar og byggðastefnu, kúa og kinda.
Röskun er framtíð, en frysting er fortíö.
Jónas Kristjánsson.
Hamingjan tekin
inn að aftan
I dag eru vorjafndægur, en þann
dag ríkir visst jafnrétti í sólkerfinu,
þannig aö dagur og nótt verða jafn-
löng. Og þaö sama skeöur svo
einhverntímann í haust, en þó aðeins
einn einasta dag.
Fyrir okkur, sem eigum heima
fyrir noröan gott veöur, skiptir þetta
miklu máh, því nú fer aö styttast í
hinar björtu nætur, sem eru nánast
okkar eini munaöur. Fá okkur til
þess aö gleyma vetrarmyrkrinu,
snjónum, og hinum stööuga úr-
synningi.
Og þaö virtist vera komið
einskonar vor; einskonar bros á
laugardagsmorgun, snemma. Regn-
drukkin skýin léku sér í sóUnni, en
svo áttaöi veöurguöinn sig
skyndUega á því, aö enn var vetur,
imbrudagar rétt aö byrja og aö góu-
þrællinn var eftir líka. Hann stráði
drifhvítum snjóflyksum yfir borgina
og skýjabólstramir sigldu dapurlega
rnnyfir landiö og byrgðu aUa sól. A
sunnudagsmorgun var komiö
suðaustan hvassviöri á samlags-
svæðrnu, meö láréttu regni. Þetta
nefnir unga fólkiö stundum aö veöriö
sé eins og veriö sé aö renna borginni í
gegnum bUaþvottavél, því aö vatns-
gusumar viröast koma úr öllum
áttum.
En þótt svona veður séu ekki ávaUt
skemmtUeg, þá njóta margir þess aö
láta volgt vorregniö lauga andUt sitt
og hjarta aftur eftir hinn langa
vetur.
Af kínarúllum
Um helgina ræddu menn mörg
mál. Meöal annars um aukna
mjólkurframleiöslu hjá bændum
sem leggja inn mjóUc hjá Mjólkurbúi
Eftir helgina
JÓNAS
GUÐMUNDSSON
RITHÖFUNDUR
Flóamanna, en aukningin í febrúar
og byrjun þessa mánaöar varð um
10% og grautarmusteriö í Borgar-
nesi, eða Mjólkursamlag
Borgfiröinga á Engjaási, ætlar nú að
hefja framleiðslu á pönnukökudeigi
á femum, en erns og flestir vita hafa
mál nú skipast þannig, aö eftir aö
nýja mjólkurstööin haföi veriö reist
með opinberum styrkjum og
mjólkurskatti, er henni nánast
bannað aö eiga við raunvemlega
mjólkurframleiðslu, svona eins og
við þekkjum hana. Mjólkurbúið í
Borgamesi var þó landsfrægt undir
stjóm Siguröar Guöbrandssonar, er
bjó til betra skyr og þykkari rjóma
en nokkur maður annar í þessu landi.
Stööin er því höfö mjólkurlaus, til aö
tryggja viöunandi þrengsli í
Mjólkursamsölunni í Reykjavík, til
þess aö réttlæta undanrennumust-
eriö á Bitruhálsi og hinn tvöfalda
aksturmeömjólk.
Þá hefur grautargeröin boöaö, aö
innan skamms veröi hafin fram-
leiðsla á kínarúlludeigi á fernum, en
á þeirri vörutegund hefur sem
kunnugt er veriö mikill skortur á
landinu, aö ekki sé nú sterkara aö
orðikveðið.
Þá skýröi útvarpiö frá því, þrem
eöa fjórum dögum eftir aö neyslu-
mjólkin hækkaöi um tæp 10 prósent,
að mjólkurframleiðslan heföi aukist
hjá Mjólkurbúi Flóamanna, og út-
varpið haföi þaö eftir manni, aö
þetta væri mjög merkur árangur,
sem ætti eftir aö koma bændum og
neytendum til góða. En viö hér
hljótum þó aö spyrja í hvaöa formi
þessi hamingja á aö berast til neyt-
enda? Eigum viö aðeins aö gleðjast
yfir þessari nyt, eöa á verðið á
mjólkinni eftir aö lækka ?
Þeir í pönnukökudeiginu og kína-
rúllunum, sögöu okkur þó, aö þeirra
afrek væru væntanleg á markaö
innan tíöar, þannig aö viö viljum
njóta mjólkurgleöi Flóamanna á
öðrum stöðum en á rás eitt, úr því aö
þaö er hvort eö er búiö að segja
okkur, að þessi aukna framleiösla
eigi aö koma neytendum til góöa.
Bæjarútgerðin á nýrri
skútuöld
Þá var að sjálfsögðu mikið rætt um
fiskveiðar um þessa helgi, eða
svonefnda stjórnun fiskveiöa, er
einkum birtist okkur f svonefndu
í
— er meðaltalsútreikningur Þjóðhagsstof nunar að
stöðva allar f ramfarir f vinnslu sjávaraf urða?
Þegar verölagning fer fram á
sjávarafuröum, svo sem loðnu, eru
lagöir fram af Þjóðhagsstofnun út-
reikningar um afkomu greinarinnar,
þ.e. veiöa og vinnslu. Þessir út-
reikningar eru meðaltal einhverra fiski-
mjölsverksmiöja, sem verölagsráös-
mönnum er eWci sagt hverjar eru. I
haust eins og áöur fór verðlagning
fram meö þessum hætti. Þrátt fyrir
beiðni um upplýsingar um þaö, hvaöa
verksmiöjur séu í úrtakinu, fæst þaö
ekki upplýst.
Hvaö gerist við slíka útreikninga?
Frá mínum bæjardyrum séö er meö
þessari aöferð veriö að bjarga
skussunum og draga veröið niöur til
sjómanna og útgerðarmanna. Meö
þessari aðferð er ekki ýtt undir um-
bætur viö vinnslu afuröanna, heldur er
veriö að bjarga þeim sem illa reka sín
fyrirtæki og verðfella afuröina. Þessi
rekstur viröist ekki áhættusamur ef
marka má hvað gerist hjá ýmsum
verksmiöjanna, á ég þá sérstaklega
viö þær verksmiöjur, sem taka mikið
af loönu í þrær sínar án þess aö gætt sé
aö verja þaö skemmdum.
Verksmiðjur kaupa skip
A undanförnum árum hefur þaö
gerst aö verksmiðjurnar hafa keypt
mörg loðnuveiöiskip, og ekki hefur
heyrst aö þær hafi veriö í miklum
Kjallarinn
INGÓLFUR
STEFÁNSSON
FULLTRÚI FFSÍ i.
VERÐLAGSRÁDI
SJÁVARÚTVEGSINS
vandræðum meö kaupin. Varla koma
peningar til þessara kaupa annars
staðar frá en úr rekstrinum.
Því miður veröa menn varir við
óeðlilega meöferö hráefnis á nokkrum
stööum á landinu og varla hægt að bú-
ast við fyrsta flokks mjöli og lýsi úr
slíku hráefni. Viö sem höfum setið í
yfimefnd Verðlagsráös viö verölagn-
ingu á loðnu teljum upplýsingar ónóg-
ar og eins og fyrr er sagt þá er allt
dregiö í miölunginn. Viö teljum, sem
þama störfum, aö þaö hljóti að vera
nokkur samtrygging hjá verksmiöjun-
um og þær fái góöan stuðning Þjóö-
hagsstofnunar meö það aö halda verði
niðri til sjómanna og útgerðarmanna.
Bent hefur veriö á hvað mikiö ósam-
ræmi er á verði á loðnu og öömm
afurðum til mjölvinnslu, en þagaö
hefur verið þunnu hljóöi af verksmiöj-
anna hálfu um í hverju þaö liggur aö
ekki er hægt aö greiða hærra verö fyrir
þessar afuröir hér.
Hér þarf að staldra við og fara inn á
aörar leiöir en farnar hafa verið. Eg er
sannfærður um aö á þessu fæst ekki bót
fyrr en önnur viðmiðun verður tekin
upp í sambandi við verölagningu.