Dagblaðið Vísir - DV - 04.02.1986, Blaðsíða 10

10
DV. ÞRIÐJUDAGUR 4. FEBRÚAR1986
Utlönd Utlönd Utlönd Utlönd
Saudi Arabar dæla svo að
út úr flóir á markaðnum
Verðsigið á olíumarkaðnum tók
nokkra dýfu í síðustu viku og í
prúttinu beggja vegna Atlantshafs
komst verð á Texasolíu og Norður-
sjávarolíu niður fyrir 20 Banda-
ríkjadali olíufatið, í fyrsta skipti
síðan 1979.
Meðalverðið á hráolíunni var um
átján dalir um helgina en ekki er
víst að þar verði numið staðar.
Yamani, sá frægi olíuráðherra
Saudi Arabíu, hefur sagt að ekki
sé óhugsandi að olíuverðið geti
fallið niður í fimmtán dali fatið.
„Því eru raunar engin takmörk
sett hvað verðið getur skrúfast
niður,“ sagði Yamani á frétta-
mannafundi OPEC og varaði við
bví að það gæti haft hin alvarleg-
ustu áhrif á efnahagslíf heims.
Titringur á peningamarkaðn-
um
Þótt hörkuvetrarveður hafi
gengið yfir Evrópu í lok síðustu
viku og um helgina hefur þetta
verið mildur vetur og það, ásamt
offramleiðslu oh'unnar, hefur gert
sitt strik í olíureikninginn. Afleið-
inganna er þegar tekið að gæta á
peningamörkuðum. Til dæmis hafa
Bretar, sem eru fimmtu stærstu
olíuframleiðendur í heimi, mátt
horfa upp á sterlingspundið hrapa
niður í sína lægstu stöðu síðan í
október. Dollarinn er kominn nið-
ur í 190 japönsk jen því að þrátt
fyrir horfur á lægri eldsneytis-
kostnaði hafa verðbréf fallið í verði
vegna fyrirsjáanlegs taps banda-
rískra olíufyrirtækja.
Og tifið í tímasprengjunni, eins
og sumir kalla skuldasöfnun þró-
unarríkja á borð við Mexíkó, Ní-
geríu og fleiri, hækkar stöðugt á
meðan forráðamenn þessara ríkja
skima eftir leiðum til öflunar tekna
í stað tekjumissis af olíunni. Á
meðan hafa stærstu olíukaupend-
ur, eins og Japanir, Frakkar, og
Brasilíumenn, getað hlakkað yfir
þróuninni, nær sligaðir af olíu-
reikningum heils áratugar.
Dæla svoaðút af flóir
Þessi titringurá peningamörkuð-
um hefur skyggt á átökin milli
framleiðendanna, eins og milli
Saudi Araba og Norðursjávarolíu-
aðilanna. Enginn gengur þess
gruflandi að verðfall olíunnar að
undanförnu á rætur að rekja til
þess tiltækis Saudi Araba að láta
olíu sína flæða yfir markaðinn. Það
var með ráðum gert að dumpa
þannig markaðinn og þar með
verðið niður því að neyða átti
breska og norska olíuframleiðend-
ur til samstarfs við OPEC um
samdrátt í framleiðslunni til þess
að halda olíuverðinu uppi.
Frá því 1981 hefur olíuframleiðsla
Breta úr Norðursjó aukist úr 1,8
milljón olíufötum á dag í 2,6 millj-
ónir. En þeir við Norðursjóinn
voru ekki einir um að auka fram-
leiðslu sína. Ýmis aðildarríki
OPEC-samlagsins fóru ekki leynt
með að þau þverskölluðust við
kvótaskiptunum innan samtak-
anna og fóru langt upp fyrir sína
kvóta. Saudi Arabar héldu ein-
hverju jafnvægi með því að draga
úr sinni framleiðslu í staðinn en
þegar samheijamir innan OPEC
brugðust því að fylgja verðákvæð-
um tók úr steininn hjá Saudi Aröb-
um.
Skrúfuöufulltfrá
Saudi Arabar misstu þolinmæð-
ina og skrúfuðu fullt frá. Um hríð
tvöfölduðu þeir framleiðslu sína
og voru komnir um það bil upp í
>,
Unnið við mexíkanska olíuborholu. -
sinni ef oliutekjurnar bregðast?
fimm milljón olíuföt á dag. Þessi
stefnubreyting var síðan staðfest
opinberlega í desemberbyrjun þeg-
ar olíuráðherrar OPEC-landa boð-
uðu á fundi i Vín að sölusamlagið
einsetti sér að endurheimta sinn
„sanngjarna hlut“ cg gilti einu hve
langt niður verðið félli í baráttunni
að því marki.
Nú, tveim mánuðum síðar, leggur
Yamani enn sitt traust á það að
þeim í OPEC takist, áður en yfir
lýkur, að beygja Breta, Norðmenn
og Mexíkana til samstarfs um
drottnun olíumarkaðarins fremur
en þeim endist til að etja kappi í
verðstríði við hina auðugu Saudi
Araba.
Enn sem komið er, og þrátt fyrir
37% verðfall, sjást lítil merki þess
að þessir þrír ofannefndu aðilar
utan OPEC séu að brotna. Smá-
brestur sást þó í síðustu viku þegar
Káre Kristiansen, olíuráðherra
Noregs, sagði að Noregur mundi
leggja því lið að stemma stigu við
verðfallinu en því aðeins að aðrir
legðust einnig á eitt. Bretar sýndu
hins vegar enga tilhneigingu í þá
átt. Breska stjómin bar til baka
flugufregnir um að Peter Walker
orkumálaráðherra hefði ráðgert
fund með Yamani.
Eitt orð ræður markaönum
Olíuráðherrar fimm OPEC-ríkja,
sem skipa markaðsnefhd samtak-
anna, komu saman til fundar í Vín
í gær til þess að ræða framleiðslu-
takmarkanir og fleira og getur
verðþróunin markast nokkuð af
niðurstöðu þeirra. Eins getur kalda
veðrið um helgina í Evrópu haft
áhrif á þá þróun. Ef OPEC segir
að það auki dagsframleiðsluna upp
í 18,5 milljón olíuföt þá fellur verð-
ið þegar í stað. Ef samtökin segjast
ætla að skera framleiðsluna niður
í 16 milljónir getur verðið hoppað
aftur upp í 24-25 dali fatið.
Margir spá því að OPEC muni
láta undan síga og kjósa heldur að
draga aftur úr framleiðslunni.
Sýndist þeim íran hneigjast að
þessu þegar Teheranstjórnin boð-
aði í síðustu viku að dregið yrði
úr útflutningi og hætt að selja á
spotmörkuðunum svonefndu. Hitt
gerist að vísu sjálfkrafa, OPEC 1
hag, að með lækkandi verði munu
ýmsir smærri framleiðendur draga
úr sinni framleiðslu, einkanlega
þeir sem eiga eldri og takmarkaðri
borholur, eins og í Bandaríkjunum.
En þeir sem aðallega hafa það í
hendi sér að stýra framleiðslu-
magninu eru auðugustu aðilarnir
að OPEC, Saudi Arabía og Kuwait.
Skuldaríkin verða harðast úti
Af öllum afleiðingum verðfalls
olíunnar jafnast engin á við áhrif
hennar á skuldastöðu sumra
stærstu skuldasafnara heims. Tíu
af tuttugu stærstu skuldaríkjum
heims eru olíuútflytjendur, enda
er drjúgur hluti skuldasöfnunar
þeirra tilkominn til þess að fjár-
magna í byrjun olíuleit og vinnslu.
Sérfræðingum reiknast svo til að
haldist verðið í 20 dollurum olíu-
fatið út allt árið 1986 muni þessi
tíu ríki tapa 25 milljörðum dollara
í olíutekjum frá því í fyrra. Auðvit-
að miðuðu þau lántökumar við það
að geta með olíutekjunum endur-
greitt skuldimar því að allir hafa
litið á olíuna sem verðmæti, oft
kallað „svartagull“, sem fer að
orka tvímælis. Margir bandarískir
bankar voru meðal þeirra sem verst
fóm út úr verðbréfahruninu í síð-
ustu viku. Flestir stórir bankar
eiga útistandandi stór erlend lán
og í iðnaðarborgum, sem háðar eru
aðkeyptri orku, hafa margir bank-
ar lánað ótæpilega olíufyrirtækjum
heima fyrir.
Mexíkó lendir líklega í van-
skilum
Einn stærsti skuldasafnarinn í
þróunarheiminum er Mexíkó með
um 96 milljarða dollara skulda-
byrði. Mexíkanar hafa mjög byggt
framtíðaráætlanir sínar á olíutekj-
um og eru afar illa undir það búnir
að þurfa að standa lengi af sér
verðfall olíunnar. Þeir þurfa 7-8
milljarða dollara á þessu ári bara
til þess að mæta vaxtagreiðslum
og afborgunum. Hver eins dollars
lækkun olíunnar kostar Mexíkana
500 milljónir dollara. Þeir standa
um þessar mundir i samningum um
4,5 milljarða dollara viðbótarlán
en með minnkandi olíutekjum
gætu þeir þurft 3 milljarða því til
viðbótar. Hættan á að Mexíkó geti
ekki staðið í skilum þykir mjög
mikil. •
Bretar ráða ekki Norðursjáv-
arolíunni
Bretar eru bundnir í báða skó í
hlutverkum sínum sem olíuútflytj-
andi annars vegar og hins vegar
sem forgönguaðili meðal iðnaðar-
ríkja. Lægra verð mun draga úr
skatttekjum ríkissjóðs af olíu-
vinnslunni (um 9% af öllum skatt-
tekjum Breta) en hins vegar verkar
það til minnkandi verðbólgu. Menn
eru farnir að tala um að verðfallið
í janúar einum muni hindra þær
áætlanir bresku stjórnarinnar að
lækka tekjuskatt einstaklinga um
2 milljarða sterlingspunda. Á hinn
bóginn kemur olíulækkunin ein-
staklingum til góða í lægri bensín-
kostnaði og lægri húshitunar-
kostnaði. Breska stjórnin ræður
samt nær engu um framleiðslu-
magn eða verðlag Norðursjávarol-
íunnar. Það er í höndum þeirra
fyrirtækja sem tóku landgrunnið á
leigu til olíuvinnslu.
Engir hagnast eins mikið á þess-
ari verðþróun olíunnar og Japanir
sem flytja inn 90% sinnar olíu.
Búast þeir við því að orkureikning-
ur þeirra gæti lækkað um allt að
50%.
Oliuráðherrar OPEC, sölusamlags olíuútflutningsríkja, þinga í Vín um olíuframleiðsluna, ráðnir í að endurheimta fyrri markaðshlutdeild sína.
Umsjón: Guðmundur Pétursson