Dagblaðið Vísir - DV - 24.01.1986, Blaðsíða 13

.rrzsr-
DV. FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR1986.
13
Súpukjöt eða kjúklingar
Einn stóri samnefnarinn í stefnu
Bandalags jafnaðarmanna er vald-
dreifing. Áhersla okkar á valddreif-
inguna birtist m.a. þannig að við
neitum ríkisforsjá og miðstýrðu
efnahagslífi. Valddreifingin á að
miða að því að við tökum sjálf fleiri
ákvarðanir um líf okkar heldur en
við gerum nú. Valddreift samfélag
leggur áherslu á valkosti og íjöl- •
breytileika. Það leggur áherslu á
aukið sjálfstæði lítilla eininga,
bæði í opinberum rekstri og einka-
geiranum. Valddreifingin hafnar
samþjöppun sem er arfur margra
áratuga miðstýringar.
Ný viðhorf
1 valddreifingunni felst það að
viðurkenna sjálfsforræði fólks og
fyrirtækja í atvinnulífi, verslun og
þjónustu. í stað þess að hið opin-
bera taki sér eitt vald til að ékveða
verðlag í þessum greinum og að
ákveða hvað fólki og fyrirtækjum
stendur þar til boða, þá eru lögmál
markaðar og frjálsrar eftirspumar
látin ráða. Það á ekki að vera
hlutverk ríkisvalds að neyða feitt
súpukjöt ofan í fólk sem vill frekar
borða kjúklinga.
Með því að veita fólki og fyrir-
tækjum rétt til sjálfsákvörðunar
og möguleika til hagnaðar, frum-
kvæðis og dirfsku, er stuðlað að
vexti og nýsköpun. Hlutverk
stjórnvalda á að vera að búa þann-
ig í haginn að einstaklingar og
samtök þeirra geti sjálf skapað sér
möguleika til atvinnu.
Hin pólitísku markmið vald-
dreifingarinnar eru þau
að virkja fólk til þátttöku,
að draga úr fámennisvald-
inu,
GUÐMUNDUR
EINARSSON
FORMAÐUR BANDALAGS
JAFNAÐARMANNA
„Það verður að losa banka og fjármálastofnanir undan flokkspólit-
ískum atkvæðakaupum."
a „í framtíðarlandslagi BJ verða alltaf
^ fjöll til að klífa. Menn eiga að vera
frjálsir að því að sigra þau og eiga að njóta
þess ef þeir komast upp á tindinn. En þeir
verða líka að taka því ef gangan gengur
illa og vera viðbúnir því að hrapa.“
að brjóta niður flokksklík-
urnar,
að vinna gegn hringamynd-
un,
að verja fólk gegn ásókn
embættismannavalds og
ríkisbákns og gefa fólki
fleiri og raunverulegri tæki-
færi til að ráða málum sín-
um sjálft.
Hin efnahagslegu markmið
valddreifingarinnar eru þau
að bæta eftirlit með nýtingu
fjárins,
að láta ábyrgð og vald á
verkefnum fara saman,
að auka sjálfsákvörðunar-
rétt, frumkvæði og dirfsku
fólks og fyrirtækja i at-
vinnulífi,
að losa banka- og sjóðakerf-
ið undan flokksræði og fyr-
irgreiðslupólitíkusum,
að auka áhrif starfsfólks á
stjórn og starfsemi fyrir-
tækja og bæta þannig rekst-
urinn.
Sjáðu tindinn
Þessari valddreifingu i viðskipta-
lífi og atvinnumálum þarf að haga
á ýmsan hátt.
Það er nauðsynlegt að brjóta
niður fámennisvald í hreyfingum
verkalýðs og atvinnurekenda.
Samningar um kaup og kjör eiga
að fara fram í fyrirtækjunum sjálf-
um á grundvelli framleiðsluverð-
mætis og þeirra möguleika sem
eigendur og starfsmenn eru sam-
mála um að fyrirtækin hafi til
aukinnar arðsemi.
Það þarf að afnema ýmiss konar
forsjá og forræði sem ríkisstjórn
og stofnanir hennar hafa í atvinnu-
og viðskiptalífi. Þar má nefna
frystingu bankainnstæðna,
ákvarðanir um verð á afurðum
sjávarútvegs og landbúnaðar,
skömmtun fjármagns í sjóði sem
eru eyrnamerktir einstökum og
stundum mjög afmörkuðum verk-
efnum svo dæmi séu nefnd.
Það verður að losa banka og
fjármálastofnanir undan flokks-
pólitískum atkvæðakaupum. Lán
á að veita á grundvelli trygginga
þeirra sem lántakendur geta boðið
upp á og arðsemi þeirra áætlana
sem þeir hafa á prjónunum.
Skattakerfi og aðrar umbúðir
viðskipta- og atvinnulífs eiga að
verka til hvatningar fyrir þá sem
vilja reyna sig í gömlum eða nýjum
atvinnugreinum hvort sem er í
framleiðslu eða þjónustu.
Menn eiga að hafa leyfi til að
græða en verða líka að standa
klárir á því að tapa og verða að
taka afleiðingum gerða sinna. í
framtíðarlandslagi BJ verða alltaf
fjöll til að klífa. Menn eiga að vera
frjálsir að því að sigra þau og eiga
að njóta þess ef þeir komast upp á
tindinn. En þeir verða líka að taka
því ef gangan gengur illa og vera
viðbúnir því að hrapa.
Guðmundur Einarsson.
Að gefnu öðru tilefni
Ögmundur Jónasson sjónvarps-
fréttamaður og Gunnlaugur Stef-
ánsson guðfræðingur ganga fram-
fyrir skjöldu í DV 20. janúar síðast-
liðinn og lýsa yfir því, að Emil
Bjömsson, fyrrverandi fréttastjóri,
hafi lýst yfir ánægju sinni með
fyrirhugaða þátttöku mína í tveim-
ur sjónvarpsþáttum, þó af henni
yrði ekki af orsökum sem þeir rekja
báðir. Ég hlýt að játa að þær upp-
lýsingar glöddu mig, enda þótt þær
stönguðust illþyrmilega á við upp-
lýsingar, sem einn starfsmaður
sjónvarpsins lét mér í té fyrir einum
fimmtán árum, í þá veru að ég og
ýmsir fleiri „óþægilegir" einstakl-
ingar vænun komnir á ósýnilegan
„bannlista" að fyrirmælum Emils
Björnssonar. Satt að segja glöddu
seinni upplýsingamar mig jafn-
mikið og þær fyrri hryggðu mig,
þareð ég taldi mig aldrei hafa átt
neitt sökótt við séra Emil Bjöms-
son né hann við mig, enda áleit ég
sennilegast að umrætt „bann“ væri
ekki undan rifjum hans sjálfs
mnnið, heldur ætti sér upptök á
æðri stöðum, þó sjónvarpshefti
Samvinnunnar 1968 væri haft að
yfirvarpi.
Nú hafa semsé Ögmundur og
Gunnlaugur - ásamt Emil sjálfum
í löngu símtali - fullvissað mig um
það, sem mér var sagt fyrir margt
löngu og ég lét á þrykk út ganga
fyrir skömmu, sé úr lausu lofti
gripið, og skal vissulega hafa það
heldur sem sannara reynist, enda
sé ég enga ástæðu til að vefengja
orð.þremenninganna fremur en ég
taldi á sínum tíma ástæðu til að
rengja fyrri heimildarmann. Stend
ég reyndar hér gagnvart valkreppu
sem lærðir menn ku kalla ógöngu-
rökfærslu.
Mismunun í ríkisfjölmiölum
En eru þarmeð getgátur mínar
um „innri ritskoðun" og skoðana-
kúgun, sem af henni leiðir, fleipur
eitt eða hugarórar? Einfalt væri
þetta mál ef þannig væri í pottinn
búið, að hægt væri að hreinsa alla
stofnunina með því að hreinsa til-
tekinn starfsmann hennar. En þar
er nú eitthvað annað uppá teningn-
um. Allur landslýður veit og lætur
að mestu átölulaust, enda ekki
öðru vanur, að mönnum er leynt
og ljóst mismunað í ríkisfjölmiðl-
unum vegna meintra eða raun-
verulegra skoðana, og má nefna
þess mörg ófögur dæmi, sem öllum
eru kunn, þó vitanlega séu þau
dæmi fleiri sem fáir vita um. Á
sunnudagskvöldið létu þeir Megas
og Bubbi Morthens til dæmis að
því liggja í sjónvarpsþætti, að þeir
hefðu verið á banni á þeim bæ
undanfarinn áratug eða lengur.
Birna Þórðardóttir hefur nítján
sinnum sótt um stöðu fréttamanns
hjá hljóðvarpi og jafnan verið
hafnað á forsendum sem öllum eru
kunnar, þó annað sé látið uppi.
Þorsteinn Jónsson, formaður Fé-
lags íslenskra kvikmyndagerðar-
manna, hefur þrásinnis sótt um
störf hjá sjónvarpinu og jafnan
verið hæfastur umsækjenda, en
ævinlega verið hafnað af óútskýrð-
um ástæðum. Magnús Torfi Ólafs-
son var á sínum tíma, áðuren hann
varð þingmaður og ráðherra, lát-
inn hætta vinsælum þætti í útvarp-
inu afþví hann hafði farið „óviður-
kvæmilegum" orðum um Banda-
ríkjamenn í sambandi við Víet-
namstríðið. Árna Hjartarsyni var
meinað að flytja erindaflokk um
kjarnorkuvána og friðarmálin í
útvarpi, og er hann þó allra Islend-
inga kunnugastur þeim málum.
Ævar Kjartansson var beittur of-
ríki og nánast hrakinn úr starfi hjá
útvarpinu á forsendum sem runnar
eru beint úr sovéskum jarðvegi.
Afsökunarbeiðni útvarpsráðs og
ömurlegt yfirklór leiklistarstjórans
vegna leikrits Ólafs Hauks Símon-
arsonar ekki alls fyrir löngu er
grein á sama sovéska meiði.
Þennan hraksmánarlega bálk
mætti halda áfram að rekja, en hér
læt ég staðar numið að sinni.
Kerfishugarfariö
Því heyrist stundum haldið fram,
að það samrýmist ekki hlutleysi
Ríkisútvarpsins að hafa á sínum
snænun fólk með fastmótaðar pól-
itískar skoðanir, þareð hætta sé á
að það misnoti aðstöðu sína. Því-
líkar röksemdir eru bæði móðgun
við heilbrigða skynsemi og freklegt
tilræði við þær lýðræðishefðir sem
við þykjumst búa við, aukþess sem
margir af starfsmönnum stofnunar-
innar hafa verið virkir á hægra
væng íslenskra stjórnmála og
nokkrir þeirra gerst atvinnustjórn-
málamenn. Ljósasta dæmið er nátt-
úrlega nýskipaður útvarpsstjóri
sem árum saman var harðsvíraður
atvinnupólitíkus og hefur nú feng-
ið það hlutverk að vaka yfir marg-
umtöluðu hlutleysi ríkisfjölmiðl-
anna! Staðreyndin er vitanlega sú,
að ætlunin er að koma á svipuðu
kerfi hérlendis og tíðkast austan
járntjalds, þarsem einungis ein
tegund skoðana er umborin og
reynt að kæfa allt andóf, hindra
öll frávik.
Þau augljósu og ofureinfoldu
sannindi virðast seint ætla að
renna upp fyrir íslendingum, að í
hverju þjóðfélagi, hvort sem það
kennir sig við kapítalisma, jafnað-
armennsku eða kommúnisma, vex
úr grasi fjölmennur hópur kerfis-
manna, sem laga sig að ríkjandi
valdakerfi og feta sig með gát upp
metorðastigann til áhrifa og valda
með því að sýna handhöfum æðsta
valds fullkomna hlýðni og hollustu,
vera óhagganlegir jámenn á hverju
sem gengur. Ég þykist mega full-
yrða að þeir menn, sem ráða ís-
lensku þjóðfélagi og íslenskum
fjölmiðlum, væru í sömu eða svip-
aðn aðstöðu í Sovétríkjunum eða
leppríkjum þeirra - að breyttu
breytanda - ef þeir hefðu alist upp
í þeim þjóðfélögum og mótast af
ríkjandi viðhorfum þar. Manngerð-
in sem seilist til valda og leitast
við að halda þeim með góðu eða
illu er hvarvetna sú sama, enda
kvað Nixon Bandaríkjaforseti hafa
sagt þegar mest kreppti að honum
í Watergate-málinu, að Bresnév
væri sá valdamanna heimsins sem
best skildi hann.
Á sama hátt eru „óþægilegir"
einstaklingar hvar sem er í heimin-
um svipaðrar gerðar. Þeir sætta sig
Kjallarinn
SIGURÐUR A.
MAGNÚSSON
RITHÖFUNDUR
ekki við valdboð, valdníðslu,
leynda eða ljósa kúgun þeirra sem
öðruvísi hugsa, og fyrirlíta hvers-
kyns þjónkun við valdamenn og
algildan opinberan sannleik. En
það eru þessir sömu menn sem
stuðla að nýsköpun í menningu og
vísindum, gera þjóðlífið litríkara
og skemmtilegra, eru það súrdeig
sem ekkert heilbrigt þjóðfélag get-
ur án verið. Þegar reynt er að
þagga niðrí slíkum einstaklingum
eða hefta tjáningarfrelsi þeirra,
einsog á sér stað í ógnvekjandi
mæli í spilltu þjóðfélagskerfi ís-
lendinga, þá er verið að stífla þær
slagæðar sem veita fersku og lífg-
andi blóði útí þjóðarlíkamann.
Svo einfalt er að mínu mati
dæmið sem okkur ber að reikna til
enda. Ef við viljum stuðla að auknu
lýðræði í landinu og draga úr mis-
beitingu valds, þá verðum við að
byrja á því að opna fjölmiðlana
fyrir þeim viðhorfum sem uppi eru
í landinu og hleypa út því pestar-
lofti stöðnunar og hugsunarlauss
samsinnis sem er á góðum vegi með
að kæfa þann andlega gróður sem
framtíð okkar er mikilvægastur.
Sigurður A. Magnússon
a „Nú hafa semsé Ögmundur og Gunn-
^ laugur - ásamt Emil sjálfum í löngu
símtali - fullvissað mig um það, sem mér
var sagt fyrir margt löngu og ég lét á þrykk
út ganga fyrir skömmu, sé úr lausu lofti
gripið