Dagblaðið Vísir - DV - 11.06.1987, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR 11. JÚNÍ 1987.
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 550 kr.
Verð I lausasölu virka daga 55 kr. - Helgarblað 65 kr.
Jarðarmenið
Eftir margra daga viðburðalitlar könnunarviðræður
virðist nú ætla að draga til einhverra tíðinda í stjórnar-
myndunarviðræðum Alþýðuflokks, Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks. Flestir eru sammála um að alvöru-
viðræður séu hafnar. Ágreiningsmálin, átakamálin, eru
komin upp á borðið. Var það ekki vonum fyrr.
Ólíklegt verður að teljast að þessir þrír gamalreyndu
flokkar láti stranda á minniháttar málum ef hægt er
að kalla húsnæðismál, heilbrigðis- og menntamál minni-
háttar mál. Það eru hins vegar efnahagsmálin sem ráða
úrslitum og í þeim efnum hljóta stærstu hindranirnar
að verða á vegi flokkanna. Verðbólgan er nú á hraðri
uppleið, gengið stendur valt og tap ríkissjóðs og við-
skiptahallinn reynist meiri en látið var í veðri vaka
þegar kosningarnar fóru fram. Hugmyndir um gengis-
fellingu, aðhaldsaðgerðir í launamálum og nýja skatt-
heimtu eru strax farnar að heyrast. Hér í blaðinu var
fullyrt í gær að Alþýðuflokkurinn setti fram kröfu um
stóreignaskatt og tillögur um skattgjald á kreditkorta-
þjónustu.
Alþýðuflokkurinn verður ekki sakaður um að bera
ábyrgð á slæmum ríkisfjármálum eða vaxandi verð-
bólgu. Það gera hinir flokkarnir tveir. Það er hins vegar
heldur aumkunarverð staða fyrir Alþýðuflokkinn að
þurfa nú að koma til skjalanna og ganga til samstarfs
við núverandi stjórnarflokka til að lappa upp á áfram-
haldandi stjórnarsetu þeirra. Auðvitað væri æskilegast
að ný stjórn tæki við sem ekki þyrfti að plástra sárin
en gæti í þess stað sett fram nýja stjórnarstefnu í öðrum
anda en sú sem nú er ríkjandi. Eða þá hitt að núver-
andi stjórn axlaði sjálf ábyrgðina og afleiðingarnar af
verkum sínum og sýndi þjóðinni fram á hvernig hún
hygðist leysa þau vandamál sem hún sjálf hefði skapað.
Slíkir valkostir eru því miður ekki fyrir hendi þar
sem hvorki stjórnarflokkarnir né heldur stjórnarand-
stöðuflokkarnir hafa nægjanlegan meirihluta. Þess
vegna þurfa kratarnir að ganga undir það jarðarmen
að gera tilraun til að framlengja líf gömlu stjórnarinn-
ar og þess vegna þurfa stjórnarflokkarnir að hlusta á
skilyrði Alþýðuflokksins. Og þess vegna þarf þjóðin að
kyngja því að allt er nú á hverfanda hveli í efnahagsmál-
um.
Það er dæmalaust að horfa upp á þau ósköp, í allri
velmeguninni, verðmætasköpuninni og lífskjarasókn-
inni, að nú þurfi að taka enn eina kollsteypuna. Ný
gengisfelling, nýir skattar, nýjar ráðstafanir fyrir botn-
lausan ríkissjóð eru í farvatninu af heimatilbúnum
ástæðum. Þetta eru dálaglegar fréttir úr Lindargötunni
og svo koma ráðherrar og ráðamenn og hafa mestar
áhyggjur af því hvort þeir fái endurnýjað líf í ráðherra-
stólum!
Auðvitað vill þjóðin að ný stjórn komist á laggirnar
sem fyrst. Þessi biðstaða er slæm fyrir alla meðan allt
rekur á reiðanum og enginn ber raunverulega ábyrgð.
En þjóðinni er ekki sama hvers konar stjórn það verður
og hún mun hafa sínar skoðanir á því ef og þegar stjórn-
málamennirnir kaupa sér ráðherrastólana á kostnað
almennings. Það yrði náttúrlega tímamótauppgjöf, op-
inber húðstrýking á sjálfum sér, ef núverandi stjórnar-
flokkar gleyptu öll stóru orðin frá því fyrir kosningar
og kyngdu stórbrotnum tillögum Alþýðuflokks eða ann-
arra hjálparkokka um nýja skattheimtu í miðju
góðærinu. Hvert er þá orðið þeirra starf?
Ellert B. Schram
Hverjir mega sHja
í óskiptu búi?
Breyting á erfðatögum
Fram til ársins 1985 var seta í
óskiptu búi með öllu óheimil nema
með leyfi barna hins látna eða for-
ráðamanna þeirra. Það ár var gerð
lagabreyting á Alþingi sem gerði
hjónum kleift að gera með sér samn-
ing um að það hjónanna sem lengur
lifði mætti sitja í óskiptu búi svo lengi
sem það óskaði og þarf þá ekki leyfi
bama að koma til. Þó á það aðeins
við um böm beggja hjónanna, böm
hins látna með öðrum aðila geta eft-
ir sem áður krafist skipta.
Fá fjölskylduniál em sárari en erf-
ið erfðamál og vegna þess frum-
kvæðis, sem ég hafði um ofangreinda
lagabreytingu, hef ég líklega fengið
að heyra fleiri harmsögur vegna
slíkra mála en velflestir lögfræðing-
ar landsins. Hinn 13. júní 1985
skrifaði ég grein í Dagblaðið til að
skýra lagabreytinguna sem varð á
talsvert annan veg en við flutnings-
menn fhunvarpsins höfðum lagt til
en vegna síendurtekinna fyrirspuma
um hana vil ég leitast við að upplýsa
hvernig megi forðast eitthvað af
þeim erfiðleikum sem blasa við hin-
um eftirlifandi við fráfall maka.
Hvað á fólk að gera til að
tryggja rétt sinn?
Öll hjón, ung jafnt sem eldri, ættu
að gera með sér samning um að það
sem lengur lifir eigi rétt til setu í
óskiptu búi svo lengi sem þess er
óskað. Slíkur samningur verður trú-
lega best gerður með aðstoð lögfræð-
ings og hann skal síðan staðfestur
og færður til bókar hjá viðkomandi
sýslumannsembætti eða bæjarfó-
geta, í Reykjavík hjá borgarfógeta-
embættinu. Mörgum kann að vaxa
í augum að leita til lögfræðings en
hér er ekki um að ræða þann kostn-
að sem ætti að þurfa að .hindra að
frá svo mikilsverðu atriði í lífi hverr-
ar manneskju sé gengið til að forðast
miklu dýrkeyptari óvissu.
Skylda embættismanna
Þar sem um er að ræða mjög ein-
falda aðgerð hlýtur það að valda
undrun að viðkomandi embætti
skuli ekki fyrir löngu hafa komið sér
upp stöðluðu eyðublaði fyrir slíkan
samning svo að spara megi fólki
ómakið við hlaup milli lögfræðinga.
Reyndar hefði dómsmálaráðuneytið
átt að hafa frumkvæði um gerð þess.
Hér er ekki aðeins um að ræða brýnt
hagsmunamál einstaklinga heldur
sparaði það mikið fé og fyrirhöfn
yfirvalda ef sem allra flestir gerðu
slíkan samning.
KjaUaiinn
Guðrún Helgadóttir
alþingismaður fyrir
Alþýðubandalagið
Eftir því sem næst verður komist
er nokkur munur á hversu liðlega
afgreiðslu fólk fær varðandi gerð
samnings eftir embættum og á það
einnig við um upplýsingar um
hvernig staðið skuli að honum. Mik-
ið vantar því miður á að upplýsinga-
skylda stjómvalda sé skýr og
skilgreind og því kann að vera nokk-
ur munur á þeirri afgreiðslu sem
fólk fær varðandi það sem hér um
ræðir eins og svo margt annað sem
varðar réttindi hins almenna borg-
ara.
Stjúpbörn geta krafist skipta
Sé um að ræða böm hins látna
með öðrum aðila verður samningur-
inn flóknari, en ekki síður nauðsyn-
legur, Stjúpbömin geta krafist
skipta en hjónin geta engu að síður
tiyggt rétt sinn að nokkm. Það verð-
ur því aldrei of oft sagt að með því
að ganga frá málum sem þessum í
tíma yrði mörgum hlíft við ótrúleg-
um raunum sem bætast við þá sorg
sem fæstir flýja.
Um erfðalög
Þessi breyting á erfðalögum voru
betri en engin breyting og ber að
fagna því að fjöldi fólks hefur nýtt
sér hana. Hinu vil ég ekki leyna að
það urðu mér mikil vonbrigði að
frumvarpið skyldi taka þeim breyt-
ingum sem raun varð á. Upphaflega
ÖTimvarpið gerði ráð fyrir sjálfkrafa
rétti eftirlifandi maka til setu í því
heimili og húsnæði sem hann sat í
við lát makans, án nokkurs leyfis
bama eða stjúpbama. I mörgum
ræðum með frumvarpinu lagði ég
áherslu á að óeðlilegt væri að stjúp-
böm hefðu annan rétt en böm
beggja til að krefjast skipta og benti
á að það væri síst til þess fallið að
bæta samskipti þessara aðila. Öll
önnur löggjöf, svo sem bamalögin,
em til þess sett að það foreldrið, sem
ekki hefúr bömin á eigin heimili,
eigi við þau sem mest og best sam-
skipti og axli uppeldishlutverk sitt
og ábyrgð án tillits til þess hvort
foreldramir kjósa að búa saman.
Alþingi verður að fylgjast með þróun
þjóðfélagsins hveiju sinni og enginn
getur lokað augunum fyrir þeirri
byltingu sem orðið hefúr í málefnum
fjölskyldunnar, hvort sem okkur lík-
ar hún betur eða verr. Staðreyndin
er sú að nú búa um 8000 böm hjá
öðra foreldri sínu og þessi hópur
stækkar stöðugt. Ekkert er þessum
hópi mikilvægara en að báðir for-
eldrar sinni bömum sínum á allan
þann máta sem unnt er, þó annar
aðilinn deili ekki með þeim heimili.
Á þann eiim hátt er von til þess að
góð og elskuleg sambúð takist með
öllum aðilum, einnig stjúpforeldrum,
sambúð sem byggist á ábyrgð allra
aðila gagnvart framtíð bamanna.
Sérréttindi stjúpbamanna þurfa
þá ekki að vera eins konar uppbót
fyrir vanrækslu látins foreldris, enda
verður hún ekki bætt með fjármun-
um og því síður með harkalegum
aðgerðum sem koma eftirlifandi
maka hans í óleysanlegan vanda.
„Fá fjölskyldumál eru sárari en erfið erfða-
mál og vegna þess frumkvæðis, sem ég
hafði um ofangreinda lagabreytingu, hef
ég líklega fengið að heyra fleiri harmsögur
vegna slíkra mála en velflestir lögfræðing-
ar landsins.“
„Öll hjón, ung jafnt sem eldri, ættu aö gera með sér samning um að það
sem lengur lifir eigi rétt til setu í óskiptu búi svo lengi sem þess er óskað.“
Frekari breytingar
nauðsynlegar
Við afgreiðslu frumvarpsins var
því heitið að fram skyldi fara heild-
arendurskoðun á erfðalögunum og
væri nefnd þegar að störfúm. Ekkert
hefur frá henni heyrst en sú er von
mín að ný ríkisstjóm láti þessa end-
urskoðun fara fram sem allra fyrst.
Með síhækkandi lífaldri manna og
örum breytingum á fjölskylduhátt-
um er biýnt að réttur manna til eigin
eigna, sem þeir hafa sjálfir aflað sér,
sé tryggður fyrir ágengni þeirrar
kynslóðar sem öllum öðrum kyn-
slóðum fremur í sögu lýðveldisins
hefúr fengið tækifæri til menntunar
og þroska og er því rétt til að standa
á eigin fótum þar til eigna foreldra
hennar er ekki fengur þörf.
Langt í heildarendurskoðun
Víst er að nokkur bið verður á
heildarendurskoðun erfðalaganna.
Þangað til hún er orðin að veraleika
verður fólk aldrei of oft brýnt til að
ganga frá hugsanlegum búskiptum
svo sem lög leyfa. Og það er von
mín að viðkomandi embætti sýni lip-
urð við þá sem til þeirra leita með
þessa tiltölulega einföldu aðgerð sem
tvímælalaust er til góðs fyrir alla
aðila og þjóðfélagið í heild.
Guðrún Helgadóttir