Dagblaðið Vísir - DV - 13.10.1990, Qupperneq 20

LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 1990.
Undrabamið Spike Lee
Lítið hefur farið fyrir þeldökkum
kvikmyndagerðarmönnum í
Bandaríkjunum. Myndir þeirra
eru yfxrleitt eingöngu sýndar í
hverfum blökkumanna og hljóta
því takmarkaða dreifingu. Fram-
leiðandinn Dale Pollock tekur jafn-
vel enn dýpra rárinni. „Myndir
leikstýrðar af þeldökkum leik-
stjóra hafa auk þess aðra kvöð. Þær
verða að vera betri en aörar mynd-
ir.
Því miður fer ekki mikið fyrir
þolinmæði í Hollywood. Ef kvik-
mynd gengur ekki vel fyrstu frum-
sýningarhelgina er henni kippt úr
dreifingu. Auðvitað eru til undan-
tekningar eins og Sidney Poitier
sem hefur bæði gert garðinn fræg-
an sem leikari í myndum eins og
In the Heat of the Night svo og sem
leikstjóri í Stir Crazy (1980) og
Hanky Panky (1982). En Poitier var
búinn að leika í kvikmyndum í
mörg ár áður en hann var settur í
leikstjórastólinn.
Ungir og efnilegir
En á undanfömum árum hafa
komið fram á sjónarsviðið nokkrir
þeldökkir efnilegir leikstjórar.
Einn þeirra er Robert Townsend.
Hann framleiddi sjálfur myndina
Hollywood Shuffle sem er gaman-
mynd sem fjallar um reynslu
Townsends sem þeldökks leikara í
Hollywood. Townsend viðurkennir
að hinar gífurlegu vinsældir Eddie
Murphy hafi hjálpað honum og
öðrum þeldökkum leikstjórum en
telur það vera skammgóðan vermi.
Annar leikstjóri, sem nýlega
komst í sviðsljósið, er Keenen Ivory
Wayans sem gerði I’m Gonna Git
You Sucka sem hann einnig gerði
handritið að og lék eitt aðalhlut-
verkið. Myndin reyndist höfða til
mun stærri hóps en Wayans gerði
sér grein fyrir.
En sá leikstjóri, sem líklega ber
höfuð og herðar yfir félaga sína, er
Spike Lee, rúmlega þrítugur
Bandaríkjamaður sem sló í gegn
með mynd sinni, She’s Gotta Have
It, árið 1986. Hún var tekin í svart-
hvítu við takmörkuð fjárráð og
fjallaði um ástalíf og biðla kyn-
þokkafullrar ungrar stúlku frá
Brooklyn. En síðan Spike Lee gerði
þessa mynd hefur mikið vatn runn-
ið til sjávar og hefur Lee sýnt og
sannað að hann er hæfileikaríkur
kvikmyndagerðarmaður.
Eftir hann liggja myndirnar
School Daze (1988), Do the Right
Thing (1989) og nú nýlega var frum-
sýnd nýjasta mynd hans, Mo’ Bett-
er Blues.
í Mo’ Better Blues slær Spike Lee
frekar á persónulega strengi en
þjóðfélagslega. Myndin fjallar um
framagjarnan trompetleikara frá
New York, að nafni Bleek GOliam,
sem er leikinn af Denzel Washing-
ton sem fékk óskarsverölaun í
fyrra fyrir leik sinni í myndinni
Glory. Bleek er ekki of vel liðinn
af samstarfsmönnum sínum, eins
og saxófónleikaranum Shadow,
vegna þess að hann gefur engum
öðrum tækifæri til að vera í sviðs-
ljósinu. Ekki bætir það úr skák að
Shadow er að gera hosur síhar
grænar fyrir einni af vinkonum
Bleek. Það er einna helst aö þeir
Bleek og Giant, umboðsmaður jass-
hljómsveitarinnar, séu góðir mát-
ar.
Giant er leikinn af Spike Lee
sjálfum, en hann er vanur að leika
stór hlutverk í myndum sínum.
Umsjón:
Baldur Hjaltason
Giant er haldinn mikilli spilafýsn
og veðjar óspart á homabolta.
Hann lendir þó í vandræðum þegar
hann getur ekki borgað veðmála-
skuldirnar og lánardrottnar
ákveða að senda kraftakalla í heim-
sókn til innheimtuaðgerða.
Eins og alltaf í kvikmyndum er
heilmikið um rómantík í Mo’ Better
Blues. Það eru tvær yngismeyjar
sem keppa um hylli Bleek. Hann
helgar sig að mestu tónlistinni og
finnst ástleitni stúlknanna trufla
sig við listsköpunina.
Myndin fjallar síðan um sam-
skipti þessara aðila ásamt góðum
skammti af jasstónlist.
Fjöllistamaður
Spike Lee er skráður sem leik-
stjóri, handritshöfundur og fram-
leiðandi myndarinnar. Hann virö-
ist mjög atorkusamur því fyrir ut-
an kvikmyndagerð hefur hann
unnið mikið af tónlistarmynd-
böndum svo og auglýsingamynd-
um. Hann hefur unnið með lista-
mönnum eins og Anita Baker, Mi-
les Davis og Tracy Chapman ásamt
því að gera auglýsingar um Nike
íþróttaskó og Levi’s gallabuxur.
.Þótt Lee leiki yfirleitt persónur
úr lágstéttum í myndum sínum er
hann sjálfur alinn upp í miðstétta-
umhverfi í Fort Green í Brooklyn.
Á svæðinu búa um 800.000 þeldökk-
ir og þar blómstrar afrísk-banda-
rísk menningarblanda. Þar búa
m.a. saxófónleikarinn Branford
Marsalis, rithöfundurinn Thulani
Davis, málarinn Emilio Cruz og
stofnendur Art Ensemble of
Chicago. „Kvikmyndir mínar eru
. gerðar fyrir þeldökkt fólk,“ var
nýlega haft eftir Spike Lee. „En ég
vona að sem flest ungt fólk komi
og sjái myndir mínar til að læra
meira um menningu sína og fram-
lag afrísk-bandarískrar listsköpun-
ar til hennar. Ég vona svo sannar-
lega að sem stærsti hluti ungu kyn-
slóðarinnar fari að hlusta á John
Coltrane vegna þess að það sá
myndina mína. Fólk sem kom til
að sjá Spike Lee rnynd, ekki vegna
þess að það er hrifið af jassi.“
Kvikmyndataka
Einn besti samstarfsmaöur Spike
Lee er kvikmyndatökumaðurinn
Ernest Dickerson. Þeir kynntust á
fyrsta degi þegar þeir hófu nám við
New York University Film School.
Dickerson hefur kvikmyndað einar
ellefu myndir og þar af allar mynd-
ir Spike Lee.
Hann tók m.a. myndina The Brot-
her From Another Planet, sem
John Sayles leikstýrði, og nú síðast
eina sex þætti af sjónvarpsþátta-
röðinni Law and Order. Honum
hefur tekist einstaklega vel upp í
Mo’ Better Blues því hann nær
þessu sérstaka andrúmslofti sem
alltaf fylgir jassklúbbum. „Við er-
um með mikið af langskotum," var
haft eftir Dickerson í blaðaviðtali.
„Við reyndum að festa taktinn í
tónlistinni beint á filmu og tengja
hann við sögupersórturnar og stað-
hætti í stað að þess að notfæra okk-
ur galdra klippiborðsins."
Mo’ Better Blues er litrík mynd
eins og allar myndir Lee. Dickerson
reyndi aö tefla saman litum úr
gagnstæðum endum htrófsins til
að skapa spennu. Gult og rautt
gegn bláu, liti sem yfirleitt fara
ekki vel saman. Þetta gerir það að
verkum að áhorfandinn verður í
sífellu fyrir augnertingu af litaval-
inu sem biritist á hvíta tjaldinu.
Breytingar
Margir telja að Spike Lee hafi
fjarlægst uppruna sinn með þessari
mynd. Mo’ Better Blues ber ekki
sterkan boðskap og Lee finnst hann
hafa þroskast með hverri mynd
sem hann hefur gert. „Ég hef miklu
meira sjálfstraust núna,“ sagði Lee
nýlega i viðtali við kvikmynda-
tímaritið Premier. „Og ég sé hluti
núna miklu myndrænna en áður
vegna þess að ég hef öðlast meiri
reynslu. Áður fyrr varð ég að
treysta algerlega á kvikmynda-
tökumanninn í blindni. Það er ekki
fyrr en núna að ég velti mikið fyrir
mér myndrænni útsetningu mynd-
arinnar.“
En hvað er framundan?
Þessa stundina vinnur Spike Lee
að gerð Jungle Fever, sem er ástar-
saga þar sem elskendurnir eru af
ólíkum kynþætti. Einnig hefur Lee
alltaf gengið með það í maganum
aö gera mynd eftir bókinni The
Autobiography of Malcolm X.
Vandinn er sá að leikstjórinn og
kvikmyndaframleiðandinn Nor-
man Jewison ætlar einnig að kvik-
mynda þetta verk svo óvíst er hvort
draumur Lee rætist á næstunni.
B.H.
Leikstjórinn Spike Lee.
Atriði úr Mo’ Better Blues.
Hér sést Denzel Washington sem trompetleikarinn Bleek.