Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1984, Blaðsíða 11

DV. MIÐVKUDAGUR 31. OKTÖBER1984.
11
Lögreglan f Amsterdam tllbúin til at-
lögu við „krakarana”.
Lögreglan á leið ofan af þaki, komin niður á þriðju hseð eins „krak” hússins, Táragasmökkur og reykur frá brennandi hjólbörðum eru þeim svo venjulegir hlutlr að það er naumast litið unn
en „krakarar” á annarri hæð skipulögðu undanhaldlð.
komst inn í húsiö hófu þeir að brjóta
glugga (til að fyrirbyggja að hægt yrði
að kraka húsið aftur) og rigndi gler-
brotum yfir götuna. Stuttu fyrir hádegi
gengu svo yfir tjöru og glerbrot 10
krakarar út úr húsinu og sögðu þeir að
þeir yfirgæfu húsnæðið þar sem frek-
ari aðgeröir þeirra gegn rýmingu hús-
næðisins þjónuðu engum tilgangi leng-
ur. Síðan læstu þeir dyrunum á eftir
sér og fleygðu lyklinum á táknrænan
hátt út i síkið. „Okkur finnst þetta eins
og í skáldsögu, þetta var ofsa spenn-
andi sagði einn krakarinn er hann yfir-
gaf húsið. Okkur hafði dottið sá mögu-
leiki í hug að lögreglan brytist inn í
húsið ofan frá, og okkur tókst að loka á
eftir okkur hverri hæðinni á fætur ann-
arri án þess að lögreglan næði nokkru
sinni til okkar. Viö ákváðum svo að
yfirgefa húsið þar sem frekari aðgerð-
ir okkar gegn rýmingu húsnæðisins
höfðu engan tilgang lengur og við vor-
um hræddir viö eftirlitslausar aðgeröir
lögreglunnar gegn okkur innanhúss.
Baráttan um Singel 114 var táknræn
fyrir hóp krakara, þar sem í húsinu
hafði verið miðstöð aðgerða gegn túr-
isma. Krakarar standa sameinaðir í
baráttunni um að halda húsnæði i miö-
borginni sem íbúðarhúsnæöi fyrir
borgarbúa en slíku húsnæði fer sífellt
fækkandi en hótelum, klámbúllum og
hamborgarastöðum fer fjölgandi. Stór
hluti krakara getur þó ekki samþykkt
aðgerðir þessa hóps á Singel 114 sem
þeir hafa staðið fyrir hér í sumar og
haust og hafa beint gegn túristum
og bátsferðum á síkjunum m.a. með
reyksprengjum sem þeir vörpuðu inn í
anddyri 2ja hótela hér í miðborginni.
„Krak" gamalt fyrirbrigði
A mánudagseftirmiðdag tóku krak-
arar í Amsterdam þrjú fyrrverandi
krakhús í miðbænum í mótmælaskyni
til aö sýna að aðgerðum þeirra væri
ekki lokiö þó rýmt yrði. Lögreglan
greip ekki inn í þessar aðgerðir þar
sem augljóst var að krakarar hygðust
hverfa á braut eftir stutta stund.
Aö kraka húsnæði til aö búa í er ekki
nýtt fyrirbæri. Framboð á leiguhús-
næði hefur lengi verið vandamál í ýms-
um borgum Evrópu og fyrirbærið að
kraka húsnæði er fyrst þekkt á 17. öld.
Eftir seinni heimstyrjöldina voru fyrr-
verandi hermannabústaðir krakaöir í
stórum stíl í Englandi og á Italíu og um
1946 bjuggu um 40.000 manns í krak-
húsnæði víðsvegar um England.
A sjöunda áratugnum varð krak
einnig að pólitískri hreyfingu gegn
pólitík samfélagsins. I Amsterdam var
heil gata krökuð 1965 og 1969 settu
krakarar upp húsnæðisskrifstofu og
var slagorð þeirra „taktu réttinn í eig-
in hendur og krakaðu þér húsnæði”.
Síöan þá hafa þetta verið skipulögð
samtök fólks sem tekur sér íbúarétt og
gerir íbúðarhæft húsnæði sem annars
hefði staðið autt.
1969 hófu krakarar aðgerðir til aö
stemma stigu við túrisma í borginni.
Þeir sögðu: „Amsterdambúar eru
gestrisnir við útlendinga en á hinn bóg-
inn eru þeir í túristaiðnaði. Látið ekki
gera hótel úr húsum ykkar”.
Beint gegn túrisma og
fasteignabraski
Þaö var hópur ungs fólks, mest-
megnis námsmenn og atvinnuleysingj-
ar, sem áttuöu sig á því í k>k 7. áratug-
arins og á 8. áratugnum að mikið væri
um autt húsnæöi í miöbæ Amsterdam
sem gengi kaupum og sölum húsa-
braskara sem vildu ekki gera húsin
íbúðarhæf heldur biðu eftir tækifæri til
að selja húsin fyrir meira en þeir höfðu
keypt þau á. I miðborg Amsterdam fer
íbúum sífellt fækkandi en hótelum og
MacDonalds hamborgarastöðum sí-
fellt fjölgandi. Aðgerðir krakara til að
stemma stigu við þessari þróun hefur
vakið hinn almenna borgara til um-
hugsunar um þetta vandamál og sam-
úðar með aögerðunum.
Þessi hreyfing krakara vann saman
að því að svipast um eftir tómu hús-
næði, grafast fyrir um hver eigandinn
væri, hvað hann hefði gert, hvort starf-
semi hans væri lögleg eða ekki og að
kraka húsnæðið. Þeir komust að raun
um margt sem ekki var löglegt og oft
á tíðum urðu húseigendur að fara fyrir
rétt og voru sumir fundnir sekir um að
hafa svindlað með fasteignir og pen-
inga. Dómsvaldið gerði sér grein fyrir
aö þessar aðgerðir krakara væru gott
vopn í höndum samfélagsins og gerði
borgaryfirvöldum kleift að kaupa
þessi hús og endurbyggja þau. Borgin
hófst handa og festi kaup á f jölda þess-
arra húsa sem voru krökuð og eftir það
reyndu þeir að komast í samband við
fólkiö, sem bjó í húsunum, til þess að
komast að samkomulagi um endur-
byggingu og fá það til þess að borga
húsaleigu. Eftir 2ja ára samningavið-
ræður komu borgaryfirvöld með tilboð,
sem íbúarnir töldu sig geta gengiö að,
og er nú verið að endurnýja fjölda
húsa. Hér i Hollandi eru i gildi lög um
aö getir þú sannað að þú hafi búið i hús-
næði í einn mánuð má ekki henda þér
út nema taka máliö upp fyrir dómstól-
um. I Amsterdam er strangt eftirlit
með leiguhúsnæöi og verður það að
uppfylla viss skilyrði til aö teljast í
leiguhæfu standi. Flest það húsnæði,
sem krakarar hafa tekið yfir, uppfyllir
ekki þessi skilyrði og því hafa þeir ekki
borgað neina húsaleigu, en á hinn bóg-
inn komið húsnæðinu í íbúðarhæft
stand sjálfir.
Áhugi almennings vakinn
I byrjun var krakið mjög erfitt því
að í hvert sinn er þeir tóku undir sig
byggingu kom til átaka við lögreglu.
Samtökin skipulögöu aðgerðir vel og
varð lögreglan oft frá að hverfa. Þeir
náðu aö vekja áhuga hins almenna
borgara með því að útskýra tilganginn
með krakinu, þannig að Amsterdam-
búar stóðu með þeim.
Krakararnir hafa bari og kaffihús
innan starfsemi sinnar til að efla
tengslin innan hópsins. Leikhús og ým-
iskonar vinnustofur og viðgeröarverk-
stæði þar sem fólk hjálpast að. 2 ólög-
legar útvarpsstöðvar og um 1980 höfðu
þeir einnig sjónvarpsstöð til að byggja
upp eigin upplýsingamiðlun. önnur út-
varpsstöðin þeirra hefur það hlutverk
að hlusta á loftskeytasamtöl lögregl-
unnar og senda út viðvaranir ef lög-
reglan er aö skipuleggja átök svo að
krakaramir séu viðbúnir. Einnig send-
ir hún út stöðugar upplýsingar um
áform og aðgerðir lögreglu í óeirðum.
Tveir hópar
Hugmyndafræðilega skiptast krak-
arar í tvo hópa, annarsvegar krakara
sem hafa fyrst og fremst áhuga á aö
koma sér þaki yfir höfuðið og hinsveg-
ar hóp stjómleysingja sem saman-
stendur aðallega af ungu fólki sem hef-
ur það að markmiði að setja kerfið úr
jafnvægi og er krak aöeins hluti af
þeirra hugmyndafræði, en eru svo með
ýmsar aðgerðir sem aðrir krakarar
geta ekki tekið undir. Þessi hópur er
ekki vel skipulagður og tekur lítið tillit
til ábendinga um skipulag og fram-
kvæmdir kraksins frá sameinuöu
krakhópunum. Þessi hópur stóö að
krakinu á húsnæði við Ferdinad Bol-
straat þar sem kom til átaka milh lög-
reglu og krakara 17. september síðast-
liðinn. Nokkur hundruö krakara og
stuöningsmanna þeirra söfnuðust þar
saman og byggðu götuvígi er þeir áhtu
að lögreglan myndi rýma krakhúsnæði
á homi Ferdinad Bolstraat og Jan V.D.
Heydenstraat. Verslunargatan varð á
skammri stundu einn ruslahaugur.
Lögreglan kom á vettvang og tilkynnti
aö alUr ættu að dreifa sér því að ekki
stæði til að rýma húsnæðið. AUt fór úr
skorðum þegar lögreglan, sem vildi
semja, þurfti að flýja undan steinkasti.
Á stóru svæði voru aUar rúður í versl-
unum brotnar. Tvær sveitir óeirðalög-
reglu skökkuðu leikinn eftir nokkrar
klst. Því var svarað með steinkasti en
hörðum gagnárásum var ekki beitt. 7
manns voru handteknir fyrir ofbeldis-
aðgerðir en enginn meiddist. Trúin á
að húsnæðiö yrði rýmt var föst og ekki
hægt að koma þessu Uði á aðra skoðun.
Ibúar hússins Singel 114 sögðu krökur-
unum að ekki stæði tU að rýma hjá
þeim en þeir hlógu bara aö þeim, svo
sannfærðir voru þeir. Þessi hópur
krakara er í Utlu sambandi við krak-
arahreyfinguna og er andrúmsloftið
hjá þeim pönkað, aðrir krakarar sem
slíkt andrúmsloft höfðaði tU slógust í
hópinn. Pönkarar hafa hinsvegar ekki
neinn samastaö hér í Amsterdam svo
að þeir halda áfram að kraka húsnæöi
þar tU þeir hafa fengiö einhvers staðar
inni.