Dagblaðið Vísir - DV - 27.10.1989, Blaðsíða 15

FÖSTUDAÍÍUR 27.’ OKTÓBER 1989.
Að hrifsa til sín sem mest
Að afloknu þingi Verkamanna-
sambandsins hefur staða verka-
lýðshreyfingarinnar verið nokkuð
dl umfiöllunar. Það sem hæst ber
er að-sjálfsögðu staöa hins almenna
launþega í landinu - kjör hans og
lífsafkoma. Það sem gerir alia þessa
umræðu frekar neikvæða er að öll
orka fer í að ræða um einstaka
menn innan hreyfingarinnar. Þar
eru menn settir á vogarskálina og
allt látið snúast um það hver skyldi
nú fá þetta eða hitt embættið innan
hreyfingarinnar.
Málefnin eru yfirleitt látin sitja á
hakanum enda kannski ekki nema
von því að það virðist í hugum
margra vera algjört aukaatriði
hver hin almennu kjör eru, þ.e.
hvemig lífsafkoma hins vinnandi
manns er.
Þetta þekkir þjóðin
Við horfum upp á það ár eftir ár,
áratug eftir áratug, að lífsafkoma
launafólks hér á landi er nánast til
háborinnar skammar.
Valdakerfi verkalýðshreyfingar-
innar er þannig upp byggt að það
er eins og pýramídi að lögun. Efst
trónar fámenn vaidaklíka sem í
flestu er svo gjörsamlega shtin úr
öUu samhengi við umbjóðendur
sína að það jaðrar við algjört
hneyksU.
Og hvað skyldi nú vera þama að
verki? Jú, í gegnum árin hefur það
gerst að þeir sem hafa tekið að sér
forystu innan hreyfingarinnar
hafa verið ákaflega iðnir við að
skara eld að sinni köku. Þeir hafa
Kjallariim
Karvel Pálmason
alþingismaður
í krafti aðstöðu sinnar - margir
hveijir - komið hag sínum þannig
fyrir að laun þeirra hafa verið sex
eða sjö sinnum hærri en laun
þeirra sem þeir em að vinna fyrir,
þ.e. hins almenna verkamanns. Öll
viðmiðun beinist að því hjá þessum
forustumönnum að halda í völdin
og þar með öU lífsþægindin - sjálf-
um sér til handa.
Þetta er nöturleg framsetning en
hún er þvi miður sönn. Hægt er að
nefna fjölmörg dæmi þessu til
sönnunar; há laun þeirra sem hafa
skriðið upp eftir bakinu á launþeg-
um og hafa aUs konar fríðindi að
auki. Þetta þekkir öll þjóðin. Það
er langur vegur frá notalegum
skrifstofuhöllum til þeirra sem
vinna viö færibandið í frystihús-
inu.
Áberandi í
verkalýðsflokkum
En það er ekki aðeins í verklýðs-
hreyfingunni sem þessi „pýra-
mída-strúktúr“ á sér stað. Svona
er þessu einnig háttað í stjóm-
málaflokkunum. Og því miður er
þetta mest áberandi í hinum svo-
köUuðu verkalýðsflokkum og þá
aiveg sérstaklega í þeim flokki sem
ég tilheyri, Alþýðuflokknum.
Manni verður ósjálfrátt hugsað til
þeirra sem brautina ruddu. Hvað
skyldu þeir segja ef þeir mættu
mæla?
Mér verður oft hugsað til ungu
konunnar sem rætt var við fyrir
síðustu kosningar í blaði okkar ai-
þýðuflokksmanna á Vestfjörðum,
SkutU. Hún lét orð faUa eitthvaö í
þá vem að hún kysi Alþýöuflokk-
inn vegna þess að hann stæði ávaUt
á verði um hag heimilanna og
þeirra sem stæðu höUum fæti í lífs-
baráttunni. Það verður að segjast
hreint út, þar sem ég er nú einu
sinni umbjóðandi þessarar konu,
að ég kvíði fyrir því að þurfa að
standa fyrir svörum um efndir
þeirra loforða sem gefin voru fyrir
síðustu kosningar, loforða sem
aldrei var staðið við. Þó hefur verið
hér stjóm sem kennir sig við jafn-
rétti og bræðralag.
Sá er vinur sem til vamms segir.
Einhvers staðar stendur þetta
skrifað. En það getur verið hættu-
legt að segja sannleikann í þessu
þjóðfélagi þar sem fámennar valda-
klíkur ráða víðast hvar ferðinni.
Þessar klíkur lifa í sínum sérstaka
heimi velsældar og veraldargæða -
og þar liggur memið.
Sumir eru þeirrar gerðar að þeir
hugsa fyrst og fremst um sjálfan
sig og sína afkomu. Afkoman er
best tryggð með því að ná völdum
í einhverri stofnun og halda þess-
um völdum sem lengst, nánast
sama hvernig allt annað veltist.
Þetta er græðgin
Ég átti tal við kunningja fyrir
nokkra. Hann talaði eitthvað í
þessa vem sem hér að framan
greinir. Auk þess bætti hann því
við að hann hefði í gegnum árin
oft furðað sig á þeirri innbyggðu
nautn sem sumir hefðu af því að
taka miklu meira til sín en næsti
maður. Það væri t.a.m. veröugt við-
vangsefni sálfræðinga að greina
hvað þarna lægi til grundvallar.
Hann svaraði sér sjálfur: Þetta er
græðgin.
Nú er það spurning um siðferði
hvort ekki sé kominn tími til þess
í okkar htla þjóðfélagi að þegar við
erum að ráða og kjósa menn til
þess að stjórna atvinnufyrirtækj-
um og veita launþegahreyfingunni
forstöðu sé það hreinlega sett sem
skilyrði að þeir sem í þessi störf
veljast sjái til þess að hinn almenni
launamaður hafi mannsæmandi
laun, laun sem séu í réttu hlutfalli
við það sem þessir háu herrar hafa
sjálfir. Það ætti aðsetja þessa klás-
úlu inn í alla ráðningarsamninga;
að forustumaðurinn á hveijum
stað hefði það að aðalverkefni að
sjá til þess að þeir sem væru í vinnu
hjá honum hefðu mannsæmandi
lífskjör - í samræmi við það sem
honum sjálfum er greitt.
Það verður að eiga sér stað hug-
arfarsbreyting hér á landi hvað
viðkemur viðhorfi til náungans.
Það er siðlaust að horfa upp á það
endalaust að einn geti í krafti auðs
og valds hrifsað til sín svo og svo
mikið og horfi síðan sljóum augum
á að nágranninn svelti heilu
hungri.
Karvel Pálmason
„Öll viðmiðun beinist að því hjá þess-
um forustumönnum að halda í völdin
og þar með öll lífsþægindin - sjálfum
sér til handa.“
Hvernig skila peningar arði?
Peningar em það sem hvað mest
er talað um í hinu íslenska þjóð-
félagi nútímans. Arðbær fiárfest-
ing er tískuslagorð nú til dags.
Nokkuð finnst mér merking þess
hafa skolast til í orðum og athöfn-
um okkar íslendinga nú um stund-
ir.
Óunnið hráefni
Til þess að þjóðfélag géti gengið
þurfa gjaldeyristekjur þess að vera
nægar fyrir því sem keypt er inn í
landið. Fjármagn í umferð manna
á milli er mistraust eftir því hvern-
ig það berst til landsins.
Þegar útflutningur okkar skilar
nægu fé er peningamagnið raun-
verulega eigið fé. Hins vegar er allt-
of mikið af erlendu lánsfé hér í
umferð og löngu vitað að þar er
mjög ógætilega farið. Hvernig spil-
um við svo úr því fjármagni sem
er í umferð - og skilar það arði?
Ávöxtum við það í því að þróa
fullunna hágæðavöm til útflutn-
ings? Fé, sem þannig er ávaxtað,
skilar raunverulegum arði, þ.e.
meiri verðmætum inn í landið. Við
höfum yfir að ráða þvílíkum auð-
hndum í okkar náttúrulegu afurð-
um að það er alveg með ólikindum.
En það virðist ekki vera ljóst þeim
sem ráða peningum þessa lands.
í stað þess að fullvinna fisk og
annað sjávarfang í neytendaum-
búðir hér heima er hráefnið flutt
út óunnið. Ég kaha blokkina á
Bandaríkjamarkað óunnið hráefni
jafnt og ég kaha ísfiskinn, sem
fluttur er út, óunnið hráefni. Þaö
er ekki von að hátt verð fáist þegar
selt er á þennan máta.
Það er vanmetakenndin gagnvart
eigin getu sem er okkar aðalböl-
valdur ásamt fégræðgi sem lýsir
sér í því að hver reynir að ná til
sín sem mestum peningum á sem
stystum tíma. Aðferðin skiptir ekki
máli, hvað þá afleiðingamar. Það
skhar ekki arði þegar til lengri tíma
er htið aö binda fé í verslunar- og
skrifstofuhúsnæði sem hefur tak-
markaða brúkun enda ekki von
þegar markvisst er unnið að
KjaHaiinn
Hólmfríður Bjarnadóttir
varaformaður Þjóðarflokksins
minnkandi þjóðartekjum bæði af
manna- og máttárvöldum. Það skil-
ar hins vegar arði að framleiða
hágæðavöru sem selst vel á erlend-
um mörkuðum og skilar ríkulega
fé í þjóðarbúið. Þá fyrst er tíma-
bært að byggja myndarlega yfir
verslunina þegar sá arður hefur
skilað sér.
Sorgleg staðreynd
Mikið er talað um tollmúra sem
reistir hafa verið af hálfu ríkja og
ríkjabandalaga. Hvemig væri ef
fiskveiðiþjóðir við Norður-Atlants-
haf, gullkistu norðursins, byndust
samtökum um að selja sína vöru
sem mest thbúna á markað í stað
þess að leggja nær eingöngu fram
dýrmætt hráefni sem aðrar þjóðir
selja síðan gjaman sem sína vöm.
Þegar við hófum að selja Banda-
ríkjamönnum frystan fisk var mjög
• eðlilegt aö gera það með þeim hætti
sem gert var. En það var auðvitað
bara áfangi á leiðinni í þróun th
fullvinnslu sem hefði átt að standa
æ síðan.
Hin sorglega staðreynd er hins
vegar sú að ekkert hefur gerst í
þeim efnum hér heima. Hins vegar
vom reistar verksmiðjur úti sem
skha áreiðanlega ekki heim nema
broti af þeim arði sem þær skapa.
Það er kannski erfiðara að hefja
þessa sókn nú við þær fjármagns-
aðstæður sem þetta þjóðfélag býr
við og er því alveg rökrétt, sjálfsagt
og eðlhegt að lækka fjármagns-
kostnað og hefja markvissa þróun
fuhvinnslu og markaössetningar á
afurðum sjávarútvegsins. Setja
verður lög eða reglugerðir sem
koma í veg fyrir ferskfisksölu er-
lendis.
Verðmætarýrnun
Sennhega hafa þorskastríðin með
þeim löndunarbönnum erlendis,
sem þeim fylgdu, verið með því
besta sem komið hefur fyrir veiðar
og vinnslu og þar með þjóðarbúið,
að frátalinni sjálfri útfærslu land-
helginnar. Ferskfisksölur erlendis
draga meira úr gjaldeyristekjum
þjóðarinnar en nokkur getur
ímyndað sér því bæði er um beina
verðmætarýrnun að ræöa auk þess
sem sölur'þessar minnka verulega
möguleika okkar í þróun og sölu á
fullunninni vöru. Þess vegna verð-
ur að fylgjast að aukin sókn fuh-
unninnar vöru á erlendum mörk-
uðum og stöðvun á ferskfisksölu
erlendis. Húsakostur fullvinnslu
hygg ég að sé fyrir hendi að hluta
til og ber að gæta varfæmi í stór-
byggingum í því skyni.
Minni fyrirtækjaeiningar skha
oft betri vöru og tel ég að várast
beri stóriðjuhugsanaganginn í því
sambandi. Hráefni berst á land aht
í kringum landið og það á að vinna
aflann sem næst löndunarstað th
að forðast hnjask og óþarfa
geymslu.
Mér hefur verið tíðrætt um fisk-
inn enda er hann 70% af okkar
útflutningsverðmæti en auðvitað á
þetta lögmál við um ahar okkar
afurðir. Nú hallar undan fæti í ís-
lensku efnahags- og þjóðlífi. Væri
ekki ráð að snúa vörn í sókn og
auka verðmæti okkar fiársjóöa,
ávaxta okkar pund þar sem mögu-
leiki er á því? Peningarnir verða
ekki th í skjalatöskum á Laugaveg-
inum eða í skúffum verðbréfasal-
anna.
Þeir verða til í útflutningsat-
vinnuvegunum og það er í gegnum
þá sem hagsæld okkar getur auk-
ist. Það er hins vegar skammgóður
vermir að pissa í skóinn sinn.
Hólmfríður Bjarnadóttir
„Þess vegna verður að fylgjast að aukin
sókn fullunninnar vöru á erlendum
mörkuðum og stöðvun á ferskfisksölu
erlendis.“