Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.1986, Blaðsíða 9

DV. LAUGARDAGUR1. FEBRÚAR1986.
9
Fjölmiðlaöld
Það liðu ekki nema nokkrar
mínútur frá því Challenger sprakk
í loft upp að fréttin barst um alla
heimsbyggðina. Milljónir manna
urðu vitni að þessum hörmulega
atburði. Ættingjar geimfaranna
sáu það með eigin augum þegar
geimskutlan tortímdist í ægilegri
sprengingu.
Enn á ný kom áhrifamáttur sjón-
varpsins í ljós. Slysið varð drama-
tiskara og óhugnanlegra fyrir þá
sök að menn urðu vitni að þvi
heima í stofu, á myndskerminum.
í fróðlegum þætti um sögu sjón-
varpsins í þessari viku sáum við
ýmsa hliðstæða atburði í sauna dúr.
Enginn kemst hjá því að verða fyrir
áhrifum af slíkum fréttamyndum,
morðum í beinni útsendingu, nátt-
úruhamförum, stórviðburðum.
Skyndilega erum við sjálf stödd í
miðri hringiðunni, finnum spenn-
una, hræðsluna, skelfinguna og
gerum okkur grein fyrir hinum
mannlega harmleik, ómannúðinni,
bjargarleysinu, örvæntingunni.
Við finnum til með fómarlömbun-
um,skiljum örvinglun ættingja og
skynjum andrúmsloftið.
öll erum viö manneskjur
Hér á árum áður heyrðum við
iðulega frásagnir af styrjöldum,
jarðskjálftum og hungurdauða án
þess að slíkar fréttir hefðu hin
minnstu áhrif. Fjarlægðin olli til-
finningaleysi og skeytingarleysi
gagnvart dauðsföllum og við getum
ímyndað okkur það andvaraleysi
sem einangrun Islendinga fyrr á
öldum hefm- haft í för með sér
gagnvart síðbúnum fréttum af
drepsóttum, stríði eða óáran er-
lendis.
Þegar heimsstyrjaldimar tvær á
þessari öld bmtust út var fjölmiðl-
un ólíkt frumstæðari en nú er.
Samgangur þjóða í milli var tak-
markaður og heilum þjóðum var
auðvelt að alast upp í tortryggni
og fordómum gagnvart öllum hin-
um. Þeim kom ekki við hvað öðrum
leið og afleiðingar blóðsúthellinga
bámst af afspum. Fólk var víðs
fjarri vígvöllum og stríð var göfug
barátta, jafiivel heilög og réttlát.
Enginn vafi er á því að orsakir
stríðsandans og þjóðarrembingsins
eiga rætur sínar að rekja til þeirrar
einangmnar sem þjóðir heims lifðu
í, einhliða upplýsinga um gott og
illt, skorts á skilningi um mann-
eskjumar handan við landamærin.
Hér er ekki verið að halda því
fram að það sé eftirsóknarvert að
verða vitni að slysum eða styrjöld-
um og fréttamyndimar af spreng-
ingunni í Challenger vom engar
gleðifregnir. En þær færa okkur
nær atburðunum. Návistin, lifandi
myndin, höfðar til vitundarinnar
um að hvert okkar og við öll erum
manneskjur og fómardýr, án tillits
til tækni, búsetu eða litarhátts. Við
erum öll eins, í sama bátnum.
Hjörtun slá eins
Myndimar og frásagnirnar af
sveltandi bömum þriðja heimsins
hafa til að mynda vakið upp sam-
visku okkar um skyldur og ábyrgð
gagnvart þessum meðbræðrum
hinum megin á hnettinum. Og það
er ekki nokkur minnsti vafi á því
að upplýsingastreymi landa og álfa
í milli hefur aukið skilning mann-
kynsins á hættum og heimsku
styrjalda og vopnaskaks. Almenn-
ingur vestan hafs og austan hefur
séð með eigin augum að kjamorku-
stríð leysir engan vanda og færir
þeim enga hamingju. Almenningur
skilur að tilfinningar, lífslöngun
eða nautnir eru hver annarri líkar,
hvort heldur einstaklingamir bera
þýskt, rússneskt eða bandarískt
vegabréf. Hjörtun slá eins hvort
heldur er í Súdan eða Grímsnesinu.
í þessu felst þýðing fjölmiðla,
upplýsingastreymis, samgangna og
kynningar. Allt stuðlar þetta að
friði, nærgætni og umburðarlyndi
þjóða í milli og á ómetanlegan þátt
í einlægum vilja hins siðvædda
heims til að búa í sátt og samlyndi.
Stundum er sagt að friðurinn bygg-
ist á vopnajafnvæginu, ftiður
spjótsoddanna, en því má allt eins
halda fram að friðurinn sé af-
sprengi upplýsingastreymisins,
þess almenningsálits sem hefur
sprengt af sér fordóma og þröng-
sýni.
Ýtt við feimnismálunum
En við þurfum ekki að leita svo
langt að áhrifum sjónvarps og
annarra fjölmiðla. Við sáum Megas
Ellert B. Schram
skrifar:
ræða við Bubba Morthens og augu
okkar opnuðust fyrir því að þeir
em bara venjulegir menn. Margt
var þar látið flakka sem ekki stenst
siðgæðiskröfur hins vemdaða
borgaralega umhverfis. Þama
rseddust við tveir alræmdir poppar-
ar af hispursleysi og bersögli, ýttu
kannski við feimnismálunum og
storkuðu blygðunarkenndinni, en
töluðu tæpitungulaust um það
sem okkur varðar um, áhugamálin,
hörmungar eiturlyfjanna, ástina
og víxlsporin.
Einhver sagði að Bubbi hefði
móðgað Guðmund joð þegar hann
söng ádeilusönginn yfir honum í
beinni útsendingu. En Bubbi þorði
að gera það sem honum sýndist og
ekki varð Guðmundur minni mað-
ur af þeim sökum. Aðalatriðið var
og er að háðir vom það sem þeir
em og standa fyrir sínu þegar
hræsninni og sýndarmennskunni
er gefið frí.
Karvel Pálmason lét mynda sitt
hræðilega útlit eftir hreint ótrú-
lega sjúkrasögu og sagði farir sinar
ekki sléttar bæði í Helgarpóstinum
og sjónvarpinu. Lítil stúlka opnaði
sig fyrir Morgunblaðinu og leysti
frá skjóðunni í skiptum sínum við
eiturlyfin og áfengið. Bjöm á
Löngumýri vandar ekki kveðjum-
ar til þéttbýlisins í viðtali við DV.
Allt er þetta fólk ærlegt og hrein-
skilið, kemur til dyranna eins og
það er klætt, miðlar öðmrn af
reynslu sinni og gerir okkur hinum
kleift að skynja umhverfi okkar
betur. Frásagnir af þessu tagi em
vísbending um að fólk vilji ekki
lengur fara í felur með líf sitt, vill
ekki þykjast eða fela vandamál sín
og stuðlar þannig að því að fleiri
verða meðvitaðir um lífið í öllum
sínum myndum og gerðum.
Helmingur óákveðinn
Stjómmálin draga dám af þessari
þróun. Áður fyrr vom reistir múrar
milli flokka og stétta. Stjómmála-
flokkar vom heilagir, óvéfengjan-
legir og gott ef þeir sóttu ekki vald
sitt til guðs almáttugs. Stjóm-
málaforingjar vom teknir í dýrlin-
gatölu.
Það eimir enn eftir af þessum
hugsunarhætti. Um daginn var
Albert Guðmundsson dæmdur yfir
í Framsókn fyrir þá sök að honum
varð á að hæla Jónasi frá Hriflu,
hundrað árum eftir að sá góði
maður var borinn og barnfæddur.
En þetta er að breytast. Með
upplýsingastreymi, almennri þekk-
ingu og aukinni víðsýni er goð-
sögnin um almætti stjómmálaflok-
kanna að hverfa. Þeir gegna ekki
sama hlutverki og áður og það er
meira að segja svo að þeir skipta
jafnvel ekki máli lengur í hugum
þeirrar kynslóðar sem nú vex úr
grasi. Pólitískur áhugi hefur aðrar
áherslur, aðra farvegi, heldur en í
gegnum strangtrúaða fylgispekt
með einstökum flokkum.
1 skoðanakönnun D V er spurt um
fylgi flokkanna. Helmingur að-
spurðra kveðst annaðhvort óá-
kveðinn eða vill ekki svara. Af
hverju? Af því að fólk vill ekki líma
sig við einstaka flokka, hlýða þeim
°g fylgja í hlindni. Það vill gjaman
taka þátt í stjómmálum, hafa skoð-
un á þjóðmálum. En það neitar að
lúta því lögmáli að allar þrautir
verði leystar eða stórisannleikur
fundinn í náðarfaðmi einhverra
kenninga sem boða svart eða hvitt.
Einhver kann að halda þvi fram
að þetta stangist á við niðurstöðu
í skoðanakönnun um fylgi flokk-
anna í borgasrtjómarkosningun-
um. Þar virðist Sjálfstæðisflokkur-
inn hafa yfirburðastöðu. En er ekki
í sömu andrá verið að tala um að
þetta sé merki um sterka stöðu
Davíðs Oddssonar? Sannleikurinn
er nefnilega sá að hér er fólk að
láta í ljós skoðun sina á stjóm-
málamanninum Davíð Oddssyni
sem hefur lært að nýta sér fjölmiðl-
ana. Þeir hafa hjálpað honum til
að koma sjálfum sér til skila,
skemmtilegum, greindum og mann-
legum. Hann er lifandi dæmi um
það hvaða þýðingu fjölmiðlarnir
hafa. Davið er enginn súperkall og
hann sækir ekki vald sitt til æðri
máttarvalda. Hann er einfaldlega
sniðugur um leið og hann er stjórn-
samur, hann er persónuleiki um
leið og hann er viðfelldinn per-
sónuleiki.
Allir vita að Sjálfstæðisflokkur-
inn nýtur ekki óskoraðs fylgis 70
eða 80% Reykvíkinga. En skoð-
anakönnunin leiðir sterkar líkur
að því, sem hér er sagt að framan,
að það em ekki lengur flokkarnir
heldur mennimir sem draga að.
Fordómamir, flokksböndin, fornar
lífsvenjur era að syngja sitt síðasta
og liðast í sundur.
Nútímamaðurinn
Tveir gamalgrónir stjórnmála-
flokkar efna til prófkosninga eða
forvals um þessa helgi, Alþýðu-
flokkurinn og Alþýðubandalagið.
Einhvem timann áður fyrr hefðu
slíkir atburðir sett svip sinn á
bæjarlífið. En gera þeir það nú?
Það ríða ekki lengur hetjur um
hérað á þeim bæjum, og er þó ekki
verið að gera lítið úr afdrifum
frambjóðendanna. Fólk hefur ein-
faldlega um annað að hugsa.
Nútímamaðurinn sækir upplýs-
ingar og þekkingu í fjölmiðla -
ekki á flokksfundi. Nútímamaður-
inn les blöð án einlitra flokksgler-
augna. Hvenær ætla vinstri menn
að skilja þessa staðreynd og hætta
að láta svokölluð málgögn bögglast
fyrir brjóstinu á sér rétt eins og líf
þeirra eða dauði sé undir því
kominn að flokksstefiian sé boðuð
á löggiltum flokkspappír?
Nútímamaðurinn horfir á sjón-
varp og sér heiminn út frá sjónar-
hóli víðsýninnar. Hann horfir á
Rauðhóla-Rannsý og skemmtir sér.
Hann fer á hestbak og nýtur útive-
irunnar. Hann les bækur og veit
hvenær hann les góða bók eða
slæma. Hann slekkur á útvarpinu
þegar stjómmálaforingjamir
‘ þy lj a messur sínar.
- Ellert B. Schram