Dagblaðið Vísir - DV - 24.06.1988, Qupperneq 14

14
FÖSTUDAGUR 24. JÚNÍ 1988.
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aöstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð i lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Notum réttinn
Við skulum nota rétt okkar til að kjósa í forsetakosn-
ingunum á morgun. Það er borgaraleg skylda að nýta
kosningaréttinn. Hugsum til þess helmings heims, þar
sem fólk fær ekki notið kosningaréttar nema kannski
að nafninu til. í lýðræðisþjóðfélagi er kosningarétturinn
meðal helgustu mannréttinda. Notum hann og látum
koma fram, hvað við viljum.
íslendingar hafa jafnan séð sóma sinn í mikilli kjör-
sókn. Enginn má telja kosningaúrsht svo fyrirfram gef-
in, að hann noti ekki réttinn. Það er eitt stolt okkar að
hafa haft mikla kjörsókn í kosningum. Við þingkosning-
ar er þriðjungur kjósenda gjarnan óákveðinn fram und-
ir kjördag. En DV hefur jafnan hvatt fólk til að kjósa.
Þótt mönnum htist kannski ekki á flokkana eins og
þeir helzt kysu, eiga menn að kjósa þann, sem þeim
þykir skástur. Það hafa menn gert. í forsetakosningun-
um nú reynist Vigdís Finnbogadóttir hafa yfirburða-
fylgi í skoðanakönnunum. í skoðanakönnun DV fékk
Sigrún Þorsteinsdóttir innan við tvö prósent atkvæða.
Um átta prósent voru óákveðin, og tvö prósent vildu
ekki svara spurningunni. Það gildir að því leyti annað
en í þingkosningum, þegar kannanir eru gerðar fyrir
kosningar. En th þess er kosningarétturinn að menn
noti hann, enda eru forsetakosningar mikilvægar. Eng-
inn má þar bregðast. Vhji menn sýna núverandi forseta
stuðning, í samanburöi við keppinaut hans, ber mönn-
um að fara á kjörstað. Meti menn framgöngu Sigrúnar
Þorsteinsdóttur þannig, að hún sé vel að starfmu kom-
in, eða betur en núverandi forseti, ber mönnum að
kjósa. Við verðum öh að sýna vilja okkar í verki. Fyrir
skömmu voru kosningar að nafninu til í Póhandi og
kjörsókn aðeins um 60 prósent. Litið er á shkt sem
mótmæh. En höfum við einhverju slíku að mótmæla?
Sem betur fer ekki. Við eigum því að sýna öðrum þjóð-
um, að kjörsókn verði mikil í þessum kosningum, sem
standa milh tveggja kvenna. Annað má ekki gerast.
Forsetaembættið er hér ekki jafnöflugt og gerist sums
staðar annars staðar, eins og í Bandaríkjunum, Frakk-
landi eða Finnlandi. En veldur hver á heldur. Forseti
getur neitað að undirrita lög og skírskotað til þjóðarat-
kvæðis. Forsetar hér hafa löngu tekið þann kostinn, sem
flestum mun þykja beztur, að koma fram sem ímynd
þjóðarinnar og reyna að vinna gagn með því móti. Þeir
hafa ekki farið í póhtískt stríð, þótt þeir gætu. Um það
hvort svo skuh vera áfram er nú deilt. Sumir segja, að
forsetinn hafi htil völd, en í raun gæti hann haft allnokk-
ur áhrif á gang mála.Ákvæðið um synjun á undirritun
laga hefur verið í stjórnarskránni frá fyrstu tíð eða 1874.
Ákvæðið var tekið upp í lýðveldisstjómarskrána 1944
með þeim breytingum, að forsetinn fékk málskotsrétt
til þjóðarinnar. Hingað til hefur verið htið á það sem
öryggisventil, sem einungis beri að beita við sérstakar
aðstaeður. Það hefur verið tahð leiða af eðh forsetaemb-
ættisins og stjómarskránni í heild, að forseta sé ætlað
formhlutverk við löggjafarstarf. Aðstæður þurfi að vera
sérstakar og um mikið að tefla, til að forseti grípi fram
fyrir hendur á kjömum fuhtrúum almennings á löggjaf-
arsamkundunni.
Frambjóðendur nú em ekki sammála um túlkun
þessa atriðis. Við tökum afstöðu til þess, hvort málflutn-
ingur þess, sem nú berst við núverandi forseta, fái okk-
ur til að vhja breyta frá því, sem verið hefur.
Haukur Helgason
„Þad er sem sagt Shamir sem græðir á grjótkastinu en hinir hófsamari lenda í varnarstööu,“ segir í greininni.
- Yitzak Shamir forsætisráðherra virðir fyrir sér aðstæður á vesturbakka árinnar Jórdan.
Grjótkast í steinhúsi
Uppreisn Palestínumanna gegn
hernámi ísraels hefur nú staöið í
rúmlega hálft ár og kostað yflr 200
manns lífiö. Palestínumenn og
margir sem hafa samúð með mál-
stað þeirra hafa sj'álfsagt vonast til
að einhver árangur yrði af þessari
baráttu. Árangur hefur vissulega
orðið, en ekki sá sem ætla mætti.
Staðan nú er sú að þau öíl í ísra-
el, sem viidu koma til móts við
Palestínumenn, hafa misst stórlega
fylgi en þau ósveigjanlegu öfl, sem
hafna öllum tilslökunum, eru í
sókn meðal kjósenda.
í nóvember verða kosningar í
ísrael og uppreisnin, sem Palest-
ínumenn kalia Intifada, lítur út fyr-
ir að hafa þau áhrif að festa Likud-
bandalag Shamirs forsætisráð-
herra í sessi og útiloka allar tilslak-
anir. Það er sem sagt Shamir sem
græðir á grjótkastinu en hinir hóf-
samari lenda í varnarstöðu. í skoð-
anakönnun, sem gerð var í ísrael
fyrir nokkrum vikum, kemur fram
að um 3% kjósenda hafa hallað sér
að hægri armi stjómmálanna sem
duga mundi Likud til hreins meiri-
hluta á þingi. Staðan í ísrael núna
er sú að Verkamannaflokkurinn
hefur 60 þingsæti af 120 og Likud-
bandalagið hefur stuðning hinna
60.
Þar sem hvomg blökkin fékk
meirihluta í kosningunum 1984
varð samkomulag um þjóðstjóm,
þar sem Peres, leiðtogi Verka-
mannaflokksins, varð forsætisráð-
herra fyrstu tvö ár kjörtímabilsins
en Shamir utanríkisráöherra, en
1986 var þessu snúiö við og Shamir
varð forsætisráðherra en Peres ut-
anríkisráðherra. Hvorir tveggja
una þessu fyrirkomulagi stórilla,
en til skamms tíma var útlit fyrir
að Verkamannaflokkurinn og Per-
es næðu meirihluta í kosningunum
í nóvember.
Intifada
í desember hófst síðan Intifadan
með tilheyrandi fordæmingu al-
heimsins á hörku ísraelsmanna í
viðureigninni við óvopnaða Palest-
ínumenn. Allt fram að þeim tíma
hafði Verkamannaflokkurinn ver-
ið í sókn. Peres hafi lagt áherslu á
að fmna yrði frambúðarlausn á
hernumdu svæðunum og kannaö
ýmsar leiðir.
Peres hafði stóraukiö fylgi sitt um
það bil sem hann skipti við Sham-
ir, hann hafði dregið ísraelska her-
inn heim eftir hina misheppnuðu
innrás í Líbanon 1982, sém allir eru
nú sammála um að hafi gert öllum
viðkomandi meiri bölvun en gagn.
Peres hafði líka tekist að hemja
verðbólguna og var bjartsýnn á að
losna við Shamir og Likud úr
stjóminni í haust til að geta snúið
sér að frambúðarlausn vandamál-
anna á hemumdu svæðunum.
Uppreisn Palestínumanna breytti
öÚum viðhorfum.
Nú verður Peres að sætta sig við
að vera í vamarstöðu og fullvissa
kjósendur um að hann æth ekki
að láta undan þrýstingi. Hann full-
vissar nú ísraelsmenn um að hann
sé andvígur því að Palestínumenn
KjaUarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
fái sérstakt ríki, sem hann hafði
annars haft á bak við eyrað, og
samningar við PLO komi ekki til
greina. Verkamannaflokkurinn
hefur gefið út yfirlýsingu um að áin
Jórdan verði um alla framtíð aust-
urlandamæri ísraels.
Shamir og Likudbandalagiö njóta
nú góðs af því að kosningamar í
haust verða líklega látnar snúast
um stríð eða frið, ömgg landamæri
eða undanlátssemi. Ef um shkt er
kosið er ekki vafamál hverjir hagn-
ast, yfir 80 prósent ísraelsmanna
styðja harkalegar aðgerðir gegn
óróaseggjum á hernumdu svæðun-
um. Sá sem harkalegast gengur
fram í því er reyndar flokksbróðir
Peresar, Itsak Rabin landvarnaráð-
herra, en það er ekki Verkamanna-
flokkurinn sem hagnast á hörk-
unni við Palestínumenn heldur
Shamir og það hð sem vih engar
tilslakanir.
Á síðustu vikum hefur Intifadan
hjaðnað og þar með er hún ekki
lengur aðalfréttaefniö í ísrael.
Shamir og hans menn vita að þeir
hagnast á ólgunni og vilja láta
kjósa um hana. Því meir sem hún
hjaönar því minni hkur era á kosn-
ingarsigri í nóvember. Þess vegna
reyndi Likud að fá það fram að
kosningunum yrði flýtt og þær
haldnar í ágúst. Auk þess sem þá
gæfist ekki tími til aö kjósa um
annað en ólguna á hemumdu
svæðunum er ágúst sumarleyfis-
mánuður og þar sem millistéttin,
sem væntanlega er líklegri til að
vera fjarverandi í sumarleyfi, er
uppistaðan í fylgi Verkamanna-
flokksins hefði það aukiö sigurlík-
ur Likud. Sú tillaga Shamirs náði
þó ekki fram að ganga.
Shultz, PLO og Kissinger
Þegar ólgan á hemumdu svæð-
unum hófstgripu Bandaríkjamenn
tækifærið til að reyna að sannfæra
ísraelsmenn um að þeir yrðu að
gera eitthvað raunhæft í málum
Palestínumanna. Síöan hefur Ge-
orge Shultz utanríkisráðherra far-
ið fjórar ferðir til Mið-Austurlanda
til að reyna að fá ísraelsmenn til
að fallast á milhgöngu Bandaríkja-
manna um að koma á alþjóðlegri
ráðstefnu um málefni Palestínu-
araba.
Tihögur Bandaríkjamanna hafa
verið hunsaðar af báðum aðilum.
Shamir sagði sem svo að hann vildi
gjaman semja en tók fram, eins og
ekkert væri sjálfsagðara, að tilslak-
anir kæmu ekki til greina, Palest-
ínumenn fengju ekkert yfirráða-
svæði. Arabaríkin, sem Shultz hef-
ur reynt að fá til að styðja sig, vilja
það ekki nema PLO samtökin séu
með í ráðum, en hvorki Banda-
ríkjamenn né ísraelsmenn taka í
mál að eiga nokkur samskipti við
PLO. Þar við situr.
Enda þótt að Intifadan hafi bloss-
að upp án utanaðkomandi íhlutun-
ar hefur hún haft þau áhrif að efla
PLO, sem voru í nokkurri lægð, og
treysta stuðning arabaríkjanna við
samtökin. Þaö lítur sem sagt ekki
út fyrir að neitt raunhæft verði
gert í málefnum hernumdu svæð-
anna þetta áriö. Það sem verra er,
friðartilraunir Bandaríkjamanna
kunna að hafa veikt stöðu þeirra
varanlega gagnvart ísrael.
Bandaríkjamenn hafa ekki beitt
ísrael neinum þrýstingi, sem þeir
eru þó fullfærir um. Vegna þess
hta arabaríkin ekki á Shultz sem
hlutlausan aðila heldur umboös-
mann ísraels. Kissinger, fyrrum
utanríkisráðherra, sem hefur
mikla reynslu af samningum í
Mið-Austurlöndum og samdi meðal
annars um lok hernaðarátaka í
stríðinu 1973, hefur sagt að eins og
málum sé háttað ættu Bandaríkin
ekki að koma nærri þessum mál-
um.
Kissinger segir að ísraelsmenn
muni aldrei semja nema þeir séu
neyddir til þess og ef Bandaríkin
séu ekki reiðubúin til að beita
þvingunum séu þau aðeins að
glutra niður raunveralegum áhrif-
um sínum með tilgangslausu frið-
arhjali.
Það era því allar hkur á að ísra-
elsmenn reyni enn einu sinni að
komast hjá því að horfast í augu
við staðreyndir og málefni Palest-
ínumanna á hemumdu svæðunum
verði einfaldlega látin danka og
drabbast þar til vandamálið verður
svo brýnt að þeir geta ekki lengur
leitt það hjá sér.
Gunnar Eyþórsson
„Bahdaríkjamenn hafa ekki beitt ísrael
neinum þrýstingi, sem þeir eru þó full-
færir um. Vegna þess líta arabaríkin
ekki á Shultz sem hlutlausan aðila,
heldur umboðsmann ísraels.“