Dagblaðið Vísir - DV - 11.08.1990, Blaðsíða 21

LAUGAEDAGUR 11. 'ÁGÚST 1990.
21
Reykjavík fyrr og nú
Af sómafólki á Sólvöllum
Hér eru tvær þeirra íjölda yfir-
litsmynda sem teknar hafa verið
úr turni Kristskirkju. Myndirnar
eru teknar suðaustur yfir Sólvell-
ina og Melana og er eldri myndin
frá árinu 1938.
Myndirnar er báðar að flnna í
hinu vandaða og skemmtilega ljós-
mynda- og sögukveri, Reykjavík
200 ára - Saga höfuðborgar í mynd-
um og máli.
Uppbygging
í hálfa öld
Það sem einkum vekur athygh
við samanburð myndanna er hin
gífurlega uppbygging sem átt hefur
sér stað sunnan Hringbrautar á sl.
hálfri öld. Að Bráðræðisholtinu
undanskildu var nánast öll íbúða-
byggð vesturbæjarins norðan
Hringbrautar þegar gamla myndin
var tekin en fyrsti vísir Melahverf-
isins var þó aö sjá dagsins ljós,
sunnan Hringbrautar, milli núver-
andi Hofsvallagötu og Furumels.
Þá er athyglisverð sú mikla upp-
bygging sem átt hefur sér stað á
Háskólasvæðinu en á gömlu mynd-
inni sést aö hús Atvinnudeildar
Háskólans er fullbyggt en aöal-
bygging Háskólans er að rísa.
■
'JL*
Ljósmyndasafn Reykjavíkurborgar - Ljósmynd Magnús Olafsson.
Melavöllurog
loftskeytastöð
Á gömlu myndinni er íþróttavöii-
urinn á Melunum fyrir sunnan
Kirkjugarðinn. Melavöllurinn var
tekinn í notkun árið 1926 en fyrir
þann tíma var völlurinn örluið
vestar, rétt sunnan við Hringbraut-
ina á miili núverandi Furumels og
Birkimels. Þá lá völlurinn frá
vestri til austurs.
Sandvíkurvegur sést greinilega á
gömlu myndinni þar sem hann lá
frá norðvesturhorni Melavallarins
og suður Melana.
Sunnan við Melavöllinn má sjá
Loftskeytastöðina sem tekin var í
notkun árið 1918 og loftskeyta-
möstrin sem voru reist 1917 en tek-
in niður árið 1953.
Loftskeytastöðin er talin hafa
haft ómetanlegt hernaðargildi fyrir
breska setuliðiö á stríðsárunum. Á
sjöunda áratugnum stóð húsið
lengi autt og lá þá undir skemmd-
um en var síðan endurnýjað og
hefur Háskólinn þaö nú til afnota.
Kirkjugarðurinn
við Suðurgötu
Kirkjugarðurinn á Melunum var
vígður árið 1838 og hundrað árum
síðar var hann enn helsti kirkju-
garður Reykjavíkur þó Fossvogs-
garðurinn væri vígður árið 1932.
Eins og sjá má á gömlu myndinni
var Kirkjugarðurinn berangurs-
legur árið 1938 og ekki hefur hann
verið hlýlegri árið 1910 þegar
meistari Þórbergur upplifði þar
sína fyrstu „upplyfting" með
„fraukunni" vestan af Nesi. Á síð-
ari árum hefur trjágróðurinn hins
vegar gert Kirkjugarðinn að ró-
mantískasta almenningsgarði
borgarinnar.
Sólvellir
í forgrunni gefur að líta elsta
íbúðahverfi vesturbæjarins, sunn-
an Túngötu. Það eru húsin við
austurenda Sólvallagötunnar sem
mynda íbúðarhverfið Sólvelli fyrir
vestan Hólavallatorg. Hverfið varð
til er Sólvallafélagið svonefnda
keypti land á þessum slóðum í byrj-
un þriðja áratugarins og lét þar
skipuleggja íbúðarhverfi.
Hin veglegu íbúðarhús á þessum
slóðum, „skipstjórahús“ víðar í
vesturbænum og sambærileg elstu
íbúðarhúsin í sunnanverðu Skóla-
vörðuholtinu fyrir austan Njarðar-
Ljósmynd Páll Stefánsson.
götu, eru öll til marks um fjár-
hagslega velgengni skipstjóra, út-
gerðarmanna, iðnrekenda og kaup-
manna á þriðja áratugnum.
Sómafólk
á Sólvöllum
Á SólvöUum hefur búið íjöldi ein-
stakUnga sem getiö hafa sér gott
orð á hinum ýmsu sviðum mann-
lífsins. Þaö er því ekki úr vegi að
minnast hér á nokkra þeirra.
Litla húsið á horni Ljósvallagötu
og Sólvallagötu, sem snýr gafli í
norður þar sem á sjást þrír gluggar,
var hús Péturs Bjömssonar, skip-
stjóra á Gullfossi.
Þar fyrir vestan sér í austurhluta
Sólvallagötu 3, en það hús byggðu
bræðurnir Sigurður Kvaran lækn-
ir og Einar H. Kvaran rithöfundur
sem eflaust var vinsælasti og virt-
asti rithöfundur þjóðarinnar á fyrri
hluta þessarrar aldar.
Einar H. Kvaran
Á Hafnarárum sínum gaf Einar
út tímaritið Veröandi, ásamt þeim
Hannesi Hafstein, Gesti Pálssyni
og Bertel E.Ó. Þorleifssyni en meg-
Umsjón:
Kjartan Gunnar
Kjartansson
in tilgangur ritsins var að boða ís-
lendingum raunsæisstefnuna.
Einar átti öðrum fremur drýgstan
þátt í þeirri vandasömu viðleitni að
færa skáldsöguna, - inntak hennar,
vettvang og búning, - nær hvers-
dagslíf lesandans. Þá var hann einn
helsti forvígismaður sálarrann-
sóknarmanna hér á landi enda litu
gárungamir svo á aö hann væri að
treysta sambandið við annan heim
er hann flutti af Túngötunni suður
undir kirkjugarðshom.
Afkomendur þeirra bræðra hafa
síðan búiö í húsinu, m.a. dóttir Sig-
urðar, Hjördís Kvaran, og dætur
hennar Ásdís Kvaran lögfræðingur
og Þuríður Kvaran, bókmennta-
fræðingur og kennari, sem lést fyr-
ir rúmum sex árum, langt fyrir ald-
ur fram.
Á Sólvallagötu 5 bjuggu tveir
Miðbæjarskólakennarar, þeir Elías
Bjarnason, yfirkennari og reikn-
ingsbókahöfundur og Elías Eyjólfs-
son en Sigurður Eilífsson skipstjóri
bjó í vesturhelmingi hússins, Sól-
vallagötu 5A. Þar býr nú dóttir Sig-
urðar, Helga, og maöur hennar,
Lárus Björnsson vélfræöingur. Á
númer 7A bjó á árum áður Júlíus
Loftsson múrarameistari og þar
áður bróöir hans, Þorsteinn vél-
stjóri. Þá bjó þar um skeið Pétur
Jónsson óperusöngvari, áður en
hann flutti á Ásvallagötuna.
Sveinn Þorkelsson kaupmaður
bjó og verslaði í hornhúsinu númer
9. Þar voru íjórar verslanir þegar
mest var umleikis en slíkur versl-
unarkjarni var þá nokkur nýlunda
í bænum. Sveinn þótti góður söngv-
ari sem og Daníel bróðir hans en
þeir sungu lengi í karlakórum. Þá
bjó Loftur Ijósmyndari í húsinu um
skeið.
Að Sólvallagötu 4, í litla húsinu
gegnt Sólvallagötu 3 bjó Páll Ólafs-
son frá Hjarðarholti, kaupmaöur
og konsúll, faðir Ólafar mynd-
höggvara og Jens mannfræðings
en stóra húsiö þar fyrir vestan
byggði Markús ívarsson járn-
smíðameistari, stofnandi og for-
stjóri Héðins.
Markús þótti óvenju traustur og
laginn verkmaður í sinni iön, ósér-
hlífinn og framtakssamur. Hann
var einn fyrsti athafnamaðurinn
hér á landi sem safnaöi íslenskum
málverkum og átti hann óvepju
glæsilegt málverkasafn eins og
m.a. má sjá á þeim málverkum sem
dætur hans gáfu Listasafni íslands.
Nú búa í húsinu dætur Markúsar,
Guðrún, kona Magnúsar Björns-
sonar í Héðni, og Sigrún, kona
Baldurs Möller, fyrrv. ráðuneytis-
stjóra, og móðir Markúsar Möller
hagfræðings.
Sólvallagata 8 var ekki risin er
gamla myndin var tekin en þar bjó
Ólafur Gíslason stórkaupmaður og
síöar Guömundur í. Guðmunds-
son, ráðherra og sendiherra. Á Sól-
vallagötu 10 bjó Siguröur B. Sig-
urös, konsúll og stórkaupmaöur,
eigandi verslunarinnar Edinborg-
ar í Hafnarstrætinu, faöir Níelsar
Sigurössonar sendiherra.
Gatan fremst á myndunum er
auövitað Hávallagatan en þar bjó
einnig fjöldi þekktra einstaklinga,
eins og t.d. þeir Tryggvi Ófeigsson
útgerðarmaður, Þóröur Stefánsson,
kafari og skipstjóri, Jón Loftsson,
kaupmaður og iðnrekandi, og Páll
Sigurðsson tryggingayfirlæknir.