Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.1985, Blaðsíða 9

DV. LAUGARDAGUR 4. MAl 1985.
9
Jafnrétti
.... en verra er þeirra réttlæti
Ég rakst á hann vestur í bæ síðla
dags þann fyrsta mai í snjáöum
jakkafötum með plastpoka undir
hendinni. Eg þekkti hann varla aftur
og þurfti að líta tvisvar áður en ég
bar kennsl á hann. Við vorum skóla-
bræður í gamia daga og hér var kom-
inn ærslabelgurinn og fánaberinn í
bekknum, strákurinn sem var til í
tuskið og lét sér ekkert fyrir brjósti
brenna. Hann nennti ekki í lang-
skólanám, hvarf út í líf sbaráttuna og
týndist þegar hann flutti úr hverf inu.
Hann stóð þarna aftur með grá-
sprengt hárið í ósamstæðum kaupfé-
lagsfötum, litlaus og tómlegur til
augnanna. Yfirbragð og hreyfingar
gáfu til kynna að þar færi vonsvikinn
og uppgefinn maður. Ég togaöi upp
úr honum lífshlaupið: gifting,
ómegð, húsbygging, iðnstörf,
kennsla, búðarafgreiðsla, tilraun til
eigin atvinnurekstrar úti á landi,
greiösluþrot, veikindi, atvinnuleit og
nú síðast kontóristi hjá hinu opin-
bera.
Enn voru börnin heima, nema það
elsta, konan vann úti, fjögurra her-
bergja íbúð, tuttugu og fimmþúsund
i mánaðarlaun.
Jú, jú, takk fyrir, þetta skrimti;
æskudraumarnir? Kaldhæönislegur
hlátur. Pólitíkin: er ekki sami rass-
inn undir þeim öllum. Kröfugangan:
kemur mér ekki við. Utanferðir: fór
til Costa Del Sol sumarið '78.
Slökkt á líf sperunni
Hann er hættur að sækja skemmti-
staði, fer ekki lengur á völlinn, á sjö
ára gamlan Ford Escort „sem dugar
í bænum”. Hann glápir á sjónvarpið
á kvöldin.
Hann horfði á mig áhugalausum
augum og það var eins og slökkt
hefði verið á lífsperunni. Hann haföi í
rauninni ekki frá neinu að segja þvi
lífið hafði runnið svona áfram í til-
breytingarleysi, amstri og hvers-
dagslegum farvegi. Æskukrafturinn
fór i að koma sér upp húsi og ala upp
krakkana; langa vinnudaga, tilraun-
ir sem fóru út um þúfur, basl til að
láta enda ná saman.
Þó stóð hér maður á góðum aldri,
venjulegur maður, sem var hvorki
fátækari né vitlausari en gengur og
gerist. Hann er einn af fjöldanum,
borgurum þessa lands, sem hvorld
lenda í strætinu né stjömuflokknum.
Maður sem vinnur sitt verk, þiggur
meðallaun og horfir þögull á lífið líða
framhjá sér.
Hver þekkir ekki þessa manngerð?
Jafnvel af eigin raun. AUt í kringum
okkur eru húsin full af fólki sem
gengur um með plastpoka, brostin
augu og launaumslag í vasanum sem
rétt dugir til næstu mánaðamóta.
Fólkið í fiskvinnslunni, iðjustörfun-
um, búöarafgreiðslunni, kontórun-
um. Fólkiö sem lagöi leið sina i
kröfugönguna fyrsta maí. Og þó var
þar aöeins brotabrot slikra þjóðfé-
lagsþegna mætt á staðnum. Hinn
hópurinn var stærri sem sat heima
og lét það afskiptalaust þótt verka-
lýðsforystan yggldi sig til hátíða-
brigða. Hann sat heima, því hann er
fyrir löngu búinn að gefast upp á fá-
nýtum ræðum og úreltri verkalýðs-
pólitík.
Hversdagsganga
Sú mynd sem hér er dregin upp er
ekki prívat vandi verkalýðshreyfing-
arinnar heldur þjóðfélagsins alls. Ef-
laust má halda því fram að verka-
lýðshreyfingin hafi rekiö vitlausa og
árangurslitla stefnu i kjarabaráttu
sinni. Eflaust má líka halda því fram
að þjóðartekjur og þjóöarfram-
leiðsla hafi dregist saman undanfar-
in ár. Eflaust má skella skuldinni á
stjórnmálaflokka og ríkisstjómir.
En látum sökina liggja milli hluta í
bili því aðalatriðið er að horfast í
augu við þá staðreynd aö íslenskt
samfélag er yfirfullt af fólki sem er
bundið i fjötra tilbreytingarlausrar
og grárrar hversdagsgöngu. Getur
aldrei veitt sér neitt, vinnur frá
morgni til kvölds og getur þó hvergi
lifað af daglaunum einnar fyrir-
vinnu. Draumarnir verða bara
draumar, veruleikinn aö leiðinlegum
vana, kvöldin og helgamar að tómi.
Kjarkurinn fjarar út, stressiö veröur
Ellert B. Schram
skrrfar:
samfellt og sjálfstraustið breytist i
vanmáttarkennd; flótta frá kunn-
ingjum sem ekki er hægt aö horfast i
augu við. Áhyggjur af efnahagnum
verða að andlegri áþján, beiskju og
uppgjöf gagnvart sjálfum sér.
Þó er ekki hægt að segja að þetta
sé fátækt í versta skilningi þess orðs
en þetta er nauð og kvöl fyrir fólk
sem getur og vill annað og meira.
Það getur hvorki sagt sig á sveitina,
því það skrimtir, né heldur bitið í
skjaldarrendur og heimtað byltingu,
því það vill ekki byltingu. Það velur
þriðja kostinn: stolta en beiska þögn.
Samviskuspurningar
Islendingar búa í harðgeru landi.
Við hafum ekki iðjagræna skóga,
lystisemdir stórborga eða veðurbliðu
suöursins. En á móti kemur að við
erum lausir við ógnir einræðis, alls-
leysi og atvinnuleysi. Að minnsta
kosti ennþá. Einhvem veginn hefði
maður haldiö að ekki stærri þjóð,
sem er upplýst, velmegandi og dug-
leg, ætti að geta spjarað sig. Við eig-
um ekki að þurfa að ala upp kynslóð-
ir af fólki sem ganga með drauma
sína og vonir í plastpokum og eiga
ekki aðra eftirvæntingu í lífinu en
sjónvarpið og stofusófann á kvöldin.
Þegar metnaöurinn er horfinn er
búið að kreista liftóruna úr sérhverj-
um ærlegum manni. Þegar viljinn til
að vera með er uppurinn, hvort held-
ur i pólitík, verkalýösbaráttu, kunn-
ingsskap, þegar menningarskammt-
urinn er fólginn í vídeóspólu, og
svefninn er stærsta frístundin, þá er
eitthvað meira en lítið að.
Álagafjötrar
Ekki er ég maður til að leysa þjóð-
ina úr þessum álögum og ekki hef ég
mikla trú á því að langlokur í þing-
sölum komi miklu til leiðar. Maður
þarf ekki alltaf aö hafa lausnimar á
takteinunum þótt bent sé á misbrest-
ina. Hitt leyfi ég mér að fullyrða að
pólitík, hvort heldur í flokkum eða
fagfélögum, á lítið erindi í kjörklefa
eða kjarabaráttu, meðan hún kærir
sig kollótta um samviskuspurning-
amar.
Af hverju getur venjulegur launa-
maður eldci lengur framfleytt fjöl-
skyldu sinni af venjulegum tekjum
sínum? Af hverju þrífst ranglæti í
skattgreiðslum þannig að helmingur
þjóðarinnar borgar skatt en hinn
ekki? Af hverju er fólk að greiða í líf-
eyrissjóði alla sína starfsævi, en fær
skammtað úr hnefa, loks þegar það
kemst á ellilífeyrisaldur?
Illt er þeirra ranglæti en verra er
þeirra réttlæti, sagði Jón Hreggviös-
son og hvers konar velferðar réttlæti
er það, þegar fjölskyldufaðirinn,
launamaðurinn og ellilífeyrisþeginn
er orðinn að þurfalingi í þjóðfélagi
sem hann hefur unnið og unnaö alla
sína ævi?
Verkalýðshreyfingin hefur gert
það að aöalkröfu sinni aö tryggja
kaupmáttinn. Þaö er góðra gjalda
vert. En ekki er þar reitt hátt til
höggs, í ljósi þess að nokkur
prósentustig í kaupmætti skipta ná-
kvæmlega engu máli í lifskjörum
fjöldans.
Þjóöin greiðir skatta til ríkisins
sem safnar erlendum skuldum og út-
deilir hundmðum milljóna króna í
pólitísk afglöp.
Þjóðin borgar 4% af launum sínum
í lífeyrissjóði, sem ekki eru aflögu-
færir þegar til á að taka.
Þjóðin stritar og stritar en er
greinilega ekki verðugri launa sinna
en svo að það þykja forréttindi að
eiga afgang þegar leigan eða afborg-
unin er greidd, bensínið, hitareikn-
ingurinn, maturinn eða fötin á
krakkana.
Reisnin í plastpokum
Illt er þeirra ranglæti en verra er
þeirra réttlæti, þegar réttlætið nær
ekki lengra en trygging kaupmáttar,
eins og hann hefur orðið lakastur.
Verkalýðshreyfingin er kannski ekki
í stakk búin til að heimta meir fyrir
sína umbjóðendur. Stjórnmálaflokk-
amir em kannski nógu raunsæir til
að fara með löndum í stefnumálum
sínum. Fólkið er kannski nógu lang-
þreytt til að gera sig ánægt með karp
umkeisarans skegg.
En mikil reiðinnar býsn og ósköp
þyrfti að taka til hendi í þessu landi,
svo ærslabelgir æskudaganna verði
ekki þreyttir og uppgefnir menn
löngu fyrir aldur fram. Islendingar
eiga þaö ekki skilið að þurfa að
pakka sinni mannlegu reisn ofan í
plastpoka og líta flóttaiega undan
fyrir þaö eitt, að stunda sína vinnu.
Við erum ekki það mörg að hér þurfi
að búa tvær þjóðir í einu landi. Við
eigum heldur ekki að þurfa að spyrja i
hver eigi þetta land. Við eigum það
öll og við höfum nóg að bíta og
brenna til aö skipta gæðum þess og
arði réttlátt á milli okkar. Enginn
segir að jafnræði þurfi að rikja í
þeirri skiptingu enda réttlæti ekki
alltaf fólgið í jöfnuði. Réttlætið er
fólgið í frelsinu til að lifa án þess að
skammast sín fyrir það. Meira er
ekkifariö framá.
EUertB.Schram