Dagblaðið Vísir - DV - 20.07.1987, Blaðsíða 17

MÁNUDAGUR 20. JÚLÍ 1987.
17
Hver á að greiða kostnaðinn af
greiðslukortum?
Nokkur umræða hefur að undan-
fomu verið um greiðslukort. Ástæð-
an er m.a. sú að í stjómarmyndunar-
viðræðunum var rætt um að leggja
gjald á notkun greiðslukorta til að
draga úr notkun þeirra og þar með
að slá á þá þenslu sem markar ís-
lenskan þjóðarbúskap. Einnig hafa
Neytendasamtökin kynnt niðurstöð-
ur könnunar á notkun greiðslukorta
sem vakið hafa talsverða athygli en
niðurstöðurnar vom birtar í síðasta
Neytendablaði. Hér á eftir ætla ég
að fjalla nánar um greiðslukort og
kynna þau sjónarmið sem Neytenda-
samtökin hafa sett fram um þau.
Algengur greiðslumáti
Nú em liðin allnokkur ár síðan
greiðslukort hófu innreið sína sem
nýr greiðslumáti hér á landi. Þessu
var tekið fagnandi af mörgum, enda
boðið upp á vaxtalaust lán í allt að
45 daga. Greiðslukortanotkunin
varð stöðugt algengari og ekki leið
á löngu áður en allflestar verslanir
og þjónustuaðilar buðu upp á þessa
þjónustu. Matvömverslanir létu
ekki sitt eftir liggja og taka nú nær
allar á móti greiðslukortum. Erlend-
is tíðkast það hins vegar ekki að
hægt sé að nota þennan greiðslumið-
il í matvömverslunum. Samkvæmt
könnun Neytendasamtakanna nota
58% heimila á höfuðborgarsvæðinu
greiðslukort og þriðjungur þeirra
notar þau við kaup á matvörum.
Nokkm færri heimili á Akureyri
nota greiðslukort og mun færri nota
þau til matvömkaupa.
Það er því ljóst að greiðslukort em
orðin algengur greiðslumáti í dag.
KjaUarinn
Jóhannes
Gunnarsson
formaður Neytenda-
samtakanna
Reglur þær sem um þennan greiðslu-
máta gilda em þær sem greiðslu-
kortafyrirtækin setja. í upphafi vom
þær notendum að mörgu leyti óhag-
stæðar, en helstu ágallar hafa þó
verið lagfærðir. Stjómvöld hafa hins
vegar sýnt þessu tómlæti fram til
þessa og hafa ekki séð ástæðu til
þess að setja reglur um notkun
þeirra. Það verður vægast sagt að
teljast furðulegt að kominn sé nýr
greiðslumáti án þess að löggjafinn
hafi séð ástæðu til að settar séu regl-
ur þar um.
Vöruverð hækkar
Af notkun greiðslukorta hlýst tals-
verður kostnaður sem í dag er velt
yfir á smásöluverslunina sem aftur
veltir honum út í verðlagið.
Ef litið er nánar á þennan kostnað
má fyrst nefna þóknun sem greiðslu-
kortafyrirtækin krefja verslanir um.
Þessi þóknun er breytileg milli versl-
ana, minni á matvömverslanir en
hærri á sérvömverslanir. Þessi
þóknun er á bilinu 1-5% af þeim
viðskiptum sem greidd em með
greiðslukorti. Þessu til viðbótar lána
svo verslanimar vaxtalaust í 15-45
daga þannig að um verulegt vaxta-
tap er að ræða hjá þeim. Að lokum
má svo nefna að við þetta er mikið
fé bundið og takmarkar það mögu-
leika verslana til staðgreiðsluvið-
skipta hjá heildsölum og þar með
minni möguleika á hagkvæmari inn-
kaupum sem væntanlega ættu að
skila sér í lækkuðu verði til neyt-
err^a. Allt leiðir þetta til hærra
vömverðs sem bitnar á neytendum
óháð því hvort þeir nota greiðslu-
kort eða ekki.
I upphafi var því haldið fram að
greiðslukortaviðskipti myndu auka
veltuna í þeim verslunum sem á
móti þeim tæki. Þessi rök stóðust
kannski i upphafi þegar tiltölulega
fáar verslanir tóku á móti kortunum.
Neytendur verða að sjálfsögðu að
miða sína innkaup við ráðstöfunarfé
sitt og geta ekki keypt meira inn
þótt greiðslukort sé í veskinu. En
nú, þegar nær allar verslanir taka á
móti kortum, er ljóst að viðskiptin
aukast ekki vegna þeirra. Ef eitt-
hvað er ætti frekar að draga örlítið
úr þeim vegna hækkaðs vömverðs
sem þau valda.
Notandinn á að greiða kostn-
aðinn
Þegar í upphafi kynntu Neytenda-
samtökin þá skoðun að tryggja bæri
að þeir sem greiðslukort notuðu
greiddu þann kostnað sem af nctk.v'
þeirra leiðir, í stað þess að kostnað-
urinn komi fram i hækkuðu vöm-
verði til allra. Undir þetta sjónarmið
hafa margið tekið, m.a. forystumenn
launþegahreyfingarinnar og Kaup-
mannasamtakanna.
í áðumefhdri könnun Neytenda-
samtakanna vom spyijendur inntir
eftir skoðun sinni á þessu atriði.
Tæplega 83% tóku afstöðu og af
þeim töldu 86,8% að notandinn ætti
að bera kostnaðinn, 7,6% töldu eðli-
legt að kostnaðurinn legðist á
vömverð og 3,1% sögðu að verslun
og notandi ættu að bera kostnaðinn
í sameiningu. Af þeim sem töldu að
notandinn ætti að greiða kostnaðinn
bentu margir á að þetta mætti gera
með því að veita þeim sem stað-
greiddu afslátt frá uppgefiiu verði.
Ljóst er að bæði verslanir og þjón-
ustuaðilar hafa nú þegar velt
kostnaði af greiðslukortum út í verð-
lagið. Ef settar verða reglur um að
banna greiðslukortafyrirtækjunum
að innheimta þóknun af söluaðilum
og taka hana þess í stað af korthöf-
um má velta þvi fyrir sér hvort
álagning muni lækka. Fyrir slíku er
engin trygging og því telja Neyt-
endasamtökin jafnvel vænlegra að
það verði gert að almennri reglu að
þeir sem greiða með peningum fái
staðgreiðsluafslátt. Þetta fyrirkomu-
lag sem margar sérvömverslanir
hafa nú þegar tekið upp.
Stjómvö'd hafa lýst þvi yfir að
væntanlegar séu reglur um notkun
greiðslukorta. Það er að sjálfsögðu
ánæsjulegt að stjórnvöld skuli loks-
■ ia tekið við sér í þessum efhum.
Astæða er til að hvetja þau til að
vanda mjög til þessara reglna. Neyt-
endasamtökin em síður en svo á
móti notkun greiðslukorta. Af þeim
er bæði öryggi og þægindi, sérstak-
lega þegar ferðast er erlendis. En við
viljum að fyllsta réttlætis sé gætt og
er vonandi að sama sjónarmið ríki
hjá stjómvöldum en að nýju reglum-
ar verði ekki hugsaðar sem aukin
tekjulind fyrir ríkissjóð.
Jóhannes Gunnarsson
„Það verður vægast sagt að teljast furðu-
legt að kominn sé nýr greiðslumáti, án
þess að löggjafinn hafi séð ástæðu til að
settar séu reglur þar um.“
Sitthvað um gamla miðbæinn
„Barnaskapur okkar og oft á tíðum hroða-
legt smekkleysi hefur t.d. orðið þess
valdandi að myndarlegustu byggingar
borgar okkar hafa verið stórskemmdar
hvað ytra útlit snertir, ákveðnasta dæmið
er Landsbankinn og Útvegsbankinn ...“
Undanfarin ár hefur mikið verið
rætt um framtíð og hlutverk gamla
miðbæjarins sem nú tíðkast að nefna
hinu foma nafni Kvosina. Okkur
sem ennþá erum ofar moldu og fædd
og uppalin í miðbænum og næsta
nágrenni finnst mörgum að ekki
hafi tekist sem skyldi þegar fegrun
þessa bæjarhluta var höfð að leiðar-
ljósi. Margt, hefur verið gert af
smekkvísi til fegmnar og rangt væri
að finna slíkum framkvæmdum allt
til foráttu. Við íslendingar erum
óskaplega nýjungagjamir og förum
okkur oft of geyst. Þessa gætir
gjama er breyta skal og bæta og þar
sem við erum komungt borgríki eru
okkur ekki í blóð bomar þær æva-
fornu hefðir er aldagömlum borg-
ríkjum em eðlislægar. Bamaskapur
okkar og oft á tíðum hroðalegt
smekkleysi hefur t.d. orðið þess vald-
andi að myndarlegustu byggingar
borgar okkar hafa verið stór-
skemmdar hvað ytra útlit snertir.
Ákveðnasta dæmið em Landsbank-
inn og Útvegsbankinn og ekki má
gleyma hinni glæsilegu byggingu,
gamla Safnahúsinu við Hverfisgötu.
Að vísu hefur ekkert útihús verið
byggt við það en steyptur garður,
prýddur verklegum járnkeðjum, var
ijarlægður fyrir allnokkm síðan.
Þetta var mikil skemmd á fallegu
mannvirki.
Er ekki nokkuð seint að tala um
þessa hluti svona löngu eftir að
skaðinn er skeður? Vissulega er það
svo en Alþingishúsið er ennþá í sinni
upprunalegu mynd og hver veit?
Þvættingur að láta sér til hugar
koma að við þeirri byggingu verði
hróflað, að minnsta kosti ekki af
manna völdum. Það þýðir víst ekki
að vera að fjargviðrast lengur út í
þetta hörmulega fyrirbæri, þetta
kolsvarta „strandvirki" sem Seðla-
banki nefnist. Hann er enn eitt dæmi
um skammsýni yfirvalda og smekk-
leysu.
Gamall uppvakningur
Og enn á ný birtist okkur gamall
uppvakningur er margir hugðu að
Kjallaiinn
Oddur H. Þorleifsson
blaðamaður
kyrr myndi liggja um ókomin ár.
Nú á að gera vemleika gamlan
draum sveimhuga, sem sé að byggja
ráðhús ofan í Tjömina. Já, miklir
þrákálfar erum við mörlandar, aldrei
að gefast upp, það er lífsreglan, og
með frekjunni hefst það. Sá er þessar
línur ritar er fæddur og uppalinn
rétt við Tjömina. Ég hygg að ég sé
þess umkominn að túlka hug þann
er við sem eigum þarna okkar
bemskuslóðir berum til alls um-
hverfis gamla miðbæjarins. Amar-
hóllinn, Menntaskólatúnið og
sérdeilis Tjömin. Þetta voru okkar
helstu leiksvæði, jafnt sumar sem
vetur. Okkur kemur við hver verða
örlög þessa bæjarhluta því þama
slær hjarta okkar enn þótt gamalt
verði.
Þar sem mér er svo tíðrætt um
Tjörnina væri fjarstæða ef ég hæfi
ekki reiðilestur vegna fádæma
hirðuleysis kringum Tjömina okkar
um langa hríð. Fyrir utan löngu
hmninn norðurvegginn er botninn
jafnan þakinn ótrúlegasta drasli.
Væri ekki hægt að nýta vinnuflokka
unglinga til þess að ímynd rusla-
geymslu, eða öllu heldur sorphaugs,
verði afináð.
Það má vera að ég sé óvæginn í
gagnrýni minni en það er aðeins
vegna þess að mér þykir vænt um
borgina okkar og vil veg hennar sem
mestan. Það væri óréttlátt og ósann-
gjamt ef það sem undanfarin ár
hefur verið unnið til fegrunar, snyrt-
ingar og þæginda fyrir okkur
bæjarbúa væri af minni hálfu aðeins
afgreitt með skitkasti, það væri ó-
maklegt. Þakkir öllum þeim sem vel
hafa unnið að því að færa margt til
betri vegar.
Ástandið í miðbænum
Að lokum nokkur orð um Austur-
stræti og Lækjartorg. Mér þykir
nokkuð mikið fara fyrir alls konar
söluskm-um og skálum í hinu gamla
og virðulega Austurstræti sem var
aðalverslunargata Reykjavíkur hér
fyrrum. Ef til vill er þetta bara
íhaldssemi eldri Revkvíkings en ekki
er ég fyllilega sáttur við þessa ásýnd
sem nú blasir við vegfarendum. En
það er eitt fyrirbæri þama á Lækj-
artorgi sem öðm fremur veldur mér
og öðrum ógleði. Þarna á ég við
gamla sölutmriinn. Erfitt á ég með
að átta mig á því hvers vegna honum
var stillt upp þama á Torgið, yfir-
hlaðið alls kyns söluskúrum. Flytjið
vinsamlegast hið fyrsta sölutuminn
á þann stað sem hann var alla þá
tíð sem núlifandi Reykvíkingar
minnast hans, málið hann einnig í
þeim rétta tívolílit sem stíl hans
hæfir.
Ekki em allir á eitt sáttir um skip-
un mála hvað varðar Laugaveginn.
Strætisvagnarnir vilja einkarétt á
akstri um götuna, utan að vöruflutn-
ingar skuli leyfðir árla hvers dags.
Sumir eiga sér draum: Aðalverslun-
argata borgarinnar verði útivistar-
svæði iðjuleysingja, þama mætti
gjama halda taflmót, ómar af gítar-
og harmóníkumúsík ylji hjörtum
vegfarenda.
í alvöm talað: Ef umferð einkabíla
verður bönnuð og engin bílastæði
verða við Laugaveginn verður það
nánast dauðadómur yfir verslunar-
umsvifum þessarar fomu verslunar-
götu Reykjavíkur. Hætt er við að
verðfall >töí á eignum sem við þessa
götu standa og ekki væri stætt á
því. ef mál skipuðust þannig, að
krefjast og innheimta allar þær álög-
ur sem lagðar em á þjónustu- og
verslunarhúsnæði og á þá þjónustu
er þar er innt af hendi. Ég skil mæta
vel vanda strætisvagnanna, bílaum-
ferðin um Laugaveginn er gífurleg,
einkum síðdegis. en hafa ber í huga
að stór hluti af viðskiptum og ýmissi
þjónustu í borginni nýtist af fólki
úr nágrannabæjum og strjálbýli. Er
stætt á þvi að borgin stuðli að því
að viðskiptavinir hennar, sem koma
í kaupstaðarferðir sínar í eigin bíl-
um, fái ekki að aka um aðalverslun-
argötuna og verði meinað að leggja
farskjótum sínum stutta stund með-
an skotist er í búð.
Tillögur
Áður en ég loka ritvél minni em
hér hugmyndir til nokkurar lausnar
á umferðarflækjunni í okkar van-
þróaða gatnakerfi.
Þessi finnst mér snjöll: Strætis-
vagnar af meðalstærð gangi á milli
Lækjartorgs og Hlemms, t.d. á 10
mínútna fresti, og þá jafnvel án
gjaldtöku?
Tafarlaust verði gerð bílastæði í
nálægð miðbæjar og Laugavegs.
Bílageymslur úr steinsteypu em í
fyrsta lagi fokdýrar og í annan stað
kýs meirihluti þeirra er erindum eiga
að gegna í miðbænum og gera stutt-
an stans fremur að leggja bílum
sínum ofanjarðar.
Auðvitað em bílageymslur á mörg-
um hæðum nauðsynlegar í nánustu
framtíð. En mörgum finnst að mynd-
ast hafi rými við höfhina við brott-
hvarf Hafskips? Þurfa fiskkaupmenn
allt plássið?
Oddur H. Þorleifsson