Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.1985, Blaðsíða 16

PENH
Hluti af hauskúpunum sem blaðamenn fá að sjá. þegar þeir heimsœkja Phnom Penh til að minna þá á atburði sem gerðust fyrir tiu árum.
DV. LAUGARDAGUR 4. MAl 1985.
Um þessar mundir er
verið að sýna kvikmynd-
ina Vígvellir (Killing
fields) í kvikmyndahúsum.
í þessari kvikmynd eru
rif jaðir upp atburðir sem
áttu sér stað fyrir um 10
árum. Sjálfsagt hafa þess-
ir atburöir fjarað út úr
hugskoti flestra ís-
lendinga. Atburðirnir sem
hér um ræðir eru þegar
Rauðu khmerarnir réðust
inn í höfuðborg Kambódíu,
Phnom Penh, 17. apríl 1975
og gengu hreinlega frá
henni.
Þegar Rauðu khmerarn-
ir höfðu náð yfirráðum í
landinu og steypt stjórn
Lon Nols af stalli upphófst
mikið blóðbað. Eftir að
Rauðu khmerarnir tóku
við völdum er ekki vitað
hversu margir létu lífið.
Hins vegar er talið að sú
tala geti legið nærri 800
þúsund. í landinu bjuggu á
þessum tíma 6 til 7 millj-
ónir. Þessi fjöldi lét lífið
vegna þess að f jöldi
manns var líflátinn, aðrir
dóu úr hungri og enn aðrir
dóu vegna vosbúðar í
þrælkunarvinnu.
Lítið er vitað hvað gerð-
ist eftir þennan tíma. 1979
tókst Víetnömum að ná
völdum í landinu. Við skul-
um ekki rekja söguna hér.
Hins vegar var norskur
blaðamaður nýlega á ferð
í Phnom Penh. Við skulum
sjá hvað hann hefur að
segja.
BLÓÐ-
TÍU ÁRUM EFTIR
BAÐIÐ í PHNOM
Götuljósin á gatnamótunum fyrir
utan hótelið sýna rautt, grænt og gult
eins og önnur götuljós. Borgarbúar
láta það sig samt litlu skipta, hvorki
þeir sem ferðast á skeHinöðrum né í
þeim fáu bílum, sem sjást á götunum. I
umferðinni gilda bara frumskógarlög-
málin. Nýlega voru götuljósin fyrr-
nefndu lagfærð eftir að hafa verið
óvirk í fjölmörg ár. Þau standa þama
og skipta litum og borgarbúar líta til
þeirra með stolti vegna þess að þau eru
merki þess að hjólin séu byr juö að snú-
astafturíborginni.
Kambódíumenn strita nú við þaö að
koma sér upp úr jjeim rústum sem
fjögurra ára stjórn Rauöu khmeranna
lét eftir sig.
Framfarirnar ganga reyndar hægt
fyrir sig eins og títt er í löndum, sem
eru undir handarjaðri Sovétríkjanna.
En erillinn og Ufið í Phnom Penh er í
þann veginn að komast í fyrra form.
Það gerist tíu árum eftir að Rauðu
khmerarnir lögðu bæinn hreinlega í
eyði 17. janúar 1975. Þegar innrásar-
herir Víetnama komu til borgarinnar
7. janúar 1979 voru bara nokkur hundr-
uð manns í borginni af þeim þremur
milljónum sem voru þar 1975. Sá fjöldi
sem var horfinn hafði verið drepinn
eða sendur í vinnubúðir úti á landi. I
dag hefur um hálf miUjón manna flutt
aftur til borgarinnar.
Draugabær
„Þegar ég kom aftur hingað tU baka
1979 trúði ég ekki mínum eigin aug-
um,” segir hinn 33 ára gamli
„Phuong”. Samkomulag var um að
nota þetta nafn því Kambódíumenn
hafa ekki leyfi tU að tala við vestræna
blaöamenn nema fá til þess leyfi hjá
minnst tveimur ráöuneytum. „Phnom
Penh var draugabær, hurðir voru
rifnar af hjörum, rúður brotnar og
rottumar réðu ríkjum.”
Hótel Phong Penh
Hið gamla og virðulega hótel Phong
Penh hefur veriö endurreist og heitir
nú Samaki. Það er einmitt þetta hótel
sem kemur fram í kvikmyndinni Víg-
veUir. Það var þarna sem heims-
pressan hélt til. Þar dvaldi einmitt
blaðamaður New York Times, Sidney
Schanberg, sem er aðaUietjan í kvik-
myndinni. Nú er hótelið aöalstöðvar
erlendra hjálparsveita.
1200 krónur
í mánaðarlaun
Vinur okkar Phuong vinnur á hóteU.
Hann fær 200 riel i laun á mánuði, það
eru um 1200 krónur.
„Þetta er ekki nóg tU aö fæða fjöl-
skyldu mína. Konan min vinnur á
markaðinum á kvöldin. Þar selur hún
skartgripi og fær reyndar mun hærri
laun en ég,” segir Phuong.
Mjólkurlítrinn kostar 50 riel. Kjöt
kostar 30 riel kílóið en það er sjaldan
sem það er fáanlegt. Fjölskyldan notar
um 45 kUó af hrísgrjónum á mánuöi.
Þau kaupir hún á 2 riel kUóið í ríkis-
reknum verslunum. Ef hún þarf meira
af grjónum verður hún að fara á frjáls-
an markað þar sem verðið er fjórum
sinnum hærra.
I miöborginni eru margar
smáverslanir. Ljósmyndarar, rakar-
ar, „tannlæknar” og útvarps-
viðgerðarmenn bjóða fram þjónustu
sína á hverju götuhomi. Á markaðin-
um eru í boði „gull” og „gimsteinar”.
Einnig hljómflutningstæki, þýskur
Heineken bjór og rússneskur vodki svo
eitthvað sé nefnt.
Phuong þarf ekki að borga húsaleigu
fyrir íbúð sem rOtið á. Hann þarf ekki
heldur að greiða skatta. Skattakerfiö
er enn ekki komið í lag. Reyndar má
segja það sama um flest önnur kerfi
því Rauöu khmerunum heppnaðist að
minnsta kosti á einu sviði: Að koma
landinu aftur á steinaldarstigið.
Þeir gengu skipulega fram og eyöu-
lögðu allt þjóðfélagskerfið til þess að
geta byrjaö aftur frá grunni eða á
árinu núll. Markmiðiö var að koma á
fót sterku kommúnísku iðnríki sem átti
aö grundvallast á „stóra stökkinu
fram á við” í landbúnaði og af eigin
krafti eins og þeir sjálfir sögðu. Sam-
kvæmt þessu voru borgarbúar og
menntamenn hættulegir fjandmenn.
Það var ekki nóg að Rauöu khmeramir
dræpu hundmð þúsunda af kennurum,
læknum, tæknimönnum og viðskipta-
mönnum, þeir eyðilögðu öll „skaðleg”
tæki s.s. dráttarvélar, bíla og tann-
læknaskóla. Skólum, sjúkrahúsum og
verksmiðjum var læst. Brýr, vegir og
járnbrautir eyðilagðar.
Lyf af skornum skammti
Sex árum eftir að þessum látum
linnti liggur mestallur iðnaöur niðri.
Það sama er að segja um samgöngur,
stjórnkerfi landsins. Þau sjúkrahús
sem em starfandi em undir stjórn út-
lendinga. Lyf em af skomum skammti
og hættulegir sjúkdómar herja óhindr-
að á íbúa landsins. Hár barnadauöi
hefur ekki lækkað frá 1979 segja þeir
sem stunda hjálparstarf í landinu.
Eins og á 18. öld
„Að lifa og vinna í Phnom Penh er
eins og vera kominn aftur til 18. aldar-
innar,” segir einn starfsmaður Sam-
einuöu þjóðanna, sem er í Phnom Penh.
„Það em engir símar, ekkert telex og
heldur engar póstsamgöngur. Bréf
sem viö sendum héöan verðum við aö
fara með sjálfir út á flugvöll og koma í
vélamar sem fara þaðan. Flug þaðan
er i mesta lagi tvisvar í viku.”
Rafmagn er ekki sjálfsögö lifsþæg-
indi. Raforkuverin eru knúin áfram
með dýrri rússneskri olíu. Þau em
aðeins í gangi nokkra tíma dag hvem.
Nýlega hóf sjónvarpið að starfa að
nýju. Það sem þaöan kemur er yfir-
gnæfandi áróðurfrá stjórnvöldum.
Menntun
Mikil áhersla er lögð á menntun i
Kambódíu. Um 80 prósent allra barna
ganga i grunnskóla núna. Undanfarið
hefur tekist að mennta 35 þúsund nýja
kennara. Það eru fleiri en þeir 20 þús-
und sem Rauöu khmerarnir drápu.
I bókasafninu á bamaheimili númer
1, sem á em 535 foreldralaus börn, sit-
ur lítil stúlka og sýnir lestrarkunnáttu
sína með því að lesa leiðaragrein í
flokksblaði Kambódíu. Hún les mjög
vel og leiðarinn fjallar um vináttu
hinna þriggja ríkja Víetnam, Laos og
Kambódíu. I fátæklegum hillum bóka-
safnsins eru minnst hundrað eintök af
skýrslu frá 26. flokksþingi rússneska
kommúnistaflokksins. Einnig er bunki
af fréttablööum frá fréttastofunni
Novosti. Það nýjasta þeirra f jallar um
fund þeirra Gromyko og Reagans í
fyrra.
Dagur f jölskyldunnar
Sunnudagur er dagur fjölskyldunnar
í Phnom Penh. Þá streyma bæði böm
og fullorðnir á Konungstorgiö og njóta
lífsins. Eflaust dreymir marga um þá
daga þegar friður ríkti í borginni og
hún var ein sú fegursta í Asíu.
Sumir þeirra segja að Kambódía sé
ekki fallegt land lengur. Þar séu of
margir Víetnamar. Þeir steli bæði
vinnu og landi frá þeim.
Víetnamar eru bæði í hlutverki her-
manna og óbreyttra borgara. Þeir
reyna að láta bera sem minnst á sér
dags daglega. I landinu em um 160 her-
menn. Ambassador Víetnams í
Kambódíu segir að í landinu séu 80
þúsund óbreyttir Víetnamar. Hins
vegar em aörir sem halda því fram að
sú tala sé tvöfalt hærri. Hann dregur