Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.1987, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 1987.
13
Árásimar á Stefán Jóhann
„Þeir Hannibal Valdimarsson og Gylfi
Þ. Gíslason tóku saman höndum 1954
um að velta Stefáni Jóhanni úr for-
mannssæti 1 Alþýðuflokknum.“
Fyrir þá menn, sem ekki muna
árin fyrst eftir seinni heimsstyij-
öld, menn eins og mig, er afskap-
lega erfitt aö skilja þá heift og hatur
sem kommúnistar hafa lagt á Stef-
án Jóhann Stefánsson forsætisráö-
herra. í mínu minni er Stefán
Jóhann hlýlegur gamall maður
sem ég kynntist þegar viö vorum
samherjar í baráttunni fyrir því að
dr. Kristján Eldjárn yrði kjörinn
þriðji forseti lýðveldisins.
Stefán Jóhann var þá í raun sest-
ur í helgan stein en ævisaga hans
var að koma út, eða nýkomin út,
og ber öllum saman um að það sé
besta sjálfsævisaga stjómmála-
manns sem enn hefur verið rituð
af íslendingi. Fer þar saman gott
vald á íslensku máli, mikil frásagn-
argleði og meiri hreinskilni en
stjórnmálamönnum er títt aö sýna
í slíkum ritum.
Allt auri atað
Þeir sem lesa ævisögu Stefáns
Jóhanns verða fljótt varir við
hverja hann telur höfuðandstæð-
inga sína í stjómmálum. Hann tók
við Alþýðuflokknum í molum þeg-
ar kommúnistar og Héðinn Vald-
imarsson voru búnir að reka Jón
Baldvinsson úr Dagsbrún og kljúfa
Alþýðuflokkinn í herðar niður en
Jón bugaðist undan og lést
skömmu síðar.
Það var erfitt að vera formaður
Alþýðuflokksins eftir fráfall Jóns
Baldvinssonar. Á þessum ámm litu
kommúnistar og meðreiðarsveinar
þeirra, þeir Héðinn og Sigfús Sigur-
hjartarson, á alþýðuflokksmenn
sem sína verstu andstæðinga og
einkanlega var þeim uppsigað við
Stefán Jóhann Stefánsson.
Það voru skipulagðar rógsher-
ferðir gegn honum á vinnustöðum
og hvar sem alþýðuflokksmenn
áttu fylgi, skipti engu pólitískt líf
hans eða einkalíf, - allt var auri
atað. Er óhætt að fyllyrða að eng-
inn stjórnmálamaður í seinni tíð
hafi verið rægður jafnsvívirðilega
og Stefán Jóhann Stefánsson. Var
því eðlilegt að Stefán Jóhann bæri
þungan hug til kommúnista.
Til marks um heift kommúnista
í garð Stefáns Jóhanns má rifja upp
að Pálmi Hannesson rektor var
samstúdent þeirra Stefáns og
Brynjólfs. Vorið 1948 áttu þeir 30
ára stúdentsafmæli og hafði Pálmi
forystu um fagnaöinn. Hann innti
Brypjólf m.a. eftir því hvort hann
myndi ekki mæta. Brynjólfur kvað
nei við og sagðist ekki hafa skap
til þess að sitja í fagnáði með mönn-
um sem yrðu slegnir af þegar þeir
tækju völdin - með Stefáni Jóhanni
Stefánssyni. Varð Pálma hverft við,
sem von var, því að hann fann að
Brynjólfur meinti þetta.
Stefán Jóhann Stefánsson hefur
oft verið kallaður hægri krati. Það
er alröng lýsing á stjórnmálaskoð-
unum hans. Stefán var mægður inn
í hákratafjölskyldu í Svíþjóð og var
alla ævi í nánu samstarfi við norr-
æna jafnaðarmenn, ekki síst þá
sænsku. Hafi nokkur maður verð-
skuldað þá nafnbót að vera nefndur
sænskur krati í fornri merkingu
þess orðs, þ.e. áður en Olov Palme
varö leiðtogi þeirra, þá er það Stef-
án Jóhann Stefánsson.
Þessi tengsl við norræna jafnað-
armenn voru íslendingum nota-
dijúg. Þau skiptu mjög miklu máli
þegar Atlantshafsbandalagið var
stofnað. Og menn mega ekki
gleyma því að þá voru jafnaðar-
menn við völd í nær öllum stofn-
ríkjum bandalagsins. Atlantshafs-
bandalagiö má vel kalla
sósíaldemókratískt bandalag.
Árásir ná hámarki
Árásir kommúnista á Stefán Jó-
hann náðu hámarki við inngöngu
íslands í Atlantshafsbandalagið. Þá
voru tæpast til þau hnýfilyrði sem
ekki voru notuð um forsætisráð-
herra landsins. Allt var honum
borið á brýn. Þá stóð hann sem
sósíaldemókratískur forsætisráð-
herra að stofnun þessa bandalags,
samherji Einars Gerhardsen í Nor-
egi, Hans Hedtoft í Danmörku,
Clements Attlee í Bretlandi og
Pauls Henris Spaak í Belgíu, en
samherjar studdu stofnunina í öðr-
um ríkjum, hvort heldur þeir voru
aðilar að stjórn eöa ekki.
Sósíaldemókratar mundu árin
fyrir styrjöldina þegar kommúnist-
ar slógust meira við þá en nasista,
þegar kommúnistar voru hlutlaus-
ir í upphafi styrjaldarinnar, vegna
griðarsáttmála Stalíns og Hitlers,
en urðu ekki andstæðingar Hitlers-
heijanna fyrr en við innrás þeirra
í Sovétrússland.
Þeir mundu hvemig kommúnist-
ar voru önnum kafnir í Spánar-
styijöldinni að koma andstæðing-
um sínum innan lýöveldisstjórnar-
KjaUaiinn
Haraldur Blöndal
lögfræðingur
innar fyrir kattarnef og lögðu
jafnvel meiri rækt við það en berj-
ast við Franco og neyðaróp flokks-
bræðra þeirra úr þeim löndum,
sem Rússar voru að kremja undir
járnhæl sínum, glumdu þeim í eyr-
um.
Stefán Jóhann Stefánsson tók
mark á flokksbræðrum sínum er-
lendis og kom reynslu þeirra til
skila meöal annarra lýðræðis-
flokka á íslandi. M.a. þess vegna
náðist sú samstaða um utanríkis-
mál milli lýðræðisflokkanna sem
aldrei hefur rofnað frá því að Atl-
antshafsbandalagið var stofnað.
Þeir Hannibal Valdimarsson og
Gylfi Þ. Gíslason tóku saman hönd-
um 1954 um að velta Stefáni
Jóhanni úr formannssæti í Al-
þýðuflokknum. Hannibal var
kosinn formaður en hrökklaðist
þaðan eftir skamma dvöl og hóf þá
bandalag með Finnboga Rúti, bróð-
ur sínum, og kommúnistum. Sú
samvist dugði í 11 ár. Ekki er ég
viss um að þeir Hannibal og Gylfi
séu nú jafnhreyknir yfir gerðum
sínum og þeir voru þegar úrslitin
í formannskosningum Alþýðu-
flokksins lágu fyrir 1954.
Þegir þunnu hljóöi
Stefán endaði feril sinn sem
sendiherra í Kaupmannahöfn.
Hann tók við starfi af dr. Sigurði
Nordal prófessor sem sendur hafði
verið til Kaupmannahafnar til þess
að leysa handritamálið. Mælska og
snilli dr. Sigurðar Nordal dugði
hins vegar ekki til þess að leysa
þetta mál. En Stefán Jóhann Stef-
ánsson var náinn vinur þeirra
danskra stjórnmálamanna sem þá
voru við völd í Danmörku, en þá
voru þeir forsætisráðherrar hver
eftir annan sósíaldemókratarnir
H.C. Hansen, bréfavinur Stefáns
Jóhanns, Viggo Kampmann og
Jens Otto Krag.
Þessir menn mátu Stefán Jóhann
Stefánsson. Það skipti miklu máli
við lausn handritamálsins að þá
var sendiherra íslands í Danmörku
maður sem hafði jafngóð og mikil
ítök meðal norrænna jafnaðar-
manna og hann.
Vegur Stefáns Jóhanns Stefáns-
sonar fer vaxandi eftir því sem
tíminn endurmetur söguna. En
kommúnistar munu halda áfram
að hata þann mann sem hélt saman
sigruðum herjum alþýðuflokks-
manna þegar búiö var að buga Jón
Baldvinsson. Og það er í þeim anda
sem fenginn er norskur lygasagn-
fræðingur til þess að útbúa nýjan
óhróður.
Almenningur sér hins vegar að
dr. Ólafur Ragnar Grímsson, sem
segist ekki vera kommúnisti, þegir
þunnu hljóði yfir árásum Þjóövilj-
ans á Stefán Jóhann Stefánsson.
Var Stefán Jóhann þó meiri vinur
Tage Erlander en Ólafur var Olovs
Pah.ie.
Haraldur Blöndal
Trillukarlar
og útgerðaraðall
Enn á ný er komið að skiptingu
þess fisks sem taliö er að veiða
megi við strendur landsins. Full-
trúar stórútgerðarmanna vinna í
sjávarútvegsráðuneyti við skáld-
skap þeirra reglna sem ætlast er til
að gildi næstu ár og telja sig vafa-
laust vera þá einu útvöldu sem
nokkurt vit hafa á þessum hlutum.
Rangar forsendur
Það sem heyrst hefur frá þessum
reglugerðarsmiðum segir okkur þá
sögu að mannagreyin hafa ekkert
í höndunum til að byggja á annað
en rangar forsendur. Kemur þá af
sjálfu sér að útkoman verður vit-
lausari en forsendumar.
Aö áliti þessara svo kölluðu „sér-
fræðinga" eru bátar undir 10
tonnum flskistofnum okkar svo
hættulegir að með einhverjum
bolabrögðum verður að losna viö
þessi hroðalegu útrýmingartæki af
fiskimiðunum, enda samræmist
þessi útgerðarmáti ekki nútíma-
hagspeki.
Verði þessi reglugerðarsmíð
samþykkt geta trillukarlar ekki
tekið henni öðmvísi en sem
hreinni stríðsyflrlýsingu. Bátar
undir 10 lestum koma með allan
sinn afla í vinnslu sem er hag-
kvæmt hvemig sem á það er litið.
Er það meira en hægt er að segja
um til dæmis togaraútgerð. Mönn-
KjaUaiinn
Arnþór Pálsson
trillukarl
um er ljóst að þar er hent töluverðu
magni af smáfiski sem drepst og
kemur hvergi að gagni.
En þó er líklegt að enginn útgerð-
armáti sé fiskistofnum þessa lands
jafnhættulegur og svokallaðir
frystitogarar sem enginn veit hvað
fiska raunverulega til að ná þvi
magni sem þeim er ætlað að fá í
unnum fiskafurðum.
Vitað er að vegna vinnslunnar
um borð er fleygt um og yflr 65%
af afla og að auki einhverri
óþekktri stærð sem ekki hentar
vegna þeirra tækja sem um borð
eru svo og vegna arðsemissjónar-
miða.
Útgerðaraðallinn að verki
Margir sjómenn, sem stundað
hafa þennan veiðiskap, eiga eitt orð
sameiginlegt, það er orðið hrylling-
ur og eiga þá ekki við aö vökulög
eru þverbrotin heldur þann viðbjóð
og þá græðgi sem þessi veiöiskapur
hefur í fór með sér.
Tvö undanfarin ár hafa smábátar
skilað á land rúmlega 30.000 tonn-
um á ári, sem u.þ.b. 2.500 menn og
konur hafa haft atvinnu sína af að
meira eða minna leyti.
Á sama tíma má ætla að 10 frysti-
togarar hafi hent fyrir borð rösk-
lega 60.000 tonnum af þeirri veiði
sem um borö í skipin hefur komið.
Þarna eru skip útgerðaraðalsins aö
verki, mannanna sem hafa þau for-
réttindi umfram aðra að skip þeirra
fá að velja eftirlitslaust það magn
og þann fisk sem þeir græða mest
á, burtséð frá öllum nýtingar- og
fiskvemdarsjónarmiðum.
Þetta er meira magn en allir bátar
undir 10 lestum veiddu á síðustu
tveim árum eða 1200 bátar. Þeir
aðilar, sem um þessi mál fjalla,
vilja vafalaust ekkert af þessum
hlutum vita og reyna að leiða at-
hygli ráðamanna að öðru sjónar-
horni um leið og þeir telja það
sjálfsagt að þeir hafi það drottnun-
arvald að dæma hundruð manna
frá lifibrauði sínu og eignum.
Útgerð smábáta er það háð veðri
og vindum að í raun er verið að
bjóöa hættunni heim með því að
setja veiðibann á þessa báta yfir
besta tíma ársins sem orsakar
harðari sókn á óheppilegri árs-
tíma.
Frá Raufarhöfn að vetrarlagi.
Sjálfkrafa takmarkanir
Þær árásir, sem nú eru hafðar í
frammi af þjónkurum stórútgerð-
armanna, eru fyrst og fremst vegna
þess að þeir hafa séð á bak mörgum
góðum sjómönnum sem hafa á
undanfömum árum séð sér fært
að hefja útgerð sjálfir á smábátum
frá heimabæjum sínum og losnaö
undan ranglátum hlutaskiptum
útgerðarspekúlanta sem hafa kom-
ist upp meö að hrammsa til sín 70%
aflahlut eða greiða 10% í hlut á
mann þar sem smábátar greiða frá
15-30% á mann, þar sem eru hluta-
menn, eftir því hvaða veiðar era á
bátunum.
Ég held að frekari takmarkanir
en giltu á síðasta ári þurfi ekki,
þótt hver trilla sé búin að fá 165
kg meira en 1986 eða samtals 200
tonn. Veðurfar sér fyrir þeim tak-
mörkunum, sem þessir bátar
þurfa, eins og við Norðlendingar
höfum fengið að finna fyrir þetta
árið.
Það mætti kannski huga að hvort
ekki væri æskilegt að hamla eitt-
hvað gegn fjölgun þessara báta þó
sú ráðstöfun brjóti í bága við þá
kenningu að sækja eigi fiskinn með
sem minnstum tilkostnaði.
Aö endingu vil ég beina því til
trillukarla að fylgjast vel með því
sem fram fer á Alþingi þegar þessi
kvótamál koma til umræðu því aö
það fer aö styttast í kosningar til
Alþingis.
Arnþór Pálsson
„Vitað er að vegna vinnslunnar um
borð er fleygt um og yfir 65% af afla“.