Dagblaðið Vísir - DV - 18.06.1990, Blaðsíða 28

Dagblaðið Vísir - DV - 18.06.1990, Blaðsíða 28
36 MÁNUDAGUR 18. JÚNÍ 1990. Menning Einar Jonsson er með nokkrum rétti nefndur faðir íslenskrar höggmyndalistar. Hann var fyrstur íslendinga til að taka upp merki evróp- skrar rýmislistar og laga hana að íslenskum aðstæðum, fyrstur til að reisa sér vinnustofu- heimili að hætti evrópskra atvinnumanna í hst- greininni og fyrstur til að helga sér borgarlands- lagið í Reykjavík með opinberum minnismerkj- um, af Jónasi Hallgrímssyni (upps. 1907), Jóni Sigurðssyni (upps. 1911), Kristjáni IX (upps. 1915) og Ingólfi Amarsyni (upps. 1924). Um leið er Einar hinn mesti dragbítur á fram- þróun íslenskrar höggmyndalistar. Altekinn táknhyggju með þjóðemis- og guðspekiívafi lagði hann allt kapp á að færa tákn, líkingar og frásagnir í þrívíðan búning, fremur en að aga efnivið sinn og formskyn. Barn síns tíma í þessu má segja að Einar hafi verið bam síns tíma. Hann óx upp á tímum vaxandi þjóðemis- vitundar, ekki aðeins á íslandi heldur Norður- löndunum öllum, með þjóð sem fyrir löngu var búin að týna listhefðum sínum, öðmm en bók- menntunum. Hann var heldur ekki eini íslend- ingurinn sem fékk útrás fyrir dulhyggju í guð- spekilegu grufli á fyrsta áratug aldarinnar. Við fótskör meistarans í Hnitbjörgum, sem opnaði þjóðinni safn með verkum sínum árið 1923, þá tæplega fimmtugur að aldri, uxu síðan úr grasi tvær kynslóöir íslenskra rýmislista- manna sem ekki vissu betur en að höggmynda- listin fæhst fyrst og fremst í því að hafa upp á, eöa laða fram, mergjuð tákn og frásagnir. Sjálft efnið og skhvirk mótun þess skipti þá minna máh. Andvana rýmisverk Því sitjum við uppi með svo mörg andvana rýmisverk eftir þau Ríkharð Jónsson, Gunnfríði Jónsdóttur, Magnús Á. Árnason, Guðmund Ein- arsson frá Miðdal og Martein Guðmundsson. Nína Sæmundsson stendur eihtið á skjön við íslenska höggmyndahst þar sem hún starfaði erlendis mestan hluta ævi sinnar. Rýmisverk þessara hstamanna eru mestmegn- is andvana, ekki vegna táknhyggju eða frásagn- ar, heldur vegna þess að þeir lærðu aldrei að fá það besta út úr því efni sem þeir voru með undir höndum hverju sinni, virkja það í þágu táknanna og frásagnarinnar. Ríkharður Jóns- son var vissulega dverghagur á tré og kunni að móta andlitsmyndir, en sú þekking bjó hann engan veginn undir frjálsa sköpun með gifsi og leir, eins og sést á afkáralegum lágmyndum hans af Ólafi Liljurós og Banakossinum (bæði frá 1949). Sjálflærðir þúsundþjalasmiðir Gunnfríður var að mestu sjálflærð, en lét það ekki aftra sér frá því aö byggja upp „mónumen- tal“ myndir á borö við Landsýn (1940, LÍ). Magn- ús Á. Amason var þúsundþj alasmiður, lagði því aldrei fulla rækt við höggmyndagerð. Sama má eiginlega segja um Guðmund Einarsson frá Miðdal. Og Marteini Guðmundssyni gafst aldrei tími til að þroska þær hstgáfur sem hann óneit- anlega hjó yfir, ef marka má Torsó hans og port- rettmyndir. Aðalatriðið er að árum saman virðast íslend- ingar hafa litið á htt undirbyggða og (oftast) hn- lega táknhyggju sem alvöru höggmyndalist, og Asmundur Sveinsson - Vatnsberinn, 1937. notað hana sem keyri á þá hstamenn sem fyrst- ir brutust undan oki hennar, það er Ásmundur Sveinsson og Siguijón Ólafsson. Ásmundur var th dæmis kominn yfir fimmtugt er fyrsta högg- mynd hans var sett á stall í Reykjavík (Barnið og fiskurinn, upps. 1945) og það hðu tíu ár áöur Myndlist Aðalsteinn Ingólfsson en önnur mynd eftir hann var sett upp í borg- inni (Járnsmiðurinn). Smækkuð útgáfa Andóf þeirra Ámsundar og Siguijóns fólst ekki í því að snúa baki við táknum og þjóðlegum minnum, heldur í því að samsama í verkum sínum inntak, efnivið og form. Digrir handlegg- ir Vatnsberans eru vissulega formræn nauðsyn innan verksins, en þeir eiga hka að minna á hreysti og margra alda vatnsburð íslenskra kvenna. Tilefni þessara hugleiðinga er að sjálf- sögðu sýningin íslensk höggmyndalist 1900- 1950, sem haldin er aö Kjarvalsstöðum í thefni Listahátíðar, og er vísast smækkuð útgáfa af sýningu sem upprunalega átti að spanna sögu íslensks skúlptúrs til 1990. Að sögn aðstandenda er sýningunni fyrst og fremst ætiað að draga fram helstu viðhorf í íslenskri höggmyndalist á því tímabih sem hér um ræðir, ekki að kafa djúpt í feril einstakra hstamanna. Innan þeirra marka má segja að sýningin sé vel heppnuð og munar þar mest um smekklega uppsetningu verkanna. Ekki er heldur mikið út á val högg- mynda að setja nema hvað Nína Sæmundsson er öhu fjölhæfari myndhöggvari en sýningin gefur th kynna. Opinber þróunarsaga I stórum dráttum áréttar sýningin þá þróunar- sögu íslenskrar höggmyndalistar sem lagt er út af hér á undan - og er orðin opinber þróunar- saga - nema hvað misheppnuð tilraun er gerð th að auka á vægi Gunnfríðar Jónsdóttur innan hennar. í upplýsingum um Gunnfríði er þess ekki heldur getiö að hún var gift Ásmundi Sveinssyni sem vakti með henni áhuga á högg- myndahst. Hins vegar koma nokkuð á óyart litlar tákn- myndir úr gifsi eftir Magnús Á. Árnason, líklega meðal heilsteyptustu þrívíddarverka hans. Táknhyggjan er þar að vísu allsráðandi, en hún fær á sig sérkennhega mynd, minnir í senn á impressjóníska höggmyndalist og Art Deco. í rauninni er þessi þróunarsaga svo kunnugleg að löngu er mál að skoða hana frá nýjum sjón- hornum. Næst þyrfti að setja saman sýningu um táknhyggjuna í íslenskri höggmyndalist, portrettmyndagerðina, og umfram aht um upp- haf módemismans. Afhjúpanir Nokkur atriði í sýningarskrá vil ég gera at- hugasemdir við. Þar er heilmikið skrifað um táknhyggjuna, en upplýsingar um og skilgrein- ingar á módernískri „byltingu" þeirra Ásmund- ar og Sigurjóns eru hins vegar naumt skammt- aðar og ekki alltaf sannfærandi. Gunnar B. Kvaran lætur til dæmis að því liggja að á 5. áratugnum hafi Ásmundur eingöngu sótt mynd- mál sitt th íslenskrar náttúru, þar sem hann hafi ekki tahð við hæfi að nota „erlent mynd- mál“ th að túlka íslenskan veruleika. Þó blasa áhrif frá verkum Picassos, jafnvel Mirós, frá 4. áratugnum hvarvetna við í umræddum högg- myndum Ásmundar. I grein um minnismerki segir Ólafur Kvaran að engin höggmynd hafi verið afhjúpuð í Reykja- vík frá 1875 th 1907. Árið 1885 var þó sett upp minnismerki um Hallgrím Pétursson, Hah- grímsharpan, við Dómkirkjuna. Einnig segir hann að á árunum 1918 th 1931 hafi ekkert minn- ismerki verið reist í borginni. Stytta Ríkharðs Jónssonar af Jóni Vídalín var sett upp 1921. Þrátt fyrir þær skorður sem aðstandendur reisa sér, er þessi sýnign þó sú best heppnaða af þeim yfirlitssýningum sem Kjarvalsstaðir hafa staðið fyrir á undanförnum árum. Jón Jónsson frá Deild, Hrafnistu, Hafnarfirði, verður jarösunginn frá Víðistaðakirkju þriðjudaginn 19. júní kl. 13.30. Sigurlaug Jökulsdóttir, Dalalandi 9, verður jarðsungin frá Bústaðakirkju þriðjudaginn 19. júní kl. 13.30. Tónleikar Sumartónleikar í Lista- safni Sigurjóns í tengslum við kvöldopnun Listasafns Sigurjóns Ólafssonar á virkum dögum í sumar verða haldnir vikulegir tónleikar í sal safnsins. Fyrstu tónleikamir í röð- inni verða þriðjudaginn 19. júní og hefj- ast kl. 20.30. Þá mun John Speight syngja lög m.a. eftir Caldara, Gluck og Scarlatti, Liederkreis eftir Robert Schumann, ásamt lögum eftir Richard Strauss og enska tónskáldið Butterworth. Svein- björg Vilhjálmsdóttir leikur með á píanó. Tónleikar sumarsins, sem eru um klukkustund að lengd, verða á hverjum þriðjudegi kl. 20.30. Meðal þeirra hsta- manna, sem munu koma fram í sumar, má nefna Blásarakvintett Reykjavikur og píanóleikarana Jónas Ingimundarson, Nínu Margréti Grimsdóttur og Halldór Haraldsson. Tilkyimingar Niðjamót Niðjamót Jónasar Jónssonar, borgara og bónda í Hrútsstaða-Norðurkoti, og eigin- kvenna hans, Önnu Eiríksdóttur og Vil- borgar Magnúsdóttur, verður haldið í Þjórsárveri sunnudaginn 24. júní nk. kl. 13.30. Þeir sem telja sér fært að mæta vinsamlegast tilkynni þátttöku til Guð- mundu Asgeirsdóttur, s. 91-10671, Guð- ríðar Jóelsdóttur, s. 98-34323, eða Lilju Fransdóttur, s. 98-75079. Flóamarkaður verður í sal Hjálpræðishersins, Kirkju- stræti 2, þriöjudaginn 19. júní og mið- vikudaginn 20. júni. Opið frá kl. 10-17 báða dagana. Mikið úrval af góðum fatn- aði á góðu verði. Fræðsluráð hótel- og veitingagreina Nýlega var stofnað í Reykjavík Fræðslu- ráð hótel- og veitingagreina. Fulltrúa í ráðið skipa Samband veitinga- og gisti- húsa og þjónustusamband íslands fyrir eftirtalin félög: Félag framreiðslumanna, Félag matreiðslumanna og Félag starfs- fólks í veitingahúsum. Tilgangur ráðsins er m.a. að móta stefnu í fræðslu- og menntunarmálum allra stétta sem starfa í þessari atvinnugrein. Að bjóða upp á endur- og símenntun starfsfólks í grein- inni. Að koma á nánara sambandi mihi skóla og atvmnulífs. Félögin, sem að ráð- inu standa, vilja á þennan hátt stuðla að aukinni menntun starfsfólks í hótel- og veitingagreinum og eflingu ferðaþjón- ustu á Islandi. Formaður var kosinn á fyrsta fundi Wilhelm Wessman, hótel- stjóri á hótel Holiday Inn. Ráðið hefur vahð sér starfsmann, Sigrúnu Kr. Magn- úsdóttur. Skrifstofa ráðsins er í Garða- stræti 42 og er hún opin fyrir hádegi. Breyttur opnunar- tími FIB FÍB, Félag íslenskra bifreiðaeigenda, til- kynnir breyttan afgreiðslutíma skrif- stofu. Skrifstofan er opin kl. 10-16 alla virka daga. Lögfræðingur og tækniráð- gjafi eru með viðtalstíma á skrifstofu. Tímapantanir eru sem fyrr í síma: 91- 629999. Félagsmenn FÍB eru hvattir til að hafa samband við skrifstofuna og kynna sér þá margvíslegu þjónustu og aðstoð sem félagsaðild í FÍB veitir. Fjölmiðlar Þjóðlegt sjónvarp Andlát Jón H. Kristjánsson, fyrrv. skóla- stjóri, Vogagerði 2, Vogum, er látinn. Agnar Johnson læknir, Nyköbing F, Danmörku, lést 15. júní. Jarðarfarir Jaröarfor Sigríðar Haraldsdóttur frá Firði, Seyðisfirði, Dalbraut 27, Reykjavík, fer fram frá Áskirkju þriðjudaginn 19. júní kl. 13.30. Guðný Ólöf Magnúsdóttir, Hrafnistu, áður til heimilis á Holtsgötu 21, Hafn- arfirði, verður jarðsungin frá Hafn- arfjarðarkirkju miðvikudaginn 20. júní kl. 13.30. Ingibjörg Jóhannsdóttir, Eskihlíð 18a, Reykjavík, lést á heimili sínu 13. júní sl. Útforin fer fram frá Fossvogs- kapellu 22. júní kl. 15. Guðlaugur Magnússon frá Kolsstöð- um, sem andaðist fóstudaginn 8. júní, verður jarðsunginn frá Áskirkju i dag, 18. júní, kl. 15. Þorsteinn Halldórsson rakarameist- ari, Ljósalandi, Vallarbraut 10, Sel- tjarnarnesi, sem andaðist 10. júní sl. á Hrafnistu, verður jarðsunginn frá Seltjamarneskirkj u þriðjudaginn 19. júní kl. 15. Guðmundur Sigurðsson, Möðruvöll- um, Kíós, lést í Borgarspítalanum 5. júní. Bálfor hans hefur fariö fram í kyrrþey að ósk hins látna. Hátíöardagskrá 17. júni er hefð- bundin og stendur á traustum grunni. Það sama má segja um dag- skrá sjónvarpsstöðvanna þjóðhátíö- ardag íslendinga. Þjóðlegir þættir eru í fyrirrúmi. Ekki náði undirrit- aður aö sjá nema tvo af innlendu þáttunum í gærkvöldi, 1890 í Sjón- varpinu og Oxar við ána á Stöð 2. Það var Helgi Pétursson sem sá um Öxar við ána og virðist ekki vera gerður skemmtiþáttur á Stöð 2 nema undir hans stjórn. Eins og svo oft áður fékk hann til liðs við sig félaga sína í Ríó tríói og sáu þeir ásamt nokkrum börnum um söng- inn sem að sjálfsögðu var á þjóðlegu nótunum. Þema þáttarins var 17. júní fyrr og nú og kom þar fram í rabbi við Klemens Jónsson sem búinn er að vera í þjóðhátíðamefnd manna lengst að flestar breytingar út frá hefðbundinni dagskrá hafi mislukk- ast og aö almenningur vildi hafa öll hátíðarhöldin í gamla bænum. Ennfremur ræddi Helgi viö gamla stúdenta, um fjallkonuhlutverkið og oröuveitingar. Þetta var svo krydd- að meö gömlum myndum frá 17. j úni sem voru allar eins. í heild var Öxar við ána frekar litlaus og lát- laus skemmtiþáttur. Þegar Öxar við ána lauk var sviss- aö yfir á ríkissjónvarpið en þar var að hefjast þáttur Arthúrs Björgvins Bollasonar, 1890. Eins ognafnið gef- ur til kynna var farið eitt hundrað ár aftur í tímann til söfnunar fróð- leiks um þaö merkisár semer nú ekki ýkja merkilegt þegar aö var gáð. Arthúr Björgvin gerði samt sitt besta til að halda áhorfandanum við efnið og voru einstaka atriði ágæt þótt þátturinn í heild væri frekar langdreginn. Það sem merkilegast er fyrir almenning í dag er að sjá þær gífurlegu þjóðfélagsbreytingar sem oröið hafa á landinu á þessum tíma. Þessi órafjarlægð er samt ekki í meiri fjarlægð en svo að þátturinn endaöi á viðtali við konu sem fædd- istáriöl890. Hilmar Karlsson

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.