Dagblaðið Vísir - DV - 15.06.1988, Blaðsíða 15

í í r r
'I
MIÐVIKUDAGUR 15. JÚNÍ 1988.
15
Fýriivinnu-
þræidómurínn
„Hversu sterk er móðurástin? - Er föðurástin veikari?" spyr greinar-
höfundur.
í grein í blaðinu 8. júni sl. hélt ég
því fram að sögunni yrði ekki snú-
ið við þannig að öll börn ættu
heimabíðandi mömmu þegar skól-
inn væri búinn á daginn. Flestar
konur, giftar sem ógiftar, vinna nú
utan heimilis að meira eða minna
leyti, hvort sem okkur (þeim) líkar
betur eða verr.
„Staðurkonunnar“
Uppeldi bama hefur löngum ver-
ið að mestu í höndum kvenna og
ekkert sérstakt bendir til þess að
það breytist í bráð. Fóstrustörf og
barnakennsla em að mestu
„kvennastörf* og konur sinna
bömum á heimilum margfalt
meira en flestir karlar gera.
Flestar konur, sem eiga böm,
helga sig hlutverki móðurinnar og
sú trú er útbreidd að konur líti á
heimihð (aö sinna eiginmanni og
bömum) sem númer eitt þótt þær
vinni einnig utan heimilis. Ég veit
alls ekki við hver rök þessi trú á
að styöjast en tel þó að ef lág laun
eiginmanns em eina ástæða þess
að gift kona vinnur utan heimilis,
sé það ekki af hinu góða.
„Heimilið er staöur konunnar",
heyrðist víða. Þetta slagorð þykir
orðið ófint en virðist samt ennþá
vera hin raunverulega meining í
áróöri gegn dagvistunarstofnun-
um. Að sjálfsögðu er ekkert at-
hugavert við þaö að kona vinni ein-
göngu að heimilisstörfum en ég er
á móti því aö heimilið sé staður
kvenna í þeim skilningi aö þær
vinni þar ólaunaða vinnu. Mjög
margar konur gera það eftir að erf-
iðum vinnudegi utan heimilis lýk-
ur. Þær hafa tvöfalt vinnuálag, tvö-
KjaUaiinn
Ingólfur Á.
Jóhannesson
sagnfræöingur og nemi
í Wisconsinháskóla
í Bandaríkjunum
falda ábyrgð.
Vitaskuld skiptir hér miklu að
þessi ótiltekna kona sem um ræðir
sé sátt við sjálfa sig og lffið og til-
vemna. Það skiptir miklu aö hún
eigi valkosti en sé ekki neydd til
að vinna tvöfalda vinnu, eða velja
um vinnutilhögun eingöngu út frá
því sjónarmiði að hún og fjölskylda
hennar geti lifað af peningalega.
Staðreyndin er þó því miður sú að
fæstar konur eiga mikið val, allra
síst það val aö geta sinnt börnum
sínum eins vel og þær vildu.
Frelsun fyrirvinnanna
Það em hins vegar margar hliðar
á þessu máli og mikill tvískinnung-
ur í áróðri talsmanna þess að heim-
ilið sé staður kvenna. Þeir (og þær
því aö konur em líka í þessum
hópi) forðast eins og heitan eldinn
að tala um feður sem feður, heldur
sem fyrirvinnur. Feður þurfa að
losna undan þeirri áþján sem það
er að þurfa að vinna fyrir brauði.
Aukin þátttaka karla í bamaupp-
eldi og ýmsum öömm heimilis-
verkum er frelsun þeirra, engu síð-
,ur en aukin hlutdeild í þessum
verkum kemur konum til góða viö
að álag á þeim minnkar.
En em þá mæður fúsar til að
gefa eftir ábyrgð og gera maka sinn
að jafningja í þessum skilningi? Um
þaö efast margir og þar sem á það
reynir á heimilum er það ekki gert
opinbert af skiljanlegum ástæðum.
Munu konur um ókomna framtíð
nota heimilið og fjölskyldu sína til
að hafa eitthvað aö segja þar meðan
þjóöfélagið hlustar ekki á þær ann-
ars staðar?
Hversu sterk er móðurástin? Er
fóðurástin veikari? Bæöi þessi fyr-
irbrigði eru svo sterk í menningu
okkar að máttvana áróður fyrir
jafnrétti karla og kvenna breytir
ekki þeirri ríkjandi hugmynd að
móöirin sé barninu mikilvægari en
faöirinn. Það er svo aftur til marks
um hina hlið málsins aö talsmenn
þess að náttúran ætli móðurinni
að vera barninu nánari en faðirinn,
þeir eru ekki ýkja hrifnir af því að
móðir geti ahð upp barn ein. Nei,
hún skal vera háð (gift!) einhveij-
um karlmanni.
Hver er réttur feðra til að losna
undan fyrirvinnuhlutverkinu?
Hver er réttur karlmanns til að
þurfa ekki að gera konu, sem hann
elskar, háða sér efnahagslega? Það
er langt frá þvi að karlastjóm-
málaflokkarnir skilji það, nema
kannski einstakir meðhmir þeirra.
í augum þessara flokka eru þessi
mál einfaldlega ekki mikilvæg.
Öfugsnúið er það að feministar, að
meðtöldum Kvennalistanujn ís-
lenska, virðast skilja þessi mál bet-
ur, líka hlutskipti karla.
Lausnir?
Að snúa hlutverkunum á hvolf
er svo sem engin ahsherjar- eða
frambúðarlausn nema fyrir feður
sem óska þess sérstaklega. Bam-
eignaleyfi fyrir feður og aukið tillit
vinnustaða til þeirra sem upp-
alenda em svo sjálfsagðir hlutir að
það ætti ekki að þurfa að ræða það.
Að ekki sé talað um góðar dagvist-
arstofnanir. En um þær er líka
deilt. Ingólfur Á. Jóhannesson.
„Hver er réttur feðra til að losna undan
fyrirvinnuhlutverkinu? Hver er réttur
karlmanns til að þurfa ekki að gera
konu, sem hann elskar, háða sér efna-
hagslega?“
Þegar uthaginn brennur
Þegar úthaginn brennur getur
sumarbústöðum og trjágróöri verið
hætt.
Frómir og einfaldir friðunar-
froðusnakkar verða að gera sér
ljóst að með verkum sínum em
þeir að gerast stórframleiðendur á
sælgæti fyrir sinuelda og siðferði-
lega ábyrgir fyrir stóróhöppum,
eins og skógarbrunanum við Hafn-
arfjörð og bmnanum í Heiðmörk.
Beitin bjargar
Hér á landi em til dýrategundir
sem eiga þaö sameiginlegt að bíta
gras og lifa á því og nefnast gras-
bítar. Ef grasið er bitið verður það
ekki að sinu og þar með er hættan
á sinueldum úr sögunni. Svo ein-
falt er það. Ef grasið er friðað verð-
ur það að sinu og með árunum að
sinuflóka sem er ótrúlega eldfimur
og ef hvassviðri er þá er eldurinn
illviðráðanlegur.
Hvað slökkvihðinu tókst vel að
koma í veg fyrir stórskaða í 120
útköllum það sem af er árinu vegna
sinubruna er ekki aðeins dugnaði
þess aö þakka heldur einnig hversu
veður var milt í maí.
Ef friðunarfroðusnakkar lokuöu
munninum og tækju að hugsa eins
og viti bomir menn, yrði sinueld-
hættan úr sögunni. Þetta virðist
Norðmönnum hafa verið ljóst um
langan aldur. í Bergen hefur verið
auglýst eftir fé til aö bíta gras í
görðum og greiddir dagpeningar
fyrir.
17. mai, á þjóðhátíðardegi Norð-
manna, sýndi Sjónvarpið stórfah-
ega mynd af norskum dal. Sagt var
að þar væri einna íjölbreytilegast
gróðurfar í Noregi. Dalurinn var
ahur beittur, grænar gmndir og
brekkur innan um skóginn, líkt og
sjá má í Bárðardal og Galtalækjar-
skógi.
Ef til vill er það þessari menningu
Norðmanna aö þakka að ég minnist
þess ekki að hafa heyrt þaðan frétt-
KjaUariim
Grímur S. Norðdahl
bóndi
hafi eytt mihjónum í þaö að auka
sinueldhættuna hrikalega. Því
miður stóð ekki á því að kolsvartur
vemleikinn sannaði mál mitt. Um
miðjan maí gaus upp mikih reykj-
armökkur ekki langt frá blessaðri
mihjónafriðunargirðingunni. Ég
var staddur úti í haga þegar ég sá
reykinn. Hins vegar sá ég ekki hvað
var aö brenna, en vissi að þarna
er flöldi sumarbústaða, flýtti mér
heim og hringdi í brunaliðið, fékk
þau svör að þeir væm að fara.
Sveinbjöm granni minn í Þormóðs-
dal var búinn aö gera þeim viðvart.
Búfé í Mosfellssveit er orðið of
fátt th að halda úthaga í hættu-
lausu ástandi en nú hefur girðingin
bægt fénaði nágrannabyggða frá
nokkur sumur og eldurinn austan
við Búrfell er vísbending hvert
„Ef grasið er friðað verður það að sinu
og með árunum að sinuflóka sem er
ótrúlega eldfimur og ef hvassviðri er
þá er eldurinn illviðráðanlegur.“
ir af skógarbruna.
Of margir hafa eytt frítíma sínum
í það að græða skóginn í Hamra-
hhð af áhuga og bjartsýni th þess
að hann brenni í þurrki og hvass-
viðri.
Ef það tekst, hvort sem það er
fyrir trassaskap eða bæjarstjómar-
belging, að koma upp öflugum sinu-
flóka i brekkunum í hinum frægu
suðurhhðum Úlfarsfehs er það aö-
eins spuming um ár hvenær eldur
verður laus og skógurinn í Hamra-
hhð fuðrar upp sem brennifóm á
altari heimsku og valdníðslu.
Hvað á að segja?
í smágrein í Frey núna í vetur
segi ég að vitsmunaverur, sem
stjóma í Reykjavík og nágrenni,
stefnir.
í fyrra kom hér Marta Richter er
starfar á bókasafni Kjósarsýslu.
Meðal annars barst í tal að foreldr-
ar hennar heföu um árabh átt sum-
arbústað við Reynisvatn, nánar til-
tekið í brekkunum austan við vatn-
ið, skammt frá fjárhúsunum.
í svona nábýh við féð var talið
öraggara að loka vel hhðinu og
hafa girðinguna í lagi. Nú, þegar
jörðin er komin í eyði, eru þau
hrædd um bústaðinn. Vaxandi sina
er í umhverfmu og sinueldi heldur
hvorki lokað hhð né vel hirt girð-
ing.
Sumarbústaður brann í sinueldi
við Akureyri fyrir nokkmm árum.
Lítih hluti íslensku þjóðarinnar
veit nú orðið að gömlu íslensku
Sinubruni i Heiðmörk.
eipjámungana þurfti aö hita við
viðarkolaeld, og dengja á steðja th
þess að halda í þeim biti. Birki var
höggvið th þess að búa th viöarkol-
in. Það má segja að þessi fræði
skipti nútímafólk sáralitlu. En í
skugga þessa þekkingarleysis hef-
ur friðunarfroðusnökkum tekist að
ljúga því að þjóðinni, og drjúgur
hluti hennar virðist trúa, að gras-
bítar hafi gleypt allan skóginn sem
var hér á mhli fjalls og fjöru, eftir
þvi sem fornar heimhdir herma,
en sleppa þeirri staðreynd að bláfá-
tæk þjóð í köldu landi brenndi hrís
í hlóðum í meira en þúsund ár.
Hvað á að segja við svona sögu-
falsara? Reyna að vera kurteis og
orða það svona: Þetta er nú ekki
nógu gott hjá ykkur elskurnar mín-
ar. - Mér var kennt í æsku að það
kæmi svartur blettur á tunguna á
þeim sem skrökvuðu. Eða hafa að
leiðarljósi ljóðahendingu eftir Öm
Arnarson. „Ekkert tæpitungu-
mál...“ og segja að friðunarkjaft-
æðiö megi fara lönd og leið, búiö
að gera nóga bölvun. Afleiðingar
þess eru sinueldar sem minna
meira á glóðir helvítis en farsælt
mannlíf.
Hóflega bitið gras
gleður mannsins hjarta
Það bar th um vetrarkvöld í
bernsku minni að gest bar að garði,
hann var á vegum Búnaöarsam-
bandsins. Gesturinn hét Klemenz
og var síðar kenndur við Sáms-
staði, einn mesti hugsjóna- og hygg-
indamaður sem þjóðin hefur átt.
Ég hlustaði opnum eyrum á samtal
hans við fóður minn lengi kvölds.
Aht sem Klemenz sagði þá er í fihlu
gildi enn í dag, að stjóma beit svo
þar sé hvorki of né van. Nú er
miklu betri tækni og öh aöstaöa til
að vinna eftir þessum kenningum
hans. í öhum byggðarlögum eru
forðagæslumenn sem gæta þess að
fóður sé nóg fyrir búpening á kom-
andi vetri.
í öhum byggðarlögum þarf aö
hafa sinugæslumenn sem gæti þess
að sælgæti fyrir smuelda sé ekki á
glámbekk.
Vinsamleg og skynsamleg sam-
vinna við hestamannafélög gæti
leyst mikinn vanda. Aö öðm leyti
þarf að grípa til hverra þeirra ráða
sem hagkvæmust þykja á hverjum
stað. Tryggingafélög og ahir þeir
sem telja sig eiga eitthvað á hættu
þurfa að opna augun og munninn.
Það verður að fjarlægja hættuna
með fyrirbyggjandi aðgerðum en
auka hana ekki með aulalegum
ákvörðunum ráðamanna.
Grimur S. Norðdahl.