Dagblaðið Vísir - DV - 01.04.1989, Síða 23

LAUGARDAGUR 1. APRÍL 1989.
23
Sólskotti hefur ekkí áður horfst t
augu við myndavél.
Fundinn
sólskotti
Ný apategund hetur fundist í
regnskógum Gabon í Miö-Afríku.
Þetta landsvæði er litiö kannað
og jafnvel taliö aö fleiri óþekktai*
dýrategundir geti leynst þar. Þaö
var dýrafræðingurinn Mike
Harrison frá háskólanum í Edin-
borg sem fyrstur sá apann.
Harrisson gaf honum nafnið
„sólskotti“ vegna þess aö skott
apans er appelsínugult og mjög
áberandi. Sólskotti er af þeirri
ætt apa sem kallast markettir.
Harrison gerði sér í fyrstu ekki
grein fyrir að hann hafði fundið
nýja tegund. Hann áttaði sig ekki
á uppgötvun sinni fyrr en við
árangurslausa leit að eldri upp-
lýsingum um apann.
Endurbætt
hitamyndavél
Myndavélar sem nema hita geta
komið að góöum notum viö leit
að íölki í rústum húsa eftir jarð-
skjálfta eða i snjóflóðurn. Þessi
tæki voru notuð með ágakum
árangri við leit aö fólki eftir jarö-
skjálftann mikla í Armeníu fyrir
skömniu.
Til þessa hafa þó hitasæknar
myndavélar haft þann galla að
kæla hefur þurft nemann í þeim
niður í 200 gráöu frost til að þær
gegni hlutverki sínu. Nú hefur
breskura vísindamönnum tekist
að hanna hitamyndavél þar sem
engrar kælignar er þörf. í fram-
tíðinni má því búast við að hita-
myndavélar verði sjálfsagður
bunaöur hjá öllum björgunar-
sveitum.
Hitamyndavélar nema jafnvel
minnstu hitabreytingar.
Ósonlagið eyði-
leggur smokka
Ósonlagið þykir hin besta vörn
fyrir jarðarbúa til að forðast
óæskilega geisla úr geimnum.
Það getur þó líka haft óæskileg
áhrif og nú hafa verið færðar
sönnur á að þaö eyðileggur
smokka.
Þaö var bandarískur vísinda-
maöur sem vildi leita uppi óæski-
leg áhrif ósonsins á mannlífið.
Þótt htið sé af efninu við yflrborö
jarðar þá finnst það þar. Sú stað-
reynd varð til þess að vísinda-
maöurinn vildi kynna sér máhð.
Helsta niðurstaðan var sú aö óso-
niö getur gert göt á smokka.
Vísindamaðurinn breiddi úr 20
sraokkum í eyðimörk í Kalifor-
níu. Eftir 72 klukkutima voru
korain göt á 18 af smokkunum.
Visindaraaðurinn mælir því með
að smokkar séu ekki viðraðir
mikið fyrir notkun.
Vísindi
Nýjar hugmyndir um bamauppeldi:
en sjónvarpsgláp
Könnunarferð til Venusar
Börn eiga mjög auðvelt með að læra af því sem þau sjá i sjónvarpi.
Sálfræðingar hafa komist að þeirri
niðurstöðu að lítil böm eiga mjög
gott með að læra af sjónvarpi. Það á
bæði við um móðurmálið og einnig
stærðfræðflega hugsun. Með sjón-
varpið sem fyrirmynd geta þau lært
á skömmum tíma að leysa ýmsar
þrautir.
Mikilvægur áfangi á þroskabraut
barna er þegar þau ná að tengja sam-
an orð og hlutina sem orðin vísa til.
Sálfræðingarnir segja að börn sem
horfa á sjónvarp nái fljótlega þessum
þroska. Yfirleitt hafa myndabækur
þótt bestar til að kenna börnum að
tengja saman orð og hluti en nú þyk-
ir sýnt að myndir í sjónvarpi eru
jafnvel enn betri.
Sálfræðingarnir mæla með að for-
eldrar horfi á sjónvarpið með börn-
unum og skýri út það sem þar kemur
fyrir. Börn hafa mikinn áhuga á efni
sjónvarpsins, sérstaklega ef það er
einfalt, og sýnt aftur og aftur. Af
þeirri ástæðu eru auglýsingar oft í
mestu uppáhaldi hjá þeim.
Við tilraunir hefur komið fram að
jafnvel 14 mánaða gömul börn geta
lært að nota ný leikfong eftir að hafa
séð þau meðhöndluð í sjónvarpi. Svo
virðist einnig sem 10 mánaða gömul
börn skilji það sem fer fram á skján-
um og það hjálpar þeim til þroska.
Með því að fylgjast með heilalínu-
ritum barna sést að þau bregðast
mjög ung við því sem þau sjá í sjón-
varpi. í tilraun voru ungbörnum
sýndar myndir af manni sem ýmist
var alvarlegur eða hló. Viðbrögð
barnanna voru í samræmi við það
sem þau sáu á skjánum. Þetta bendir
til að myndir í sjónvarpi eru raun-
verulegar í augum mjög ungra
barna.
Frá Jörðinni séð flýtur Venus um
himingeiminn sveipuð rauðri skýja-
slæðu. Stjarnfræðingar hafa öldum
saman rýnt á þennan duiarfulla ná-
granna okkar en vita samt ósköp lít-
uð um hvernig þar er umhorfs undir
skýjahulunni. Könnunarflaugar,
sem þangað hafa verið sendar, hafa
þó fært sönnur á að landslag er þar
hrjóstrugt og ef til vill ekki svo ólíkt
því sem er á Jörðinni.
Nú í maí verður könnunarflaugin
Magellan send í áttina til Venusar frá
bandarísku geimskutlunni Atlantis.
Þetta er í fyrsta sinn í 11 ár sem
Bandaríkjamenn senda könnunar-
flaug til fjarlægra hnatta.
Geimvísindamenn vita minna um
Venus en margar aðrar reikistjörnur
sem fjær liggja vegna skýsins sem
hylur hnöttinn. Allar ljósmyndir af
Venusi líta því út sem rauðleit skýja-
móða. Með fyrri könnunarflaugum
hefur þó verið hægt að fá myndir hér
og hvar af yfirborðinu. Nú er ætlun-
in að kanna það nær allt.
Áætlað er að Magellan komi til
Venusar í ágúst á næsta ári. Flaugin
á að fara á braut um reikistjömuna
og fara næst henni í 250 kílómetra
hæð yfir yfirborðinu. Vonir standa
til að í þessari ferð Magellans takist
að kortleggja ekki minna en 90% af
yfirborði stjörnunnar.
Það eru einkum jarfræðingar sem
bíða spenntir eftir upplýsingunum
frá Venusi. Vitað er að yfirborðið er
mjög fjölbreytilegt með stórum slétt-
um og háum fjöllum. Þar eru dýpri
Venus er hrjóstrug stjarna. Þessi fjallaklasi er á stærð við Bandarikin.
gjár en þekkjast á Jörðinni og fjöllin
hærri. Þar em einnig kröftug eldfjöll
og stærri en sést hafa á öðrum hnött-
um í sólkerfinu.
Venus er á stærð við Jörðina og
jaröefni virðast svipuð á báðum
hnöttunum. Því þykir jarðfræðing-
um forvitnilegt að bera aðstæður á
þeim saman. Ekkert vatn er þó sjáan-
legt á Venusi. Yfirborðið minnir um
margt á Jörðina eins og mætti hugsa
sér hana ef úthöfin væm þornuð upp.
Útsendingar fyrir hágæðasjónvörp að hefjast:
Sigur Japana í höfn
í næsta mánuði hefjast útsend-
ingar í Japan á sjónvarpsefni fyrir
hágæðasjónvörp. Lengi hefur verið
vitað um forskot Japana í sam-
keppninni um hönnun nýju sjón-
varpanna en nú fyrst er ljóst
hversu afgerandi forystan er. Þeir
em sigurvegararnir í kapphlaup-
inu um aö koma hágæöasjónvörp-
um á markaðinn.
Á sama tíma er enn verið að
þræta um það í Bandaríkjunum og
Evrópu hvaða staðla eiga að nota
við nýju tæknina. Með henni er lín-
unum, sem hggja yfir sjónvarps-
skjáina, íjölgað verulega til að gera
myndina á skjánum skýrari. í þeim
sjónvörpum sem nú eru framleidd
eftir evrópskum og japönskum
staðh eru línurnar 612 en 525 eftir
bandarískum staðli.
Á nýju sjónvörpunum verða lín-
umar yfir 'púsund en ekkert sam-
komulag er um hve margar þær
eiga nákvæmlega að vera. Japanir
ætla að hafa línurnar 1250, banda-
rísk fyrirtæki vilja flest hafa lín-
urnar 1125 og í Evrópu er víðast
mælt með 1050 linum.
Útsendingar fyrir nýju sjónvörp-
in eru miðaðar við línuíjöldann.
Því skiptir miklu máli hvaða gerð
nær fyrst undirtökunum á mark-
aðnum því búast má við að sjón-
varpsstöðvar velji þann kostinn
sem er vinsælastur þegar útsend-
ingar fyrir nýja tækin heíjast.
Japönsk rafeindafyrirtæki nota
öll sama staðalinn. Þar í landi er
fastlega gert ráð fyrir að sá staðall
verði ráðandi á markaðnum um
alla heim. í Japan er þegar farið
að bjóða nýju tækin til sölu en þau
eru þó enn mjög dýr og kosta ekki
undir einni milljón króna. Eftir
fimm ár er reiknað með að eitt
hágæðasjónvarp kosti á við tvö
sjónvörp af hefðbundinni gerð.
Mikið er í húfi að ná undirtökun-
um á markaðnum vegna þess að
því er spáð að fyrir aldamótin hafi
nýju sjónvörpin leyst þau gömlu
af hólmi í ílestum iðnvæddum ríkj-
um. Framleiðendur reikna með að
tugir milljóna af hágæðasjónvörp-
um seljist á næsta áratug.
Fyrstu árin verður þróunin þó
hæg. Fyrst um sinn gefst Japönum
aðeins kostur á að sjá nýju útsend-
inguna í einn klukkutíma á dag.
Sárafá tæki hafa selst í Japan en
allir helstu framleiðendur þar í
landi eru að leggja út í mikla aug-
lýsingaherferð til að kynna nýju
tæknina. Stríðið um hylli kaup-
enda er reyndar skollið á því raf-
eindarisinn Sony hefur þegar hafið
kynningu á sinni framleiðslu.
Ekkert er betra