Dagblaðið Vísir - DV - 12.07.1988, Qupperneq 32

32
ÞRIÐJUDAGUR 12. JÚLÍ 1988.
LífsstíU
íslenski hestxurinn:
Hreinasti og óbland-
aðasti hestastofninn
íslenski hesturinn er sennilega
hreinasti og óblandaðasti afkom-
andi germanska hestsins sem nú
er til lifandi. Það ásamt þeirri stað-
reynd hvaö þetta eru kostamiklar
skepnur eru ástæðumar fyrir því
að ásókn útlendinga í íslensk hross
eykst sífellt.
Útlendingar hafa reynt að rækta
upp íslenska stofna en ekki tekist
sem skyldi og því þurfa þeir ætíð
að sækja gæðingana til íslands.
Blendingsræktun
og stofnræktun
Menn skiptast nokkuö í tvö hom
hér á landi hvað varðar ræktun.
Annar hópurinn, sem Búnaðarfé-
lag íslands styður, stundar blend-
ingsræktun. Þá eru merar og stóð-
hestar af óskyldum stofnum leidd
saman. Hinn hópurinn stundar
stofnræktun eða skyldleikarækt-
un.
FYæðimenn telja flest hross á ís-
landi skyld að meira eða minna
leyti. í móðuharðindunum fækkaði
hrossum stórlega þannig að í lok
þeirra er talið að á landinum hafi
ekki verið nema 8 þúsund hross.
Þar af voru vart nemá um þrjú
þúsund hryssur, örfáir stóðtíestar
en afgangurinn geldingar.
Nokkrir staðir sluppu að mestu
við öskufall, þar á meðal sveitir í
Skagafirði. Þar héldu góð hross lífi
og em þau forfeður og mæður
Svaðastaðastofnsins. Einnig
sluppu svæði í Hornafirði að mestu
og þar með homfirsk hross en af
þeim er Homafj arðarstofninn
kominn.
Út frá þessum tiltölulega fáu
hrossum, sem lifðu móðuharðindin
af, er íslenski hrossastofninn kom-
inn og er því um nokkurn skyld-
leika að ræða milli velflestra ís-
lenskra hesta.
Þrír meginstofnar
Yfirleitt er talað um þrjá megin-
stofna hrossa. Það er Svaðastaða-
kynið, Hornafjarðarstofninn og
Hindisvíkurstofninn. Ein vinsæl-
asta dægradvöl hestamanna er svo
að metast um það hver stofnanna
sé bestur og skortir þá sjaldnast
lýsingarorðin. Vitað er til þess að
menn hafi slegist á hestamanna-
mótum þegar þeir hættu að nenna
að samífæra andmælendur sína.
En yfirleitt gengur þetta ekki svo
langt og oftast láta menn sér nægja
að karpa og metast.
-ATA
Ljóri 1022 frá Kirkjubæ. Hann er undan Hóla-Blesa sem er sonur Kolkuóshestsins Rauðs 618 og Söru 4289 í
Kirkjubæ en hún er undan Þætti 722 frá Kirkjubæ. Knapi á Ljóra er Gísli Gíslason. DV-mynd SS
Hrossaræktin jafnt
atvinna sem áhugamál
- segir Jón Friðriksson sem hefur ræktað Svaðastaðahross
„Ég er búinn að vinna við hrossa-
ræktun í nærri þijátíu ár og mestan
þann tíma hef ég verið í stjórn Hóla-
búsins. Ég hef afskaplega mikla
ánægju af þessu starfi enda væri ég
varla búinn að standa í þessu allan
þennan tíma ella. Þetta er eiginlega
í senn atvinna mín og áhugamál,"
sagði Jón Friðriksson á Vatnsleysu
í Skagafirði, stjómarmaður í Hólabú-
inu í Skagafirði.
„Viö ræktum hér upp Svaðastaða-
hross eða Austanvatnahross eins og
viðkjósum frekar að kalla þau. Hross
af þessum sama stofni em ræktuð á
flestum bæjum hér í nágrenninu og
því viljum við frekar kalla þau Aust-
anvatnahross heldur en vera að
kenna þau við einn bæ.“
Ekki náin skyldleikaræktun
„Við erum með stofnræktun hér á
Hólabúinu en ekki með nána skyld-
leikarækhm. Við leitumst við að
leiða saman einstaklinga af sama
stofni en viljum helst ekki að skyld-
leikinn sé meiri en þriðji eða fjórði
ættliöur."
- Em Svaðastaðahrossin bestu
hross landsins?
„Ég vil nú helst ekki svara því en
hveijum þykir sinn fugl fagur. Því
er þó ekki að neita aö það er mikil
eftirspum eftir hrossum af Svaöa-
Jón Friðriksson á Vatnsleysu f
Skagafirði hefur ræktað hross af
Svaðastaðakyni í nærri þrjátíu ár.
DV-mynd EJ
staðastofni og okkur héma á Hólabú-
inu veitist erfitt aö svara eftirspum-
inni.
Hér i sveitinni er mikill áhugi fyrir
hrossaræktinni og einhugur í mönn-
um að halda stofninum sem hrein-
ustum. Þá er gífurleg eftirspum eftir
stóðhestum af Svaðastaðakyni.“
Seljum ekki ótamin folöld
„Við seljum yfirleitt aldrei ótamin
folöld frá Hólabúinu. Við leggjum
mikla áherslu á að temja okkar hross
áður en við seljum þau.
En hvað gæöi varðar þá tel ég aö
góð hross séu góð, sama hvaðan þau
koma. Þó finnst mér þau oftar vera
af Svaðastaðakyni en ekki.“
- Hvað emð þið með mörg hross á
Hólabúinu?
„Við erum með þetta tuttugu stofn-
merar og afkvæmi þeirra að fimm
ára aldri og nokkra stóðhesta. Alls
eru þetta um hundrað hross.“
Þekkir hross af
byggingu og fasi
- Nú má segja að hross séu þínar
ær og kýr og hafi verið hátt í þijátíu
ár. Getur þú þekkt hross á fórnum
vegi og séð af hvaða stofni þau era?
„Já, yfirleitt get ég það. Þó hef ég
stundum farið flatt á slíkum fullyrð-
ingum. En í flestum tilvikum tekst
það prýðilega. Ég get séð það á bygg-
ingu hrossins og fasi. Það er yfirleitt
verulegur sjónarmunur á þeim eftir
því af hvaða stofni hrossin era,“
sagði Jón Friðriksson á Vatnsleysu.
-ATA
„Ég hef mikinn áhuga og dálæti á
því starfi sem Sigurður Haraldsson
í Kirkjubæ er að vjnna. Sigurður
er að rækta sérstakan hrossastofn
og er fróðlegt aö fylgjast með ár-
angrinum og framvindunni,“ sagði
Hjalti Jón Sveinsson, ritsfjóri Eiö-
faxa.
„Áhugann á Kirkjubæjarhross-
unum fékk ég reyndar þegar mér
var faliö að rita bók um þau fyrir
nokkram árum og í framhaldi af
því kvikmyndahandrit. Starf Sig-
uröar er því eiginlega orðiö mitt
áhugamái þó svo ég sé einnig hrif-
inn af hrossum af öðrum stofnum.
Ég á til dæmis hest af Hornafjarð-
arkyninu auk Kirkjubæinganna."
Rauöblesóttur gæðingastofn
Hjalti Jón segir aö ræktunin í
Kirkjubæ hafi byrjaö um 1940 þeg-
ar Eggert Jónsson, útgerðarmaöur
ft-á Nautabúi í Skagaflrði, keypti
jörðina Kirkjubæ á Rangárvöllum.
.JEggert hafði hug á aö rækta upp Hjalti Jón Sveinsson, ritstjóri, höt-
rauðblesóttan gæðingastofn. Hann undur bókar um Kirkjubæjar-
keypti því tuttugu rauðblesóttar hrossín og mikiil hestaáhugamað-
hryssur, sem flestar voru frá ur. DV-mynd S
Svaöastöðum í Skagaflrði, og stóð-
hestana Randver 358 frá Svaöastöð- það kaupir ög er síöan hæstánægt
um og Ljúf 353 frá Blönduósi meö.“
Það var svo árið 1966 aö Sigurður Hjalti Jón sagði aö Siguröur væri
Haraldsson tók við búinu í núna með um 30 stofnhryssur og
Kirkjubæ og hefur haldið merkinu að frá Kirkjubæ væra seld nokkur
uppi síðan.“ folöld og trippi ár hvert Þá hefðu
- Hver eru einkenni Kirkjubæj- margir kunnir stóðhestar koraið
arhrossanna að þínu áliti? frá Kirkjubæ á undanfömum árum
og mætti frægastan telja heiöurs-
Fínleg og fjölhæf verðlaunahestinn Þátt 722.
„I fyrsta lagi eru þau öll rauðbles- - En hvaö kosta folöld frá
ótt. Þau era finleg, fríð og kosta- Kirkjubæ?
mikil og langflest hafa þau allan „ Ég gæti trúað að í haust muni
gang. Andstæöingar Kirkjubæjar- foiöld í Kirkjubæ kosta um 50-60
hrossanna vilja hins vegar halda þúsund. Ef um sérstakan kostagrip
þvl fram aö þau séu ekki nógu er að ræða hækkar verðið að sjálf-
kraftmikil og þeir hörðustu segja sögöu í samræmi við það. Þegar
að þau séu „kerlingarhestar“. Eins um er að ræða þaulræktaða gripi,
ogégnefndiáðureraKirkjubæjar- eins og i þessu tilviki, þá er ekki
hrossin upphaflega að mestu leyti verið að kaupa köttinn í sekknum.
af Svaðastaöakyni. Úr því verið er Fyrir skömmu seldi hrossabóndi
að ræða um Svaðastaöahross þá nokkur stóðhest af Kirkjubæjar-
má til gamans geta þess aö sagt er kyni fyrir tvær og hálfia rmlíjón
um kunnan stóöhest af þvl kyni aö króna! Það geta því veriö töluverð-
hann sé „fallegasta truntan1' á ar upphæðir í spilinu ef um sér-
landinu". Yflrleitt er slíkt sagt í staka gæðinga er að ræða," sagöi
gríni eim og gengur því auövitað Hjaiti Jón Sveinsson.
er fóítd í sgálfsvald sett hvaöa hesta -ATA