Dagblaðið Vísir - DV - 04.03.1989, Blaðsíða 8

8
LAUGARDAGUR 4. MARS 1989.
Undirgeijaður bjór
Pilsner
Pilsnerinn er vinsælastur af öll-
um undirgerjuöum bjórtegundum.
Uppruna hans er að leita í borginni
PUsen í Tékkóslóvakíu. Heima-
menn kalla þennan bjór pilsner eða
Plezensky og fylgja þá nafhi borg-
arinnar nákvæmlega á sínu máli.
Þessi nafnkunna bjórtegund varð
til árið 1842 með samstilltu átaki
bruggara í Pilsen.
Hinn eini sanni pilsner heitir
Plezensky Prazdroj en er seldur í
Bretlandi og Þýskalandi undir
nafninu Pilsner Urqell. Merking
þessa heitis er „hinn upprunalegi
pilsner“.
Eftiriikingar af þjóðarbjór Tékka
verða seint taldar allar og sumir
framleiðendur bjórsins vilja reynd-
ar ekkert við upprunann kannast.
Þá fær þetta bjórafbrigði sérstakt
nafn þar sem orðhlutinn „pils“
kemur oftast fyrir í einhverri
mynd. Rétt gerjaöur pilsner er með
um 4,5 til 5% af alkóhóli miðaö við
rúmmál. Best þykir að bera hann
fram kældan en þó ekki kaldari en
átta gráður.
Múnchenbjór
Annar frægur undirgeijaður
bjór er kenndur við bjórborgina
Munchen i Þýskalandi. Hann er
dekkri en pilsnerinn en þó ekki
áberandi sætur. Þetta afbrigði varð
til í ýrasum brugghúsum í
Mönchen á síðari hluta 19. aldar.
Þar í borg er hann jafnan nefndur
Dirnkel.
Bragöiö líkist nokkuð maltbjór
sem annars er yfirgerjaður.
Múnchenbjórinn er litið eitt veik-
ari en hefðbundinn pilsner og er
gjaman borinn fram volgur.
Vínarbjór
Enn er ein undirgerjuð bjórteg-
und sem oftast er kennd við Vínar-
borg. Þessi bjór er sterkari en
frændur hans frá Munchen og Pils-
en. Bjór kenndur við Vínarborg
nýtur vinsælda um allan heim þótt
hvergi sé hann vinsælli en í Mið-
Evrópu.
Utan Austurríkis er Vínarbjór-
inn oft kallaður Márzen en heima-
menn gefa honum sin á milli virð-
ingarheitið Spesial. Einn frægasti
framleiöandi Vínarbjórsins er Lö-
venbráu. Heima í Austurríki er
Kaiser Preminum þó í mestum
rnetum. Um þessar tegundir getum
við Islendingar nú valiö. Styrkleik-
inn er yfirleitt um 5,5%. Vínarbjór-
inn þykir bestur lítiö kældur.
Dortmundari
Margir Þjóðveijar halda einnig
upp á bjór sem er kenndur við
Borgina Dortmund. Sá bjór er
nokkru dekkri en pilsner en telst
þó ljós bjór. í Þýskalandi er þessi
bjór einnig oft nefndur Export og
er þekktur víða um lönd undir þvi
nafni. Hann er sterkur og á að
geymast lengi.
Nafnið Export er dregið af því aö
bjórinn var upphaflega bruggaður
sem verslunarvara en heimamenn
völdu sér aöra miði að drekka.
Rxportbjórinn gegndi því áður fyrr
svipuðu hlutverki í verslun Dort-
mundara og skreiðin hiá okkur ís-
lendingum. íslendingar hafa bara
þurrkað skreið ofan í útlendinga
en við viljum frekar harðfisk.
Hollendingar og Belgar brugga
stælingar af þessum bjór og kalla
Dort. Styrkleiki bjórsins er um og
yfir 5%. Hann þykir bestur lítillega
kældur.
Hafursbjór
Enn ein undirgerjaða bjórteg-
undin, sem Þjóðvetjar hafa fundið
upp á að brugga, er kallaöur Bock
eða hafursbjór. Sá er upphaflega
frá Norður-Þýskalandi en er nú
mest braggaður í Múnchen. Þetta
er rótsterkur bjór, yfir 6% að styrk-
leika og er að jafiiaði ekki braggað-
ur nema af sérstöku tilefni. Slík
tilefni gefast einkum á hátíðum
þegar Þjóðveijar hafa bjór í önd-
vegi.
ítalskir munkar, sem tóku sér
bólfestu í Bæjaralandi fyrir margt
löngu, eru upphafsmenn aö af-
brigði af Bock-bjómum sem kallast
Doppelbock. Þaö er sterkasti bjór
sem um getur og er jafnvel hafður
13% að styrkleika.
Hveitibjór
Einn þekktasta hveitibjórinn
kalla Þjóövetjar Weisenbier. Bæj-
arar eru sérfræðingar í bruggun
þessarar tegundar. Weisenbier er
til í mörgum afbrigðum sera yfir-
leitt eru um 5% að styrkleika. Hann
er borinn frara lítillega kældur og
með sneið af sítrónu.
Berhnarbúar eiga einnig sinn
hveitibjór sem þeir kalla Weisse.
Þetta er veikur bjór sem borgarbú-
ar nota sem svaladrykk og hafa
rifsbeijasaft með. Styrkleiki
Weisse-bjórsins má ekki fara yfir
3%.
Belgar hafa lært þá iðju af Þjóð-
verjum að brugga hveitibjór. Sitt
afbrigði kalla þeir Gueuze-
lambibic. Bjórinn gerja þeir snögg-
lega og láta hann standa stutt áður
en hans er neytt. Þetta er því léleg
söluvara og á mjög undir högg aö
sækja á markaðnum.
-GK
Ættir öls
AUan bjór vilja sérfræðingar greina
í tvær ættir. Onnur er kölluð undir-
geijuð og hin yfirgerjuð. Sú síðari
skiptist reyndar upp í tvær fjölskyld-
ur eftir því hvort notað er hveiti við
bruggunina eða ekki.
Yfirgerjaöur bjór er sá mjöður sem
fylgt hefur mannkyninu um aldir og
árþúsund. Egill Skallagrímsson hef-
ur ekki haft úr öðrum bjór að velja
en kvartaði þó ekki. Nafnið yfirgerj-
un er rakið til þess að viö eðlilegan
húshita leita gerlarnir tii yfirborðs-
ins við bruggunina.
Talið er að bruggarar í Múnchen í
Þýskalandi hafi á 15. öld komist að
því aö brugga mætti allt öðruvísi bjór
með því að kæla bjórámurnar. Þá
sukku gerlarnir til botnsins en í
ámunni þroskaðist ljós mjöður, líkur
lagerölinu sem nú nýtur mestra vin-
sælda í flestum löndum heims. Þetta
hefur síðan verið kölluð undirger-
jun.
Afbrigöi og stælingar
Oft er undirgeijaður bjór nefndur
einu nafni lageröl. í enskumælandi
löndum er þó með lageröh aðeins átt
við bjórinn og aðrar þjóðir kalla það
pilsner.
Innan flokkanna sem kenndir eru
við yfir- og undirgerjun eru margar
sögufrægar tegundir sem hafa gefið
öllum sínum líkum nafn sitt. Dæmi
um það er pilsnerinn sem löghlýðnir
íslendingar hafa orðið að láta sér
lynda í meira en sjö áratugi.
í sumum tilvikum er um hreinar
stælingar að ræða en í öðrum tilvik-
um er hægt að tala um bjórflokka
þar sem uppruninn leynir sér ekki
þrátt fyrir ýmis afbrigði. Um þessa
undirflokkun er þó lítið samkomulag
og ýmis nöfn notuð eftir héruðum,
löndum og álfum. Sjaldgæf afbrigði
af bjór era oft aðeins brugguö í einu
brugghúsi. Vinsælustu tegundimar
era aftur á móti seldar undir þúsund-
um vörumerkja.
Þjóðaríþróttir
Undirgerjun á bjór er hst sem
Þjóðverjar hafa kennt þjóðum
heimsins enda eru þeir upphafsmenn
að flestum tegundum bjórs af þeirri
ætt. Þeir brugga þó líka yfirgerjaðan
bjór og nota til þess hveiti með hefð-
bundnum bjórefnum.
Á sama hátt og Þjóðverjar eru sér-
fræðingar í undirgerjun á bjór þá
hafa Englendingar gert yfirgerjun að
sérgrein sinni enda fastheldnir á
fornar hefðir. Þar í landi fær slíkur
bjór auknefnið „ale“ eða öl. Þvi fer
þó fjarri að Englendingar séu einir
um öhð því það er braggað um allar
Bretlandseyjar. Það vefst heldur ekki
fyrir meginlandsbúum að koma góðu
öh á kúta. -GK
Yfirgerjaður bjór
Vahónar í Suður-Belgíu halda mik-
ið upp á yfirgerjaðan bjór sem þeir
kaha saisons. Þetta afbrigði er talið
mjög gott öl og er yfirleitt haft um
5% að styrkleika.
Flæmingjar í Norður-Belgíu eiga
hka sitt öl sem þeir kalla trappiste.
Þetta er rótsterkur munkamjöður
sem nú er braggaður víða í ölgerðar-
húsum í Belgíu og Hollandi. Mjöður-
inn er hafður 6 til 8% að styrkleika.
Kölnaröl
Við ána Rín er bruggað öl sem
kennt er við borgina Köln. Þetta er
mjög ljóst öl og telst veikur bjór.
Þjóðverjar telja Kölnarmjöðinn fara
betur með pylsum en annað öl.
Dusseldorf Alt
Norðar í Þýskalandi er bruggað-
ur bjór sem kenndur er við borgina
Dússeldorf og gjarnan kallaður
Dússeldorf Alt. Þessi bjór er náskyld-
ur enska öhnu, oft kryddaður með
ávöxtum, og framreiddur volgur.
Brúntöl
Einn flokkur yfirgeijaðs öls, sem
bruggað er á meginlandinu, er kall-
aöur brúnt öl. Þetta er sætur bjór,
dökkur á ht, nokkuð sterkur og upp-
ranalega ættaöur frá Bretlandseyj-
um. Brúnu bjóramir eru oft taldir
til stæhnga á betur þekktum bresk-
um tegundum.
Miltöl
Af því öli sem Englendingar
bragga er svokahað milt öl ódýrast
og veikast. Það er mest braggað í
Miðlöndunum og héruðunum norð-
ur undir landamærin við Skotland.
Mhda ölið er um 2,5 til 3,55% að
styrkleika. Það er yfirleitt kara-
mellulitað en þó mismunandi dökkt.
Bitterbjór
Bitterinn er þjóðardrykkur Eng-
lendinga. Aðrar þjóðir hafa þetta
bragðmikla yfirgerjaða öl í litlum
metum. Bitterinn er til í ýmsum af-
brigðum og sumum mjög beiskum.
Bitterinn er frá 3 til 5,5% að styrk-
leika. Englendingar drekka hann
aðeins volgan og bara úr kútum.
Ljóst öl
Þegar bitterinn hefur verið settur
á flöskur fær hann nýtt nafn og kah-
ast eftir það ljóst öl. Af ljósa ölinu
er tegund sem heitir Burton tahn
bera af öllum öðram. Ljósa öhð fékk
nafn sitt til aðgreiningar frá öðrum
bitter sem kallaður er Porter og er
mjög dökkur.
Porter
Porterinn er upphaflega sérstakt
Lundúnaöl en brugghús'þar í borg
eru hætt að framleiða hann. Porter-
inn er þó enn bruggaður í ööram
löndum og með undirgerjun en
ósvikinn porter er yfirgeijaður.
Porterbjórinn þótti mjög svipaður
og írski þjóðardrykkurinn bitter sto-
ut og varð undir í samkeppninni við
hann um hylli bjórmanna.
Guinness
Frægasta tegundin af bitter stout
er Guinness frá Dyfhnni. Ýmis
brugghús selja Guinnessbjór en sá
eini sanni kemur frá samnefndu
brugghúsi. Bitter stout er einnig
framleiddur undir ýmsum örðum
vörumerkjum viða um heim. Hann
er beiskur og bragðmikhl og er látinn
ná allt að 7% styrkleika.
Mjólkurstout
Englendingar famleiða einnig
bjór sem þeir kaha „stout“ og kenna
oft við mjólk því hann er ljósari,
sætari og veikari en sá írski. Annar
enskur bjór af þessum flokki er rúss-
neskur stout sem er sterkur og var
upphaflega braggaður th sölu í
Rússlandi.
Skosktöl
Skoskt öl er samheiti á fram-
leiðslu Skota á bjór sem er svipaður
og enski bitterinn. Þetta öl er nú
mest selt til meginlandsins. Nafnið
skoskt öl er einkum notað í Belgíu
og Frakklandi en heimamenn nota
það ekki. Skoska öhð er sterkt og
borið fram volgt eins og hhðstætt öl
frá öðram hlutum Bretlandseyja.
Eimbjór
Um aldamótin 1800 kom fram í
Bandaríkjunum ný gerð af bjór sem
þarlendir menn kaha eimbjór. Þessi
bjór er bruggaður undir þrýstingi og
stígur upp gufa þegar bjórámurnar
era opnaðar. Af því er nafnið dregið.
Eimbjórinn naut og nýtur enn
mestra vinsælda á vesturströnd
Bandaríkjanna en hefur aldrei náð
verulegri útbreiðslu.
-GK