Dagblaðið Vísir - DV - 24.10.1984, Page 14

14
DV. MIÐVIKUDAGUR 24. OKTOBER1984.
Menning
Menning
Menning
Menning
Vígslu-
tónleikar
Einum
of oft
Tvennlr tónleikar Leo Smith í Norrœna húsinu
{september.
Fyrir rúmum tveimur árum rak á
fjörur okkar Leo nokkum Smith —
trompetleikara og útúrstefnutónlistar-
mann. Ég játa aö tónleikar hans þá
þóttu mér heldur rislitlir, en nú fengust
áþreifanlegar sönnur þess aö músík
hans er ekki aöeins risiítil heldur aö
auki leiöinleg og illa spiluð. Leo Smith
er hörmulega slakur trompetleikari og
hefur hvorki kunnáttu né hugmynda-
flug til að kæta huga áheyrandans meö
trumbuslætti sínum. Fyrri tónleikar
hans voru því að öllu leyti innantóm og
merkingarlaus músíkölsk — og þó
fremur ómúsíkölsk þvæia undir yfir-
skini einhvers heimatilbúins, grautar-
legs gerviafríkanisma. Þaö eitt aö
maöurinn skuli alhæfa um afríska
músík og ætla aö gera hana aö sinni
undir yfirvarpi spuna, í þokkabót, lýsir
kannski best hversu ruglingslegar
hugmyndir mannsins eru. Og ekki
skánar það þegar pólitískum hugarór-
um er bætt ofan á. Andatrumban, sem
í höndum Leo Smiths er heldur andlítil,
á aö byrlja svo misjöfnum leiötogum
sem Haile Selassie (sem þó átti góða
lífvarðahljómsveit), Anwar Sadat og
Nelson Mandela til dýrðar.
Aðdáunarvert
I sjálfu sér hefði nöturleg frammi-
staöa Leo Smiths átt aö fæia mann
alfarið frá aö fara aftur á tónleika meö
honum og verkum hans. Meira af
skyldurækni og í og með af forvitni
hvernig ungum löndum okkar tækist
upp með músík hans, fór maður þó aft-
ur.
Þau Eva Mjöll Ingólfsdóttir, Olöf
Þorvarðardóttir, Eyjólfur Alfreösson
og Gunnhildur Halia Guömundsdóttir
Tónlist
Eyjótfur Melsted
Leo Smith.
léku tvo strengjakvartetta eftir Leo
Smith. Þau lögöu sig öll fram og léku
aðdáunarlega vel. Aödáunarlega,
vegna þess að þaö er hreint ekki öllum
gefið, ekki einu sinni okkar færustu at-
vinnutónlistarmönnum, aö leggja sig
svo fram af heilum huga við aö spila
jafn hræðilega óspennandi músík.
Strengjakvartettana varö að spila eins
og fyrir var lagt, en piltarnir, sem tóku
viö á seinni helmingi tónleikanna,
höföu frelsi til aö búa þaö til sem þeir
vildu upp úr fátæklegum stefjum „tón-
skáldsins”. Og þeir eru svo sannarlega
ekki í vandræðum meö aö gera sér mat
úr litlu, þeir félagamir Stefán Stefáns-
son, Skúli Sverrisson og Pétur Grétars-
son. Varð framlag þeirra til að bjarga
skapi manns og heilsu þetta kvöldið.
Ur beittum leik þeirra dró svo spila-
mennska „kappans” sjálfs, Leos
Smith. Fremur einhæfur trumbuslátt-
ur Abdous nokkurs, sem mun vera
Afríkani noröan Atlasfjalla að ætt og
uppruna og allt aö því afkáralegur, en
þó kraftmikill leikur gítaristans Þor-
steins Magnússonar brúaði bilið á milli
snilidarleiks þremenninganna og getu-
leysis höfundarins.
Herra Leo Smith hefur hér méð leik-
iö einum of oft fyrir Islendinga. —
Jafnvel í myndlistarskóla hafa menn
sett saman ámóta músík og hans, og
var þó fyrirfram viðurkennt aö þar
kynnu menn næsta lítiö fyrir sér í
músík. EM
Tónleikar ( Langholtskirkju 23. september,
Vfgslutónleikar.
Flytjendur: Kór Langholtskirkju ósamt Kamm-
ersveit og einsöngvumnum: ólöfu Kolbrúnu
Haröardóttur, Sigrföi Ellu Magnúsdóttur,
Garöari Cortes og Halldóri Vilhelmssyni.
Stjórnandi: Jón Stefónsson.
Á vígsludegi Langholtskirkju
sýndi sjónvarpið beint frá athöfninni
þar sem vígsluguðsþjónustan var
byggö utan um Krýningarmessu
Mozarts. Það tókst hins vegar ekki
betur en svo til að útsendingin fór
meira og minna í handaskolum. Höfðu
þeir sjónvarpsmenn þó greinilega
haft viöbúnað nokkurn, því þeir voru
kunnugir skiptingum eftir liöum
messunnar og höguðu myndskiptum
mikiö til hárrétt. Tæknin mun þó eitt-
hvað hafa vafist fyrir mönnum, eöa
gert þeim erfitt fyrir, en verst þótti
mér hversu bjöguö músíkin öil kom í
gegnum tækin. Eiginlega á ég bágt
með að skilja hvers vegna ekki má
láta reyna á samstarf höfuödeild-
anna tveggja í Ríkisútvarpinu, og
held ég aö skaðlaust hefði verið aö
fóma annarri hvorri rásinni undir
góöa stereoútsendingu úr því verið
var með svo mikinn viðbúnað á ann-
aðborð.
Að kunna ekki að beita
kröftum í hófí
En viku eftir vígsluathöfnina flutti
kór Langholtskirkju músíkþátt vígsl-
unnar á sérstökum tónleikum. Kom
þá í ljós að þrátt fyrir bjögun í hljómi
hafði beina útsendingin þó gefið
ýmislegt til kynna sem ekki var eins
og best var á kosiö. Hljómsveitin, til
að mynda, tók alltof mikið á. Lang-
holtskirkja er í heyrö eins og ekta
barokkhús. Þar verða menn aö
brúka kraftana i hófi og þaö kunni
hljómsveitin ekki nógu vel. Hvað
bagalegast kom þetta niöur á flutn-
ingi Exultate Jubilate, þar sem Olöf
Kolbrún hreint brilleraði, en söngur
hennar fékk ekki notiö sín til fulis
vegna ofkeyrslu hljómsveitarinnar.
Eg hygg að þessi ofkeyrsla hafi staf-
að af aögæsluleysi og hún kom eigin-
lega meira við mann vegna þess að í
nærri öllum öðrum atriðum var leik-
ur hennar og stíll ljómandi góöur.
Þekkir best til
Krýningarmessan tókst að sönnu
betur því þar var betra jafnvægi
Tónlist
Eyjólfur Melsted
milli kórs og hljómsveitar og ein-
söngvara og hljómsveitin beitti
kröftum sínum sparlegar. I ein-
söngvaraliöinu voru skörp skil milli
kynja og reyndist þar það kynið
sterkara, sem jafnan er sagt veik-
ara, já og var þar reyndar töluverð-
ur munur á. Kórinn, skipaður mörg-
um nýliðum en sem hefur á að skipa
traustum gömlum kjarna, skilaði
sínum hlut með stakri prýði. Hann
þekkir best sína kirkju, takmörk
hennar og hljómgæði og kann vel að
haga söng sínum til samræmis við
það, enda mun á honum hvíla hiti og
þungi þess tónlistarstarfs sem unnið
verður i þessu stílhreina, einfalda
guöshúsi og frábæra hljómsins sal.
EM
Dómarinn og
böðull hans
Úlfar Þormóösson.
Bróf til Þóröar frœnda.
Með vinsamlegum óbondingum til saksóknar-
ans.
Gefið út af höfundi Reykjavík 1984.
Lífið er sambland af heimsku og
þjáningu, sagði meistari Þórbergur
forðum. Þessi orð gerir Ulfar Þor-
móðsson að sínum í nýútkomnu Bréfi
til Þórðar frænda. Það er margt
býsna líkt með því og gamla bréfinu
Þórbergs, Bréfi til Láru. Bæði búa
gagnrýni sina i stíl skopádeilunnar
og fletta ofan af feysknu siðferði,
möökuöum hugsunarhætti — oft á
meinlegan hátt:
„Myndin hét Emmanúelle eitt, tvö
eða þrjú. Sýnd í Austurbæjarbíói.
Kom skömmu fyrir sýningu og sett-
ist utarlega á sjötta bekk. Þótti það
viö hæfi. Svo var slökkt og klámiö
hófst á hvíta tjaldinu fyrir örfáum
karlhrútum. Þá fjölgaði sýningar-
gestum. Einn, sem kom tveim til
þrem mínútum eftir að sýning hófst,
settist á fimmta bekk, skáhallt
framan við mig. Eg þóttist kannast
við svipinn og starði dónalega á hann
í gegnum rökkriö. Hann leit við.
Jú, sem ég var lifandi kominn.
Þetta var hann.
Sá sami og kvöldið áður hafði tekið
þátt í siðferðisumræðu í sjónvarp-
inu; að mig minnir í eins konar de-
batt við Thor karlinn Vilhjálmsson.
Og mælti stíft með auknu siðferðis-
eftirliti.
Gott hjá honum að fylgjast með,
hugsaði ég, og fór líka að fylgjast
með lostafullum samförum
Emmanúelle í austurlensku um-
hverfi á tjaldinu.
Nú er hann sóknarprestur þessi.
Á Olafsfirði held ég. Nema að hann
sé kominn á Stokkseyrarbakka núna.
Og frímúr er hann.
Ef hann væri nú framsóknarmaður
í ofanálag væri myndin af honum
fullkomin.”
Tilgangurinn meö bréfi Ulfars er,
að sögn hans sjálfs, m.a. að „vekja
fólk til umhugsunar um það hvernig
framkvæmd laga og réttar er háttaö
í landinu; hvort þegnamir séu jafnir
eða misjafnir fyrir lögunum; hvort í
gildi séu fleiri en ein lög í þessu
landi”. Ulfar reiðir hátt til höggs í
ádeilu sinni á veraldleg og andleg
yfirvöld enda skortir hann ekki
tilefnin. Lögvemdaöur ójöfnuður,
siöferðilegur tvískinnungur og
stjómarfarsleg óreiða blasa við
hvert sem litið er; trúnaður er brot-
inn og heimskan upphafin með þeim
afleiðingum að gjáin á milli almenn-
ings og kerfis breikkar sífellt;
ábyrgðarleysi og síngimi stjóm-
málamanna kalla á viröingarleysi og
lausung enda skera þverstæðumar i
augu; það sem einum leyfist er á
öörum stað glæpur, mismunur orða
og gerða gróflegur og þenst stundum
út í fáránleika. Þetta ásamt mörgu
Úlfar Þormóðsson.
öðru veldur því að í dag virðist
lýðveldið hafa klofnað upp í mörg
samfélög. Eitt er valdsmanna og
peninga. Annað almennings sem
horfir þrumulostinn á sjónleik þeirra
og klæðir vanmátt sinn aðhlátri.
Þriðja utangarðsmanna sem slegið
hafa sjálfa sig af sem félagsverur.
Bók Ulfars er skilgetið afkvæmi
þessa ástands. Hann er einn þeirra
fáu sem hafa lagt þaö á sig í gegnum
tíðina að róta upp kaunin og bera
gröftinn á borð fyrir fólk — stundum
að vísu í grautarlíki. Menn hafa fúls-
að við og talað ljótt um spillingu en
gleymt síðan enda viröist neikvæð
hugsun sjaldnast kalla á jákvíéða at-
höfn hjá Islendingum. Hætt er við að
svipuð verði örlög þessarar bókar,
Bréfs til Þórðar frænda, og á hún þó
skilið aö vekja mikla umræðu.
„Klámhundur og
guðníðingur"
Bók Ulfars er skrifuð í brotum á
nokkrum mánuðum og greinir frá
Bókmenntir
Matthías V.
Sæmundsson
reynslu hans meðan á málarekstri
vegna Spegilsmálsins stóð. Sundur-
leitt efni er dregið saman í eitt því
saman fara fréttatengdar ádeilu-
greinai- og spillingarsögur sem
almenningur hefur lengi hent á milli
sín, að auki persónulegar minnis-
greinar þar sem drepið er á flest
milli himins og jarðar. Allt er þetta
efni ofiö saman i afhjúpandi mynd af
samfélagi þar sem hræsnin er yfir-
skin andlegrar kúgunar og réttlætið
stakasta óréttlæti. I miðju er svo
krossferð ákæruvaldsins gegn Úlfari
fyrir meiðyrði, klám og guðlast. Hér
verður ekki fjölyrt um það mál en
sjaldan hafa embættismenn gengið
jafn hart fram í að reyta æruna af
sjálfum sér og í því máii þótt mark-
miðið væri annað. Skömm þeirra
verður vonandi öðrum víti til
varnaðar í framtíöinni.
Margar ádeilugreinar Ulfars eru
skrifaðar af býsna mikilli íþrótt en
sumar bera þó keim af þrálátum
sjúkdómi sem löngum hefur herjað á
íslenskan anda. Raunhæf samfélags-
gagnrýni verður ekki byggð á sögu-
sögnum í slúðurstíl jafnvel þótt þær
séu sannar. Slíkt er léleg blaða-
mennska sem engu kemur til leiðar.
Einnig bregöur því fyrir í texta
Ulfars að vandlætingin byggi háðinu
út svo málfarið verður heldur klént.
Miklu oftar tekst honum þó að koma
vel fyrir sig orði — og höggi, með því
að snúa saman háö og ádeilu í kjarn-
góðan texta, beittan. Það á einkum
við um þá þætti bókarinnar sem
fjalla beinlinis um reynslu hans
sjálfs. Ulfar hirðir upp eftirminnileg
atvik og persónur sem orðið hafa á
vegi hans, lýsir hugleiðingum sínum
og dettum, tilfinningum og áhrifum
sem fyllt hafa líf hans þessa svörtu
mánuði. Oft hefur sálarstríðiö verið
mikið enda ekkert gamanmál að
lenda í útistöðum við nátttröll „sem
verður allt að lögum”. Baráttan
hefur verið vonlitil, útlitið dökkt á
stundum, þunglyndi sest að — en án
þess þó að lífsviljinn hafi fjaraö út. I
þessum greinum opnar Ulfar eigin
sál að nokkru og dregur upp mynd af
manneskjunni á bak við úlfarsþytinn
oft á einkar einlægan og persónuleg-
an, stundum ljóðrænan hátt:
„Auðvitaö færð þú þunglyndisköst.
Rétt eins og ég. Þetta er í ættinni.
Þess vegna þarf ég ekkert að vera að
útlista það fyrir þér hvernig heilsan
er þegar köstin standa sem hæst.
Það var í einu slíku kasti síðast
liðiö haust. Eg á hrööum flótta frá
sjálfum mér og nánasta umhverfi.
Staddur í Leikhúskjallaranum.
Fullur. Með viskístaup og kamparí-
glas fyrir framan mig á skenknum.
Hugurinn myrkur, tiiveran köld og
svört og allt farið til fjandans. Von-
laust að eiga samskipti við nokkra
manneskju. Enn vonlausara að
halda heim í mannlausa Grjótagöt-
una svona andskoti kalda í næðingn-
um.
Skyndilega. Og án fyrirvara.
Hlýnar allt um kring. Birtir. Mann-
vera með sólir í augunum hellir hlýj-
um og dúnmjúkum geislum yfir um-
hverfið. Og mig. Og allt í einu er lífið
orðiðþessvirði.”
Því, með orðum Ulfars sjálfs, á
meðan maöur stendur ekki einn í
stríðinu er lífið þess virði að berjast
fyrir því. Þá er það aldrei með öllu
vonlaust. Mér býður í grun að Olfar
sé einn þeirra sem hefur níu líf eins
og kötturinn. Þótt kerfið hafi slegiö
hann niður í þetta sinn rís hann brátt
að nýju tvíefldur — því guð er án efa
með honum, þótt Faríseinn í saka-
dómiséþaðekki. MVS