Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.1990, Blaðsíða 14

14
'FÖSTUDAGUÉ 9. KlKRS T9'9b.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON-
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 >27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð i lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Læknar í verkfall
Eitt hundrað og þrjátíu aðstoðarlæknar á sjúkrahús-
um lögðu niður vinnu í gærdag. Ástæðan er sú að gjöld
fyrir lækninga- og sérfræðingsleyfi hafa verið hækkuð
og þarf nú að greiða fimmtíu þúsund krónur fyrir lækn-
ingaleyfi og sjötíu og fimm þúsund krónur fyrir sérfræð-
ingsleyfi. Áður voru samsvarandi gjöld íjögur þúsund
krónur og íjórtán þúsund krónur. í prósentum talið er
þetta mikil hækkun og eðlilegt að viðkomandi stétt
manna mótmæli slíku stökki.
Það er hins vegar ástæða til að láta í ljós undrun á
þeim viðbrögðum aðstoðarlækna að leggja niður vinnu
og láta sjúklinga gjalda fyrir óánægju læknanna gagn-
vart stjórnvöldum. Þar er verið að hengja bakara fyrir
smið, eins og svo oft áður þegar gripið er til verkfalla.
Þessar mótmælaaðgerðir eiga ekki samúð almennings
og eru satt að segja á skjön við það andrúmsloft sem
ríkir á vinnumarkaðnum um þessar mundir.
Auðvitað eru launþegar upp til hópa óánægðir með
kaup og kjör. Enginn þarf að fara í grafgötur um rýrn-
andi kaupmátt og baráttu launafólks til að láta enda
ná saman. Engu að síður hafa kjarasamningar verið
samþykktir í verkalýðsfélögum og fólk hefur látið núll-
lausnina yfir sig ganga í þeirri von og trú að betri tímar
séu framundan. Læknar eru einnig launþegar og laun
aðstoðarlækna eru ekki til að hrópa húrra fyrir. En
læknar fara í framhaldsnám og læknar gerast sérfræð-
ingar og hver sá læknir, sem fær lækningaleyfi og stund-
ar almenn læknis- eða sérfræðingsstörf, hefur alla að-
stöðu til að ná dágóðum árstekjum. Fjármálaráðherra
fuUyrðir að mánaðartekjur lækna séu frá tvö hundruð
upp í sjö hundruð og fimmtíu þúsund krónur. Vísar
hann þá væntanlega til skattframtala stéttarinnar sem
Úármálaráðuneytið hefur aðgang að.
Það er kannske tímanna tákn að meðan almennar
launastéttir láta versnandi lífskjör yfir sig ganga, grípi
væntanlegir sérfræðilæknar til verkfallsvopnsins.
Tímarnir breytast og mennirnir með.
Hafa ber í huga að þegar aðstoðarlæknar greiða fyrir
sín lækningaleyfi eru þeir að kaupa sér aðgang að ævi-
starfi. Gjaldið er greitt í eitt skipti fyrir öll og getur það
varla talist mikið á menn lagt að greiða íjörutíu þúsund
krónur til að öðlast réttindi til starfs sem gefur þeim
drjúgar tekjur í aðra hönd. Miklu fremur má halda því
fram að gjaldið hafi fram að þessu verið hlægilega lágt.
Það eru rök út af fyrir sig að ríkissjóður eigi ekki að
gera atvinnu manna að féþúfu og nógir séu skattarnir
af launatekjunum þó ekki sé verið að pína menn fyrir-
fram með háum gjaldskrám. En æth raunin sé ekki sú
að alltof margt í okkar heilbrigðisþjónustu er innt af
hendi án endurgjalds fyrir þá sem þjónustuna veita eða
þjónustuna inna af hendi? Ríkissjóður stendur undir
rándýru heilbrigðiskerfi án þess að almenningur né
heldur heilbrigðisstéttirnar hafi nokkurt verðskyn eða
nokkra fjárhagslega ábyrgð. AUt á að vera ókeypis, að-
gangur að sjúkrahúsum, aðgangur að læknum, aðgang-
ur lækna að spena ríkissjóðs.
Þessi stefna hefur gert þjóðina tilfinningalausa fyrir
þeim forréttindum sem felast í læknaþjónustu og hún
hefur gert lækna að heimtufrekum smákóngum í kerf-
inu, sem aldrei virðast vilja samþykkja nokkurn skapað-
an hlut sem dregur úr kostnaði eða útgjöldum hins
opinbera. Verkfah aðstoðarlæknanna er sprottið af
þessu hugarfari.
Ehert B. Schram
Sá hávaöi, sem verið hefur undan-
fariö út af Oder-Neisse línunni,
sýnir hversu djúpt minningarnar
úr síðari heimsstyrjöldinni rista
meðal íbúa Mið-Evrópu. Um leið
hefur verið vakinn upp sá draugur
úr fortíðinni sem íbúar Evrópu
hafa alla ástæðu til að óttast, þýsk
þjóðemisstefna.
Allt frá því Bismarck sameinaði
þýsku ríkin á 19. öld hefur ná-
grönnum Þýskalands staðið ógn af
viðleitni þýskumælandi manna til
að sameinast. Jafnframt hefur það
verið draumur þýskra þjóðemis-
sinna að hið þýskumælandi svæði,
„Das Deutschsprachige Raum,“ sé
sameinað í eitt ríki.
Sá var draumur Adolfs Hitlers,
og ein aðalástæðan fyrir vinsæld-
um hans meðal Þjóðverja á fjórða
áratugnum. Sá draumur rættist í
stríðinu, þýskumælandi menn allt
frá Volgubökkum í austri til Elsass
í vestri voru undir einni yfirstjóm
um tíma.
Tilgangur Hitlers með innrásinni
í Pólland var að sameina Þjóðverja
Pólverjar taka þessi mál alvarlega. - Þessi Reuter-mynd sýnir mótmæl-
anda halda á skilti fyrir utan þýsku kanslarahöllina. Á skiltinu stendur
„Skiptið ykkur ekki af Póllandi".
Pan-Germanismi
þar föðurlandinu, eftir aðskilnað í
kjölfar fyrri heimsstyijaldarinnar,
landvinningar í austri áttu síðan
að veröa gmndvöllur útþenslu hins
þýskumælandi ríkis í þá áttina.
Þótt þessi öfgafulh Pan-German-
ismi, sem Hitler og nasistar trúöu
á, sé nú að mestu hðinn undir lok,
lifir lengi í glæðunum.
Sú glóð kom lítillega í ljós í deil-
unum um viðurkenningu á Oder-
Neisse línunni. Með því að viður-
kenna hana endanlega em Þjóð-
verjar að afsala sér öllu tilkalli til
þýskumælandi svæða og fyrrum
þýskra héraða þar fyrir austan. Því
fer íjarri að allir Vestur-Þjóðverjar
séu búnir aö snúa baki við Pan-
Germanismanum, hugsjónin um
þýskt þjóðernissvæði er ekki dauð
þótt fylgismenn hennar sé nú fáir,
að minnsta kosti opinberlega.
Oder-Neisse og Slésía
Á Jaltaráöstefnunni 1945 ákváðu
þeir Churchill, Stalín og Roosevelt
að taka stóran hluta Austur-Pól-
lands, sem Pólverjar höföu fengið
úthlutað við endurreisn pólska rík-
isins eftir fyrri heimsstyrjöldina,
og afhenda Sovétmönnum, auk
meginhluta Austur-Prússlands og
fleiri svæða. Til aö bæta Pólverjum
landamissinn var síðan ákveðið að
gefa þeim stór svæði af austurhluta
Þýskalands, en endanleg vestur-
landamæri Póhands voru hvorki
ákveðin í Jalta né á öðmm fundum
bandamanna.
Sovétmenn ákváðu ámar Oder
og Neisse einhliða sem vestur-
landamæri Póllands gegn mótmæl-
um Breta og Bandaríkjamanna, en
þeir sættu sig síðar við þau og við-
urkenndu aö lokum. Með þessum
landamærum var Pólveijum af-
hent svæði sem hafði alla tíð verið
þýskt, svo sem Pommem og Slésía.
í stríðslok voru mihjónir þýskra
íbúa á þessum svæðum fluttir burt
með harðri hendi og reknir veg-
lausir til Þýskalands. Meðal Þjóð-
veija er enn mikill biturleiki vegna
þess harðræðis sem íbúar þessara
svæða voru beittir. Enn í dag eru
pólsku nöfnin á fyrrum þýskum
borgum ekki notuð í þýskum fjöl-
miðlum. Wroclaw heitir ævinlega
Breslau ennþá, hin forna höfuð-
borg Slésíu, Szczecin er vitaskuld
Stettin og Poznan er Posen.
Samkvæmt þýskum lögum eru
íbúar þessara svæða, sem fæddir
em fyrir 1937 og afkomendur
þeirra, ennþá þýskir þegnar og
pjóta fullra borgaralegra réttinda í
Vestur-Þýskalandi. Um 300 þúsund
manns af þýskum ættum hafa á
síðustu árum fengið að flytja til
Vestur-Þýskalands, og enn er áætl-
að að um 200 þúsund menn af þýsk-
um uppruna séu í Slésíu.
Vitað er að þjóðemisvakning
Þjóðveija í hinum þýsku hémðum
Póllands hefur valdið pólsku
stjóminni nokkrum áhyggjum eftir
að ljóst varö að sameining Austur-
og Vestur-Þýskalands er yfirvof-
KjaUaiiim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
andi. Oder-Neisse línan var staðfest
sem landamæri Austur-Þýska-
lands og Póllands árið 1950, og árið
1970 staðfesti Willy Brandt kanslari
þessi landamæri fyrir hönd Vest-
ur-Þjóðveija, gegn mikilli and-
spymu á þeim tíma. En að formi
til eru þessi landamæri enn ekki
ákveðin. Samkvæmt ákvæðum
Potsdamráðstefnunnar 1945 á að
ákveða landamærin endanlega í
friðarsamningum bandamanna og
Þjóöveija, sem enn hafa ekki verið
gerðir.
Neitun Kolds kanslara á því að
viðurkenna landamærin afdráttar-
laust byggðist á þessu, en þó aðal-
lega því að það væri verkefni sam-
einaðs Þýskalands að samþykkja
landamærin, hann gæti ekki bund-
ið hendur þess ríkis sem eftir væri
að stofna.
Staðreyndir
En Kohl varð að láta undan, enda
eru Oder-Neisse landamærin stað-
reynd sem aðrar þjóðir sætta sig
ekki viö að veröi breytt. Með and-
stöðu sinni hefur hann þó trúlega
náö tilgangi sínum, að tryggja
flokki sínum atkvæði Pan-German-
ista í komandi kosningum.
Þýskir þjóðernissinnar eru fáir
og flokkur þeirra er kallaður öfga-
flokkur. En það er taliö fullvíst að
samúð með málstað þeirra sé miklu
útbreiddari en skoðanakannanir
gefa til kynna. Þessi grunur um að
þýsk þjóðernisstefna sé nú á upp-
leið, þegar sameining þýsku ríkj-
anna er í sjónmáli er ekki aðeins
áhyggjuefni Pólveija. Reyndar
taka Pólverjar þessi mál svo alvar-
lega, að þeir hafa af ráðnum hug
lýst yflr að þeir óski ekki eftir því
að sovéski herinn fari aö svo
stöddu frá Póllandi. Vitaskuld er
sú yfirlýsing bein viðvörun til
þýskra þjóöernissinna, sem neita
að viðurkenna pólsk yfirráð yfir
Slésíu.
Helförin og fortíðin
En handan hafsins í Bandaríkj-
unum er það annað en landvinn-
ingar Þjóðveija áður fyrr sem vek-
ur vondar minningar. Helförin
gegn gyðingum er mönnum ofar í
huga í Bandaríkjunum en nokkurs
staðar annars staðar utan ísraels,
enda eru bandarískir gyðingar
miklu fleiri en ísraelsmenn og
minningin um helförina sameinar
þá meira en nokkuð annaö. Meðal
þeirra vekur fyrirhuguð sameining
Þýskalands vægast sagt blendnar
tilfinningar. Þýsk þjóðemisstefna í
þeirra augum er ekki Pan-German-
ismi heldur gyðingahatur.
Þeir leggja á það þunga áherslu
að tekið sé fullt tillit til ótta ann-
arra við sameinaö Þýskaland og
ráðstafanir gerðar til að tryggja að
sagan fyrst og fremst meö því aö
segja sannleikann um fortíðina geti
aldrei endurtekið sig. Deilan um
Oder-Neisse hefur vakið upp ugg
um að minningin um helförina sé
að dofna meðal Þjóðveija og þeir
muni aðeins það úr sinni sögu sem
þeir vilja muna, og það eru ekki
aöeins gyðingar sem hafa áhyggjur
af að Þjóðverjar gleymi sögunni.
Það hefur vakið athygli að í sam-
einingartalinu undanfarið er lítið
sem ekkert minnst á nasistatíma-
bilið. Þótt von Weizsacker forseti
hafi harmað fortíðina opinberlega
hafa hvorki Kohl kanslari né aðrir
helstu ráðamenn Vestur-Þýska-
lands sýnt mikinn skilning á ótta
nágranna Þýskalands. Kohl hefur
ennþá ekki viljað gera það sem
mundi eyða þessum ugg að mestu,
leggja til að Bandaríkin, Sovétríkin
og önnur herveldi í Evrópu ábyrg-
ist sameiginlega austurlandamær-
in og tryggi þau um alla framtíð.
Þangað til Þjóðveijar taka endan-
lega af skarið með þessum hætti
er ekki við öðru að búast en þeir
verði tortryggðir, þýsk þjóöernis-
stefna hefur sært nágranna Þjóð-
veija og heimsbyggðina alla dýpri
sárum en svo að tvær kynslóðir
nægi til að græða þau.
Gunnar Eyþórsson
„Kohl hefur ennþá ekki viljað gera það
sem myndi eyða þessum ugg að mestu,
leggja til að Bandaríkin, Sovétríkin og
önnur herveldi Evrópu ábyrgist sam-
eiginlega austurlandamærin og tryggi
þau um alla framtíð.“