Dagblaðið Vísir - DV - 08.01.1990, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 8. JANÚAR 1990.
15
Sérlög um sérkjör
Þrjú mikilvægustu umræðuefni
íslendinga árið 1989 voru fyrir-
komulag fiskveiða við ísland, mál
Magnúsar Thoroddsens og hrun
sósíalismans í Austur-Evrópu. Hiö
fyrsta sneri að lífsbjörg okkar, ann-
að að stjómskipan landsins og hið
þriðja að þvi umhverfi, sem við lif-
um í. Hér hyggst ég fara nokkrum
orðum um annað máhð og svara
nokkrum röksemdum, sem einn
sunnudagspenni Morgunblaðsins,
Davíö Þór Björgvinsson, færði fyrir
því, að dómur Hæstaréttar í málinu
hefði verið réttur.
Með dómi-án laga
Grein Davíðs Þórs er skýr og
málefnaleg, ólíkt annarri grein,
sem hann hafði áður skrifað um
málið. Hann svarar þremur rök-
semdum, er hann telur hafa komið
fram gegn dómi Hæstaréttar. Hin
fyrsta er, að Magnúsi hafi verið
vikið frá embætti með dómi, en án
laga. Henni andmæhr Davíð Þór
með því, að skírskotað hafi verið i
úrskurði Hæstaréttar til lagaá-
kvæðis um það, að víkja megi dóm-
ara í undirrétti frá, hafi hann gerst
sekur um siðferðisbrest, er geri
honum ókleift að gegna starfi sínu.
Því hafi Magnúsi verið vikið frá
með lögum.
Til þess eru tvær ástæður, að
þessi andmæh eru hæpin. Fyrst er
það, að ákvæðið þarf ekki að eiga
við um hæstaréttardómara. Að
KjaUariim
Dr. Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
lektor í stjórnmálafræði
vísu hljótum við aö gera jafnmiklar
eða meiri kröfur til þeirra en hér-
aðsdómara. En á móti kemur, að
við hljótum að ætlast til ríkari
verndar þeirra fyrir ágangi fram-
kvæmdarvaldsins en héraðsdóm-
ara. Var ekki um slíkan ágang að
ræða í þessu máh? í annan stað
hafði Hæstiréttur ekki fyrir því að
skilgreina hugtakið siðferðisbrest.
Það getur þó ekki verið neitt geð-
þóttaefni eða matsatriði dómar-
anna. Hin óhóflegu áfengiskaup
Magnúsar Thoroddsens voru til
marks um dómgreindarbrest, ekki
siðferðisbrest. Hann beitti engan
mann ofbeldi, og enginn beiö held-
ur fjárhagslegan hnekki.
Óviðunandi málsmeðferð
Því hefur enn fremur verið haldið
fram, að taka beri tillit til aðdrag-
anda málsins. Upplýsingum hafi
verið laumað í fiölmiðla um hin
óhóflegu áfengiskaup Magnúsar,
síðan hafi fiármálaráðherra full-
yrt, að með þeim væru reglur
brotnar, og almenningsálit mynd-
ast gegn Magnúsi. Davíð Þór segir
á móti, að Hæstiréttur eigi ekki að
svara öðru en hann er spurður um.
Rétturinn hafi verið spurður, hvort
Magnús hafi gert sig sekan um sið-
ferðisbrest, er geri honum ókleift
að gegna starfi sínu, og hafi hann
svarað játandi. Ekki skipti máli í
því viðfangi, hvernig komist hafi
upp um brestinn.
En aðdragandinn varðar miklu
af tveimur ástæðum. í fyrsta lagi
ber vegna þrískiptingar valdsins
að veita hæstaréttardómurum ríka
vemd gegn ágangi framkvæmdar-
valdsins, eins og ég hef þegar bent
á. í öðru lagi mátti Hæstiréttur
ekki skoða þetta mál í tómarúmi. í
fiölmiðlum er unnt að breyta til-
tölulega meinlausum afglöpum í
hrein afbrot í augum almennings.
Magnúsi var vissulega gert
ókieift að gegna starfi sínu, ekki
vegna þess að hann hefði gerst sek-
ur um siðferðisbrot, heldur vegna
þess að mál, sem ekki var í eðli sínu
fiölmiðlamál, heldur varðaði
áminningu í kyrrþey, var gert op-
inbert af valdasjúku fólki, sem vill
í senn hræða Hæstarétt til fylgis
við sig og draga athygli frá eigin
ávirðingum með uppljóstrunum
um aðra á nokkurra vikna fresti.
Jón og séra Jón
í þriðja lagi segir Davíð Þór, að
ekki skipti máli um dóminn, að
öðrum hafi ekki verið refsað fyrir
sambærilegt brot. Hæstiréttur hafi
aðeins verið beðinn að fella úr-
skurð í þessu eina máli. En það
skiptir einmitt máh, því að lagaá-
kvæði' um brotið eru svo óljós, að
miða verður við þær venjur og
reglur, sem fylgt hefur verið. Ef
öðrum hefur ekki verið hegnt fyrir
sambærileg eða meiri brot á
óskráðum siðareglum um sérkjör
og hlunnindi, þá ber að skýra
lagaákvæðið í ljósi slíkrar fram-
kvæmdar. í raun og veru má segja,
að Hæstiréttur hafi ekki dæmt eftir
gildandi lögum, heldur hafi hann
sett sérstök Jög um Magnús Thor-
oddsen. Hvenær var Hæstiréttur
beðinn um það?
Á það hlýtur síðan að reyna,
hvort aðrir séu undir þessum sér-
lögum Hæstaréttar eða ekki.
Hyggjast ríkissaksóknari eða
dómsmálaráðherra höfða mál á
hendur fleiri dómurum? Og ætlar,
Alþingi að draga þá ráðherra fyrir
landsdóm, sem hafa sannanlega
brotið af sér? Auðvitað ekki. Sitt
er hvað, Jón og séra Jón.
ísland er ekki réttarríki nema að
litlu leyti, og á því bera menn eins
og Davíð Þór Björgvinsson og Sig-
urður Líndai, sem tekið hefur und-
ir með honum opinberlega, nokkra
ábyrgð með því að mæla ranglæt-
inu bót. Eflaust auðveldar slík
hegðun mönnum að hljóta emb-
ætti, styrki og ýmsa mola af borð-
um stjórnarherranna, en ekki er
mikil reisn yfir henni.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
„I raun og veru má segja, að Hæstirétt-
ur hafi ekki dæmt eftir gildandi lögum,
Heldur hafi hann sett sérstök lög um
Magnús Thoroddsen.“
Friðþaeging og gervilausnir
í umhverfismálum
Það fer varla framhjá neinum að
umhverfisvernd er í tísku í dag.
Stofna á umhverfismálaráðuneyti,
setja á stofn sorppökkunarstöð og
stjómmálamenn láta mynda sig
skælbrosandi í dyrum land-
græðsluflugvélarinnar.
Þetta er líka að gerast annars
staöar í heiminum, alls staðar láta
menn sem þeim sé annt um um-
hverfið, og meira að segja Thatcher
er orðin græningi. Þetta virðist við
fyrstu sýn eingöngu af hinu góða
og virðist framtíö plánetunnar
tryggð en þegar nánar er að gáð
kemur í ljós ótrúlegur tvískinn-
ungsháttur.
Umhverfisverndarstefna
kerfisins
Þessi umhverfisverndarstefna
kerfisins felst í því að fólk er gert
persónulega ábyrgt fyrir vandan-
um. Það er hvatt til þess að ganga
vel um, ekki henda rusli, nota ekki
ósoneyðandi efni o.s.frv. Þetta eru
allt jákvæðir hlutir í sjálfu sér,
vandinn er bara sá að með þessu
er fólki talin trú um að þar með sé
málið leyst.
Úti um allan heim, a.m.k. hinn
vestræna, kaupir fólk vörur í ein-
nota umbúðum þótt það hafi val
um fiölnota, kýs sama gamla flokk-
inn sem hefur engan raunveruleg-
an áhuga á umhverfisvernd,tekur
þátt í gífurlegu neyslubrjálæði sem
hefur í for með sér sóun á náttúru-
auðlindum auk hinnar gífurlegu
mengunar sem fylgir framleiðsl-
unni. - Síðan friðþægir það með
því að láta rusl í rusladall og finnur
til mikillar velþóknunar á sjálfu
sér fyrir vikið.
Tvískinnungurinn
Vandamálið er bara miklu stærra
og viðameira heldur en svo að það
verði leyst með þess háttar lausn-
um. Um leið og Thatcher býöur
fólki að taka til í kringum sig held-
„Ef allir jarðarbúar neyttu eins og við
Islendingar myndum við eyða auðlind-
um jarðar á tiltölulega stuttum tíma
og jörðin yrði ein ruslahrúga innan
skamms.“
ur hún um stjórnayaumana í landi
þar sem iðnaðurinn dælir gífurlegu
magni eiturefna út í andrúmsloftið
og veldur m.a. súru regni í Skand-
inavíu, allir staðlar í sambandi við
hámarksmengun og geislavirkni
eru hærri en í nágrannalöndunum
o.s.frv.
Hér á landi lætur formaður Sjálf-
stæðisflokksins mynda sig ásamt
formanni SUS í dyrum flugvélar
landgræðslunnar en fyrir nokkr-
um árum var flugvélin stopp um
mitt sumar vegna fiárskorts en þá
voru einmitt sjálfstæðismenn í
stjórn.
Á sama tíma og hér á að rísa
umhverfismálaráðuneyti er verið
að áætla aukna stóriðju, stækkun
álversins sem fyrir er og jafnvel
annað til. Enn er uppblástur meiri
en uppgræðsla og ekkert útlit fyrir
að snúa eigi vörn í sókn.
Notkun einnota umbúða fer sí-
vaxandi og engin viðleitni er af
hálfu stjómvalda til þess að
stemma stigu við þeirri þróun.
Ennfremur leggja íslensk stjórn-
völd sitt af mörkum til vígbúnaðar-
kapphlaupsins með veru sinni í
NATO og með því að veita afnot
af íslensku landi undir hemaðar-
mannvirki.
Stjórnmálamenn um allan heim
boða persónulega ábyrgð í um-
hverfísmálum og almenningur
friðþægir með því að setja ruslið í
rusladallinn en á meðan heldur
ófreskjan, aðalskaðvaldurinn, sínu
striki, stjórnvöld og stór fyrirtæki,
knúin áfram af gróðahyggju og
dyggilega studd af efnahagskerfi
og hagfræðikenningum sem setja
hagvöxtinn sem hið æðsta gildi.
Óskalindin
Það að stjórnmálamenn tali um
umhverfisvernd gerir þá ekki að
umhverfisverndarsinnum. Mykju-
háugur er alltaf mykjuhaugur þótt
fáein grasstrá tróni á toppnum. Sú
óskalind, sem Þorsteinn Pálsson
talaði um á sínum tíma þegar hann
talaði um „Hagvöxtinn, óskahnd-
ina á berginu bláa“, er örugglega
ódrykkjarhæf með einnota umbúð-
um fljótandi í.
Þeir sem vilja í alvöru gera eitt-
hvað í umhverfismálum þurfa að
gera sér grein fyrir þessu. Þeir
þurfa að gera sér grein fyrir því að
hvað sem stjórnmálamennirnir
segja, hvað sem þeir þykjast vera
miklir umhverfisverndarsinnar,
þá hafa þeir allt aðra forgangsröð
þegar til kastanna kemur og sú for-
gangsröð er oft og einatt þvert gegn
umhverfisverndarsj ónarmiöum.
Við íslendingar
Viö íslendingar erum meö allra
best settu þjóðum í heimi með til-
liti til afkomu fólks og lífsgæða.
Hér sveltur enginn og allir geta
haft þak yfir höfuðið. Skipting
mætti vera sanngjamari á milli
þjóðfélagshópa og er það réttlætis-
mál að því verði sinnt. Hins vegar
þurfum við alls ekki á auknum
hagvexti að halda, við höfum alveg
efni á að setja aðra hluti í forgangs-
röð.
Ef alhr jarðarbúar neyttu eins og
við íslendingar myndum við eyða
auðhndum jarðar á tiltölulega
stuttum tíma og jörðin yrði ein
ruslahrúga innan skamms.
Þeir sem vilja að þessi mál kom-
ist raunverulega í forgang þurfa að
vinna að því að fólk, sem hefur þau
í forgang, komist til áhrifa. Til þess
voru Samtök græningja stofnuð.
Kjartan Jónsson