Dagblaðið Vísir - DV - 24.08.1988, Blaðsíða 13

Dagblaðið Vísir - DV - 24.08.1988, Blaðsíða 13
MIÐVIKUDAGUR 24. ÁGÚST 1988. 13 Um nokkurt skeiö hefur ööru hvoru verið íjallaö um svokölluð „náttúrulyf1 í þáttum með yfir- skriftinni „Lífsstíir í DV. Flest hafa þessi skrif verið í nei- kvæðum tón og jafnvel hafa komið þar fram rangar eða vafasamar ósannaöar fullyrðingar. Oft á tíð- iim virðist þó ætlast tfi aö lesendur lesi milh línanna meira en sagt er berum orðum. Verst er þó að margt í þessum skrifum virðist ritað af ónógri þekkingu á þessum málum og gamlar lummur, sem andstæðing- ar náttúrulyfia hafa notað áratug- um saman, endurteknar án þess að rökstyðja þær frekar. Sumar af þeim fullyrðingum hafa nú á síðari árum veriö hraktar með visindalegum rökum og eiga því ekkert erindi í málefnalega um- ræðu um gagnsemi eða gagnsleysi náttúrulyfia. Tekið skal fram að undirritaöur hefur ekkert á móti því að mismun- andi skoðanir komi fram í skrifum um þetta efni. Vitað er að sérfræö- inga greinir oft á um ýmislegt, þ.á m. gildi náttúrulyfia. Rannsóknir einar, ásamt almennri reynslu, eru þær aðferðir sem að lokum hljóta að skera endanlega úr um það mál. Því er mikilvægt að þeir sem um þetta fialla kynni sér allar rannsóknir sem kostur er á áður en þeir fara að reyna að upplýsa aðra. Því miður virðist mér aö nokkur misbrestur hafi orðið á þessu í umræddum þáttum. Undirritaður hefur kynnt sér þessi mál í á annan áratug, m.a. með lestri vísindatímarita úr ýms- um áttum, bæði svokallaðra „við- urkenndra" og einnig annarra, sem meira eru skrifuö fyrir almenning eq vísindamenn. Tekið skal fram að sá er þetta ritar hefur engra hagsmuna að gæta í sambandi við innflutning, dreifingu eða sölu neinna áöur- nefndra efna og að eina ástæöan fyrir því að þessi grein er skrifuð er sú að greinarhöfundi finnst allt of einhliða málflutningur komi fram í áðurnefndum þáttum í DV og því sé nauðsynlegt að fleiri radd- ir heyrist. Sannanir eru stundum fyrir hendi Ein helsta röksemdin gegn nátt- úrulyfium í pistlum DV er sú að lækningaverkun þeirra sé ósönn- uö. Þó að þetta kunni að eiga viö um einhver slík efni gildir þetta þó ekki um þau efni sem mest hefur verið skrifað um í þessum þáttum en það eru blómafrjókorn og hvít- laukur. Ég hef t.d. hér á borðinu við hlið- ina á mér velunna rannsóknar- skýrslu um tvíblinda prófun á einni tegund blómafrjókorna við bólgum í blööruhálskirtli. Skýrslan var birt í sænska vísindatímaritinu „Biologisk Medicin nr. 2,1988“ eftir frumheimildum. Rannsóknin gaf til kynna ótví- ræðan- árangur, reyndar miklu ’betri en oft á tíðum fæst úr hlið- stæðum lyfiaprófunum en er þó talinn sanna gagnsemi lyfsins. Engra hliðarverkana af frjókorn- unum varð vart í prófuninni. Fleiri hliðstæðar prófanir, sem sýna gagnsemi blómafrjókorna, hafa verið gerðar. Þær sýna m.a. aukið þrek, lækkaða blóðfitu og rénun á bólgum. Látum þetta nægja um blómafrjó- korn að sinni, rúmsins vegna. Um hvítlaukinn er líka sögu að segja. Hann hefur lengi verið not- aður sem lyf við háum blóöþrýst- Um náttúrulyf Kjallariim Ævar Jóhannesson, starfsmaður Raun- vísindastofnunar HÍ ingi með góðum árangri. í Sovét- ríkjunum hefur hann t.d. áratug- um saman veri eitt helsta lyf gegn háþrýstingi. Vegna alþekktrar lyktar var lengi vel ekki unnt að gera blindprófanir á honum af augljósum ástæðum. Nýlega tókst að búa, til óvirka „snuðbelgi" (placebo-belgi) með hvítlaukslykt. Þessa belgi mátti nota með virkum belgjum við tví- blinda prófun á lækningamætti hvítlauksolíu. Skýrsla um eina sbka rannsókn var birt í vísindatímaritinu „Jour- nal of Orthomolecular Medicine" fyrsta ársfiórðung 1987. Rannsókn- in var tvíblind víxlprófun (double- blind, cross-over study), sú fyrsta sem gerð hefur verið á hvítlauksol- íu með þeirri aðferð. Skýrslan sýndi á óyggjandi hátt að hvítlauksolían-lækkaði blóð- þrýsting og kólesteról og dró mark- tækt úr samloðun blóðflagna (minnkaöi líkur á að fá blóðtappa). Aðrar ránnsóknir benda sterk- lega til þess að hvítlaukur hindri næstum því fullkomlega myndun thromboxan- og leukotrin-efna- sambanda (bólgu- og blóðtappa- hvetjandi fitusýruhormónar). Allt þetta passar mjög við rannsóknir sem gerðar hafa verið á hvítlauk eða hvítlauksolíu annars staðar. í hvítlauk er einnig mikið af snef- ilefninu germaníum sem japanskar rannsóknir benda til að sé mikil- vægt til að ónæmiskerfið starfi rétt og jafnvel gagnlegt við krabba- meinslækningar. Einnig er hvítlaukur talinn hindra viögang sumra veira, bakt- ería og sveppa í meltingarfærun- um. Fleiri náttúrulyf hafa verið próf- uð mjög vel með tvíblindum próf- unum, t.d. kvöldvorrósarolían um- deilda og á omega-3 fitu (lýsi og sjávardýrafitu) eru til prófanir sem jafngilda tvíbhndum prófunum að áreiðanleik. Greinarhöfundur veit um margar fleiri áreiðanlegar rannsóknir á öðrum náttúrulyfium þó aö hann hafi ekki í höndum rannsóknarskýrslur til að vitna beint í, t.d. hafa ýmiss konar gings- engtegundir veriö þrautprófaðar í mörgum löndum. Því er sú fullyrðing að lækninga- máttur náttúrulyfia sé ósannaður í mörgum tilfellum byggð á hreinni vanþekkingu eða vísvitandi ósann- indum. Eru náttúrlyf skaðleg? í pistlum DV hefur verið látið í það skína að náttúrlyf geti verið skaðleg og jafnvel hættuleg og einnig að fólk sem notar þau leiti síður læknis viö alvarlegum sjúk- dómum og komi því oft of seint til þess að hægt sé að hjálpa því. Hvaö það síðartalda snertir er þessu áreiðanlega oftast öfugt var- ið. Flestir fara ekki'áð reyna nátt- úrulyf fyrr en þeir hafa þrautreynt hefðbundnar lækningar. Því miður hefur læknisfræðin ekki viðunandi ráð við öllum sjúkdómum og ýmis mikið notuð lyf hafa alvarlegar aukaverkanir, séu þau notuð að staðaldri. í stuttri fréttaklausu í DV nýlega var t.d. sagt frá því að sjötti hver sjúklingur, sem dvelur á sjúkrahúsum í Danmörku, sé þar vegna notkunar (eða misnotkunar) á lyfium (ekki fíkniefnum). Sú hugmynd væri verð íhugunar, hvort sumu þessu fólki hefði ekki vegnað betur ef það hefði notað náttúrulyf frá upphafi í stað lyfi- anna sem það fékk aukaverkanirn- ar af. Hvað þaö fyrrnefnda varðar er einkum rætt um hættuleg ofnænl- isviðbrögð. Ofnæmi fyrir ýmsum efnum,.þ.á m. algengum matvæl- um, er vel þekkt. í því efni eru lyf og náttúrulyf engin undantekning. Sérstaklega hefur verið rætt um frjókornaofnæmi. í pistlum DV er gefið í skyn að aukin tíðni ofnæmissjúkdóma á síðari árum kunni að stafa af neyslu blómafrjókorna. Þessi til- gáta er þó ekkert rökstudd og virð- ist fyrgt og fremst vera lögð fram til að gera blómafrjókorn tortryggi- leg í augum almennings. Vafalaust má þó finna eitt og eitt dæmi þess aö fólk þoli ekki blóma- frjókorn en það er þó alls ekki eins algengt og gefið er í skyn í grein- inni og alvarleg tilfelli eru fátíð og þá helst hjá fólki með heymæði á háu stigi. Fyrir rúmu ári var sagt frá því í útvarpsfréttum að vísindamenn í Englandi væru að gera tilraunir með aö nota blómafrjókorn til að afnæma fólk gegn heymæði. Þá eru gefnir í fyrstu örlitlir skammtar af blómafrjókornum (varla sýnilegar með berum augum). Síðan eru skammtarnir smástækkaöir með mikilli gætni á nokkurra vikna fresti. Að liðnum nokkrum mánuð- um, eöa jafnvel árum, fer sjúkling- urinn að þola venjulegán dag- skammt. Við þetta hverfur ofnæm- ið fyrir frjódufti í lofti sem veldur heymæðinni og sjúklingurinn verður laus við sjúkdóminn. , Ég veit að minnsta kosti einn inn- flytjandi blómafrjókorna hefur ráðlagt fólki að byrja með mjög litla skammta og síðan smástækka þá á löngum tíma líkt og áður var lýst. Ástæður fyrir fiölgun ofnæmistil- fella eru sjálfsagt fleiri en ein en líklegt má þó telja að stóraukin notkun aukefna í mat sé sú veiga- mesta. í sumum pistlunum í DV er reynt að gera sem minnst úr þessú og reyndar er engu líkara en að grein- arhöfundur sé gerður út af ein- hverjum, sem hagsmuna hafa að gæta í matvælaiönaðinum, til að verja notkun vafasamra aukefna í mat. Þar segir m.a. um aukefni í mat: „Sjaldnast er minnst á alla þá vinnu og rannsóknir sem fara í að sýna fram á skaðleysi þeirra." (let- urbreyting mín) M.ö.o. Matvæla- iönaöurinn ver svimháum upp- hæðum til aö „sýna fram á“ að ýmis vafasöm efni sem notuð eru (oft að þarflausu) séu skaðlaus. Þá skiptir ekki máli hvort þau séu það heldur hvort tekst að láta líta.svo út. Á síðari árum hefur komið í ljós að sum þessara íblöndunarefna valda fiölþættum ofnæmisvið- brögöum hjá viðkvæmum einstakl- ingum, enda þótt þau hafi átt að vera vísindalega rannsökuð í bak og fyrir með ærnum kostnaði. Þetta er ekkert leyndarmál og almennt viðurkennt af ofnæmisfræðingum, þó aö matvælaiðnaðurinn, bæði hér á landi og annars staðar, eigi erfitt með að sætta sig við þetta og keppist við „sýna fram á“-rann- sóknir til að reyna að komast hjá að hætta að nota sum þessara efna. Væntingaráhrif í þáttum DV er mikið rætt um væntingaráhrif (placebo efiect) og meint lækningaáhrif náttúrulyfia eingöngu talin þeim að þakka. Væntingaráhrif skipta efalaust töluverðu máli við allar lækningar. Tvíblindar prófanir á lyfium eru einmitt gerðar til að væntingar- áhrif gefi ekki falskar niðurstööur þegar ný lyf eða náttúrulyf eru prófuö. Væntingaráhrif eru þó yfirleitt ekki talin vara lengur en í nokkrar vikur eöa í mesta lagi mánuði og oft miklu skemur. Einnig eru þau talin veigalítil, sé um vefræna sjúk- dóma að ræða, og þá eingöngu tengd líðan en ekki raunverulegri framvindu sjúkdómsins. Að vísu er ótalmargt á huldu um þátt hugarfarsins í heilbrigði og sjúkdómum svo að best er að full- yrða ekki of mikið í þeim efnum. Eitt ættu þó flestir að geta veriö sammála um aö ólíklegt sé að vænt- ingaráhrif komi aðeins fram þegar náttúrulyf eru notuð en síður eða alls ekki við aðra læknismeðferð. Súmir þeir sem hlotið hafa bata með aðstoð náttúrulyfia hafa áður gengið undir fiölþætta og langvar- andi almenna læknismeðferð, árum og jafnvel áratugum saman, án árangurs. Einnig hefur sýnt sig að batinn sem fæst með aðstoð náttúrulyfia er oft varanlegur. Um það er óþarfi að deila. Dæmin eru of mörg til þess. Aö mínu mati eru .væntingar- áhrif engan veginh nothæf til aö skýra þetta á fullnægjandi hátt og tvíblindu prófanirnar, sem gerðar hafa verið á sumum þessara efna, gefa heldur ekki ástæðu til að ætla að svo sé. í raun og veru er hér þó kannski verið að deila um keisarans skegg og þetta skiptir ekki meginmáli, nema þá helst frá vísindalegu sjón- armiði. Aðalatriðið er að sjúkir hafa fengið bata og munu halda áfram að fá hann. Vilji einhverjir þakka það væntingaráhrifum mega þeir það mín vegna. Ég og ýmsir aðrir áskiljum okkur aftur á móti rétt til að vera á annarri skoðun. Ævar Jóhannesson Höfundur er starfsmaður Haunvísinda- stofnúnar Háskólans og er auk þess í rit- nefnd timaritsins „Hollefni og heilsu- rœkt“ sem Heilsuhringurinn gefur út. TJULLUM OG TJEIA SPORTBÍL OG SPÍTTBÁT „Astæður fyrir fjölgun ofnæmistilfella eru sjálfsagt fleiri en ein en líklegt má þó telja að stóraukin notkun aukefna 1 mat sé sú veigamesta.“

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.