Dagblaðið Vísir - DV - 04.02.1986, Page 15

DV. ÞRIÐJUDAGUR 4. FEBRÚAR1986
15
Nei, ráðherra
lánasjóðurinn verður að lifa
Enn á ný blæs Sverrir Hermanns-
son menntamálaráðherra til atlögu
við Lánasjóð íslenskra náms-
manna. Nú hyggst ráðherrann
versla með reglugerðarbreytingu
sína frá 3. janúar og selja þá reglu-
gerð fyrir grundvallarbreytingar á
lögum um Lánasjóðinn. Að því er
virðist ætlar ráðherrann að láta
samþykkja tillögur Sambands
ungra sjálfstæðismanna um vexti á
námslán, lántökugjöld, innheimtu-
gjöld, styrki fyrir afburðanemend-
ur og þá sem stunda þjóðhagslega
hagkvæmt nám, útreikning lána
o.fl.
Við skulum athuga ofangreind
atriði eilítiðnánar.
Vextir, lántökugjöld og inn-
heimtugjöld.
Námsmenn telja að óréttlátt sé
að krefjast vaxta og annarra gjalda
af námslánum. Hefur ráðherrann
gleymt þeirri staðreynd að námslán
eru ekki fjárfestingarlán heldur
framfærslulán? Verið er að gera
námsmönnum kleift að nýta sér
væntanlegar tekjur til framfærslu
á meðan á námi stendur. Náms-
menn munu aldrei geta sætt sig við
að greiða vexti af námslánum.
Styrkir fyrir afburðanemendur
og þá sem stunda þjóðhags-
lega hagkvæmt nám.
Hvernig ætlar ráðherrann eða
hans menn að ákveða hverjir eru
Kjallarinn
GYLFI
ÁSTBJARTSSON
NEMANDI í HÁSKÓLA ÍSLANDS
afburðanemendur? Ekki getur
hann notað einkunnir því mat á
hversu góðar einkunnir eru er mjög
mismunandi milli deilda og skóla,
í einni deild telst 7 til 8 mjög góð
einkunn en í öðrum ekki nema í
meðallagi góð. Og hvemig ætlar
ráðherrann að ákveða hvað er
þjóðhagslega hagkvæmt nám? Ég
er hræddur um að þess konar
styrkjakerfi muni einungis leiða til
spillingar innan sjóðsins og að mat
á því hverjir eigi að fá styrki komi
til með að ráðast af einhverju öðru,
t.d. stjórnmálalegum skoðun-
um.
Útreikningur lána.
Ráðherrann ætlar sér að láta lán
vera óháð sumartekjum nemenda
og taka þá upphæð sem sjóðurinn
hefur til ráðstöfunar hverju sinni
og deila henni út meðal lántak-
enda. Við skulum athuga það að
Alþingi getur verið mismunandi
hliðhollt námsmönnum og upphæð
sú sem veitt er til LIN því mismun-
andi há ár frá ári. Ef lántakendum
fjölgar, sem búast má við, má telja
það næsta víst að sú upphæð sem
hver og einn fær nægi ekki til fram-
færslu og hrökklast menn þá úr
námi. Það verða því þeir sem ann-
aðhvort fá góða sumarvinnu eða
eiga efnameiri foreldra sem geta
stundað nám. Þar með er hruninn
grundvöllurinn fyrir starfsemi
Lánasjóðsins, sem er að tryggja
mönnum jafnrétti til náms óháð
efnahag og búsetu. Ég tel að rétt
sé að hvetja námsmenn til að vinna
fyrir sér en að óréttlætanlegt sé að
fella tekjuumreikning alveg niður.
Tekjuumreikningur er í dag 25%
en ég tel að 50% væri eðlilegt
takmark.
Að undanfömu hefur verið reynt
að etja saman námsmönnum og
launþegum í landinu með birtingu
línurita sem gefa alranga mynd af
ástandinu og með greinaskrifum
um að námsmenn séu forréttinda-
hópur í þjóðfélaginu. Þetta tel ég
mjög slæmt. Ég tel að launafólk
og námsmenn hafi sömu hagsmuna
að gæta, þ.e. að tryggja afkomu
sína. Ég vil því skora á samtök
launþega í landinu, BHM, BSRB,
ASÍ o.fl., að standa með náms-
mönnum í þessari baráttu gegn
niðurskurðarhugmyndum mennta-
málaráðherra og bið menn að
minnast þess að þeir námsmenn
sem mest þurfa á aðstoð Lánasjóðs-
ins að halda eru oft börn félaga í
þessum samtökum.
Og hvað með stjórnmálafélög og
bæjar- og sveitarstjómir úti á
landi? Telur þetta fólk að auðvelt
verði fyrir fólk utan af landi að
stunda nám við Háskóla íslands ef
þessar hugmyndir ráðherrans ná
fram að ganga? Hvers vegna mót-
mælir þetta fólk ekki? Hvers vegna
lætur það ekki í sér heyra?
Mér er spurn. Standa námsmenn
einir í baráttu sinni við mennta-
málaráðherra? Hvar eru þeir
stjórnmálaflokkar sem kenna sig
við félagshyggju og jafnrétti? A
ég fyrst og fremst við Alþýðuflokk-
inn, Bandalag jafnaðarmanna og
Alþýðubandalagið og jafnvel fé-
lagslega sinnuð öfl innan Fram-
sóknarflokksins. Hvar er fram-
varðaþríeyki félagshyggjunnar,
Jón Baldvin Hannibalsson, Guð-
mundur Einarsson og Svavar
Gestsson? Er ekki komið mál til
að þeir fari að láta til sín heyra
um þetta mál? Og hvað finnst
Kvennaframboðinu? Teljið þið
ekki að með góðu námslánakerfi
hafi konur sömu möguleika til
náms og karlar, í stað þess sem
áður var algengt, þ.e. að karlmað-
urinn gekk í skóla en konan vann
fyrir heimilinu.
Félagslega sinnaða framsóknar-
menn vil ég spyrja: Hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn töglin og hagld-
irnar í þessu stjómarsamstarfi?
Má ekki mótmæla neinu sem „sam-
starfsflokkurinn" gerir? Er ekki
kominn tími til að mótmæla?
Að lokum vil ég minna á það að
„ber er hver að baki nema sér
bróður eigi“ og skora á alþingis-
menn að fella allar tillögur sem
fela í sér niðurskurð á Lánasjóði
íslenskra námsmanna, forsendu
jafnréttis til náms.
Gylfi Ástbjartsson.
a „Það verða því þeir sem annaðhvort
^ fá góða sumarvinnu eða eiga efna-
meiri foreldra sem geta stundað nám.“
Hvers eiga bændur að gjalda?
Þessa dagana er verið að taka til
framkvæmda nýja löggjöf um fram-
leiðslustjórnun og sölu landbúnað-
arafurða. Sú löggjöf var samþykkt
á Alþingi sl. vor eftir hraða sigl-
ingu þar í gegn. Bændum landsins
gafst nánast ekkert færi á að segja
álit sitt á frumvarpi þessara nýju
laga enda virðist vera farið með
það sem hálfgert pukurmál. Stjórn
Stéttarsambands bænda gafst þó
ráðrúm til að kalla í skyndi saman
fulltrúafund, sem kaus nefnd til að
gera tillögur um breytingar á frum-
varpinu, en forráðamenn bænda-
samtakanna höfðu margt og mikið
við þetta stjórnarfrumvarp að at-
huga. Málið var stöðvað í þing-
flokki Framsóknarfl. meðan nefnd-
in vann að sínum breytingartillög-
um en hafði áður runnið í gegn hjá
þingflokki Sjálfstæðisfl. Tillögur
nefndarinnar til breytinga á frum-
varpinu náðu sumar fram að ganga
en ekki allar. Einnig voru í með-
forum Alþingis gerðar á því lag-
færingar.
Frumvarpið að framleiðslu-
stjómunarlögunum var samið í
sérstakri nefnd sem í voru tveir
menn frá hvorum stiórnarflokk-
anna og mun Birgir ísleifur hafa
verið aðalhöfundur þess. Fleiri áttu
hlut að máli, svo sem starfsmenn í
ráðuneytinu. Segja má að áður
hafi Stéttarsambandsfundur 1984
rétt fram litla fingur með samþykkt
sem í frumvarpinu kom fram af-
skræmd og teygð í ýmsar áttir.
Niðurfelling og valdatilfærsla
Meðal bænda og ýmissa annarra
kom strax fram mikil óánægja með
frumvarpið og er hún til staðar
ennþá en viðurkennt er þó að sumt
af ákvæðum þess er til bóta. Eink-
um eru það stórlækkun útflutn-
ingsbóta og valdatilfærslna frá
Framleiðsluráði til landbúnaðar-
ráðuneytis sem menn sætta sig
ekki við. Viðurkennt er að of lítið
samráð var haft við bændur.
Snöggsoðið og umdeilt var frum-
varpið samþykkt af öllum þing-
mönnum stjórnarflokkanna nema
Páli P. í lok þingsins sl. vor. Ein-
hverjir varamenn voru í þeirra
hópi, m.þ. Páll Dagbjartsson, en
Pálmi sat þá heima að búi sínu.
Stjórnarandstaðan sat hjá. Menn
úr hópi dreifbýlisþingmanna segja
að þess hafi eigi verið kostur að
koma í gegnum þingið frekari
breytingum til hagsbóta fyrir
bændur.
Aðdragandinn; áhrif Jónas-
anna
Hin nýju lög um framleiðslu,
verðlagningu og sölu á búvörum
áttu sér alllangan aðdraganda og
margslunginn. Ber þar fyrst að
nefna áhrif hins gífurlega og
svæsna áróðurs gegn íslenskum
landbúnaði og sölufélögum bænda,
sem Jónas DV-ritstjóri hefur geng-
ið manna harðast fram í. Þá má
nefna áhrif óðaverðbólgunnar, er-
fiðleika við markaðsöflun og sölu
landbúnaðarvara erlendis o.fl.
Stærsti markaður dilkakjötsins,
Noregur, hefur tapast alveg. Er
sagt að Norðmenn hafi orðið svo
hræddir við riðuveikina, sem hér
er, að þeir hafi ákveðið að auka
sína framleiðslu og hætta að flytja
inn kjöt.
Innanlandssala á kindakjöti og
fleiri búvörum hefur mikið dregist
saman, aðallega vegna minnkandi
niðurgreiðslna. Stofnuð hafa verið
sérfélög hinna ýmsu búgreina og
hefur það og fleira orðið til að
veikja verulega heildarsamtök
bænda. (Loks vil ég nefna nei-
kvæða umræðu meðal bænda
sjálfra, a.m.k. í sumum sveitum, og
gagnrýni þeirra á forystumenn sína
og forystu samvinnufélaga og ann-
arra stofnana sem hafa með mál-
efni bænda að gera. Hygg ég að það
sé einmitt þessi neikvæða og óheil-
brigða umræða sumra bænda og
lítill stuðningur við forystumenn
og starfsmenn landbúnaðarins sem
mest hefur veikt samtök bænda og
dregið úr áhrifum þeirra.)
Uppgjöfin lögbundin
Nýju lögin eru í raun staðfesting
þess að ráðamenn þjóðfélagsins
hafa gefist upp við að reyna að
selja búvörur úr landi og vilja nú
miða framleiðsluna við innanland-
smarkaðinn næstum einan. (Þetta
er atriði sem margir bændur hafa
ekki sætt sig við.) Réttur til út-
flutningsbóta vegna búvöru, sem
lögbundinn var í fyrri lögum 10%
af verðmæti heildarframleiðslu,
hefur verið mikill þyrnir í augum
höfuðborgarbúa og stórt númer í
áróðrinum gegn landbúnaðinum.
Hefur mjög verið óskapast yfir
þeim milljónum sem ríkið greiðir
með útfluttum landbúnaðarvörum.
Sá áróður hefur gengið í fólkið.
Leyfi ég mér að draga mjög í efa
að fólk geri sér grein fyrir að þetta
er ekki eins einfalt mál né eins
óskaplegt og í fljótu bragði kann
að virðast.
Þessi útflutningsbótaréttur
vegna mjólkur- og sauðfjárafurða
skal nú lækkaður í áföngum á 5
árum niður í 4% af heildarverðgildi
framleiðslu og gæti það svarað til
2-3% af núverandi verðmæti miðað
við að samdráttur verði svipaður
og ráðgert er. Vegna þessa ákvæðis
verður nú að fækka enn verulega
sauðfé og kúm.
I nokkur undanfarin ár hefur
verið rekinn áróður fyrir samdrætti
RÓSMUNDUR G.
INGVARSSON
BÓNDI, HÓLI,
TUNGUSVEIT,
SKAGAFJARÐARSÝSLU.
í framleiðslu mjólkur og kindakjöts
og bændur margir hverjir brugðist
vel við og fækkað skepnum. Tekjur
þeirra hafa auðvitað rýrnað að
sama skapi. Sumir bændur hafa þó
aukið framleiðsluna í stað þess að
draga úr henni. Nú veitist stjórn-
völdum vald til að láta draga veru-
lega úr framleiðslunni og er mér
tjáð að í landbúnaðarráðuneytinu
sé verið að skipta framleiðslukvót-
anum milli héraðanna og sé það
undir geðþótta manna þar á bæ
komið hvort skiptin miðast við
framleiðslumagn eins og það er í
dag eða eins og það var þegar
búmörk voru ákveðin fyrir nokkr-
um árum. Með öðrum orðum ræður
ráðuneytið hvort þeim hlýðnu, sem
drógu úr framleiðslunni, verður
refsað með því að lækka þeirra
búmark og þeir óhlýðnu, sem hafh
aukið framleiðsluna, verðlaunaðir,
- eða öfugt.
öfugstreymi í sveltandi heimi.
Áhrifavaldur til hækkunar bú-
vöru hefur verðbólgan verið svo
og stórhækkun áburðarverðs um-
fram verðbólgu. Þannig hefur hið
sjúka efnahagslíf þjóðarinnar or-
sakað óeðlilega háan framleiðslu-
kostnað búvöru, til skaða fyrir
bæði bændur og neytendur. Á
þessu eiga bændur enga sök.
Samkv. nýju löggjöfinni er bænd-
um sama og bannað að framleiða
umfram ákveðna stærð, sem fer
minnkandi á næstu árum. Þetta er
öfugstreymi í sveltandi heimi.
Þetta dregur úr framleiðslu og
minnkar þjóðartekjur. Þrátt fyrir
ákvæði um að jafnvirði lækkunar
útflutningsbóta verði fáein næstu
ár varið til að byggja upp nýjar
búgreinar - og það er þakkarvert
- þá eru horfur um afleiðingar
lagabreytingarinnar þær að kúm
og sauðfé verði enn stórfækkað á
örfáum árum og bændum fækki
jafnframt gífurlega. Hafa heyrst
tölur um áætlaða fækkun bænda
úr 3750 í 2000 á næstu 2-5 árum.
Margumtalaðar nýjar búgreinar,
sem eru aðallega refa- og minka-
rækt, standa á brauðfótum, m.a.
vegna miklu hærri fóðurkostnaðar
en í öðrum löndum, verðsveiflna á
grávörum o.fl. Þótt þær e.t.v. kunni
að draga úr byggðaröskun þá eru
allar horfur á stórfelldri grisjun og
eyðingu byggðar í sveitunum og
það er nokkuð sem verður allri
þjóðinni til stórkostlegs efnahags-
legs tjóns og ævarandi skammar.
Eins og horfir er stutt í að fjölmargt
fólk úr sveitum neyðist til að leita
til annarra atvinnugreina og
bændur hverfi þá frá óseljanlegum
eignum sínum slyppir og snauðir.
Slík meðferð á vissum hópi þjóð-
félagsins er fordæmanleg og ein-
stök. Við trúum því ekki að þetta
sé það sem meirihluti þjóðarinnar
vill. Við megum ekki láta svona
slys henda.
Væntanlega er komið fram á
sjónarsviðið afl, sem, ef því vex
fiskur um hrygg, er líklegt til að
geta haft áhrif á að byggðinni í
sveitunum verði ekki eytt - en það
verður þá að koma fljótt til áhrifa.
Það eru landsbyggðarsamtökin -
Samtök um jafhrétti milli lands-
hluta.
Rósmundur G. Ingvarsson.
„Nýju lögin eru í raun staðfesting
^ þess að ráðamenn þjóðfélagsins hafa
gefist upp við að reyna að selja búvörur
úr landi og vilji nú miða framleiðsluna
við innanlandsmarkaðinn næstum einan.“
I

;.-TSaai,v „fia.vv
AÍV.
J3L LáJíí.
-k’h.