Dagblaðið Vísir - DV - 25.10.1990, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 18. OKTÓBER 1990.
15
Þjóðarsáttin ein bætir ekki Ivf skjörin
Þegar aöilar vinnumarkaðarms
gerðu með sér kjarasamning fyrr á
þessu ári fengu þeir bændasamtök-
in í lið með sér til að beija á verð-
bólgunni. Vinnuveitendur, Ai-
þýðusambandið og bændasamtök-
in tóku völdin af ríkisstjóminni og
settu sér það markmið að koma
verðbólgunni niður í það sem geng-
ur og gerist í helstu viðskiptalönd-
um okkar.
Forystumenn samtakanna gengu
á fund ríkisstjómarinnar og báðu
hana um að tryggja fyrir sitt leyti
að verðlagi yrði haldið í skefjum.
Ríkisstjómin greip tækifærið feg-
inshendi og talsmenn hennar þótt-
ust síðan sjálfir hafa fundið upp
þjóðarsáttina, sem þeir hafa m.a.
framfylgt með því að lögbinda laun
háskólamenntaðra starfsmanna
ríkisins.
Betur má ef duga skal
Þjóðarsáttin hefur orðið eins
konar töfraorð í stjórnmálaum-
ræðunni að undanfömu. Vissulega
er það rétt að þjóðarsáttin hefur
um tímabundið skeið hægt á verð-
bólgunni. Launþegar hafa falhst á
að rýra kaupmátt sinn í takt við
minnkandi afrakstur þjóðarbúsins
og gott betur. Þannig hefur kaup-
máttur ráðstöfunartekna rýrnað
um 15% á tveimur árum.
En þjóðarsáttin ein og sér nægir
ekki til að leggja grunn að bættum
hfskjörum. Betur má ef duga skal.
í því sambandi er fróðlegt að kanna
niðurstöður hagfræðinga sem að
undanfömu hafa sagt áht sitt á
framtíðarhorfum í íslensku efna-
hagslífi.
Aðvörunarorð
í viðtali við tímaritið Þjóðlíf í síð-
asta mánuði segir dr. Þráinn Egg-
ertsson m.a.: „Það eru töluverðar
líkur á því að um næstu aldamót
Kjállariiin
Friðrik Sophusson
alþingismaður
öðrum OECD-löndum á síðasta
áratug. Á grundvelh þeirrar þróun-
ar hefur Vilhjálmur framreiknað
ýmsar þjóðhagsstærðir og lagt mat
á lífskjörin um næstu aldamót.
Niðurstaðan er vægast sagt hörmu-
leg og styður áht dr. Þráins Egg-
ertssonar. Ef fram heldur sem
horfir og ekkert verður aö gert
þokast ísland hratt niður hstann
yfir þær þjóðir sem hafa mesta
landsframleiöslu. Það er íhugunar-
efni í því sambandi að ísland var í
2. sæti OECD-þjóðanna á árunum
1987 og 1988 en hefur nú falhö í 16.
sæti.
íslenskt efnahagslíf býr við
sveiflukennd ytri skilyrði sem geta
skekkt myndina. Þess vegna má
ugglaust gera athugasemdir við
einhver atriði í áhti hagfræðing-
„I rauninni má halda því fram að í
kosningum næsta vor sé kosið um lífs-
kjörin. Riíjast þá upp fyrir mörgum
gamalt slagorð sem hefur fengið að
hvíla sig um sinn: Kosningar eru kjara-
barátta.“
verði ísland eitt fátækasta ríki í
Evrópu og þótt víðar væri leitað.“
Dr. Þráinn, sem er prófessor í hag-
fræði, hefur sérstaklega kynnt sér
og ritað um kerfishagfræði og hann
bætir við: „Ástæðan felst í skipu-
lagi hagkerfisins sem ræðst öðru
fremur af stjórnkerfinu og hug-
myndafræði fólksins.“ Það er fuh
ástæða til að staldra við þegar sér-
fræðingur með víðtæka þekkingu
lætur slík orð falla.
Annar hagfræðingur, dr. Vil-
hjálmur Egilsson, hefur sérstak-
lega kannað efnahagsþróun hér á
landi í samanburði við þróunina í
anna. Það væri samt sem áður
glapræði að láta aðvörunarorð
þeirra eins og vind um eyru þjóta.
Við megum aldrei sætta okkur við
annað en að lífskjörin á íslandi
batni með sama hætti og meðal
annarra þjóða á Vesturlöndum.
Vestrænar leikaðferðir
Til þess að ná sama árangri og
þær þjóðir, sem lengst hafa náð,
þurfum við að theinka okkur sömu
leikaðferðir. Þær leikaðferðir get-
um við kallað vestrænar leikað-
ferðir í efnahagsmálum, svo að
vitnað sé til orðalags um það sem
„Vinnuveitendur, Alþýðusambandið og bændasamtökin tóku völdin af
ríkisstjórninni og settu sér það markmið að koma verðbólgunni nið-
ur...“ segir Friðrik m.a. i grein sinni.
forsætisráherra taldi okkur helst
þurfa að varast þegar hann flutti
þjóöinni boðskap sinn skömmu eft-
ir að ríkisstjórnin tók við völdum.
í fyrsta lagi þarf að varðveita ár-
angur þjóðarsáttarinnar og tryggja
að verðbólgan verði ekki meiri hér
á landi en í helstu viðskiptalönd-
um. í öðru lagi þarf að opna hag-
kerfið og hverfa frá miðstýringu í
atvinnulífinu; landbúnaði og sjáv-
arútvegi. í þriðja lagi þarf að stöðva
sífehdar skattahækkanir. Gífurleg-
ar skattahækkanir á undanfórnum
árum hafa ekki megnað að draga
úr ríkissjóðshallanum. í fjórða lagi
þarf að efla samstarf og samskipti
við aðrar Evrópuþjóðir um leið og
við styrkjum samkeppnisstöðu at-
vinnufyrirtækjanna. Minni höml-
ur í viðskiptum við aðrar þjóðir
gera þjóðinni kleift að njóta sér-
hæfingarinnar og bæta þannig lífs-
kjörin.
Ef við vhjum búa við lífskjör eins
og þau gerast best í heiminum
veröum við að nota aðferðir sem
duga. Þau einföldu sannindi hefur
hver þjóðin á fætur annarri verið
að uppgötva að undanförnu.
Kosningar eru kjarabarátta
Vegna alþingiskosninganna, sem
fram fara næsta vor, munu stjórn-
málaflokkarnir skerpa stefnu sína
í ýmsum málaflokkum á næstunni.
Það er mikilvægt að kjósendur geri
sér grein fyrir því hvaða flokkar
eru líklegri en aðrir til aö gera
nauðsynlegar breytingar á skipu-
lagi hagkerfisins í því skyni að
þjóðin geti búið við sams konar lífs-
kjör og aðrar þjóðir.
í rauninni má halda því fram að
í kosningum næsta vor sé kosið um
lífskjörin. Riíjast þá upp fyrir
mörgum gamalt slagorð sem hefur
fengiö að hvíla sig um sinn: Kosn-
ingar eru kjarabarátta.
Friðrik Sophusson
Alþýðuflokkurinn
í sýnd og reynd
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra. - Maöur stórra hugmynda
og mælskubragða en kemur þvi ekki í verk sem um er talað, segir m.a
í grein Guðmundar.
Fyrir nokkrum árum, þegar ég
gegndi starfi þingfréttaritara fyrir
Morgunblaðið, haföi ég stundum
orð á því á fundum okkar sem önn-
uðumst stjórnmálaskrif blaðsins,
að málflutningur forystumanna
Alþýðuflokksins virtist oft fara
nær sjálfstæöisstefnunni en það
sem okkar eigin þingmenn væru
aö segja.
Þá var Alþýðuflokkurinn í stjóm-
arandstöðu en Sjálfstæðisflokkur-
inn í ríkisstjórn með framsóknar-
mönnum. Okkur ungu mönnunum
í Sjálfstæðisflokknum þótti sem
margt mætti betur fara í störfum
og stefnu ríkisstjómarinnar.
Fyrirheit alþýðuflokksmanna,
ekki síst Jóns Baldvins Hannibals-
sonar flokksformanns, um stór-
aukið fijálsræði 1 atvinnulífi og
viðskiptum og minni ríkisumsvif
Ihjómuðu óneitanlega vel í eyrum.
Ekki staðið við stóru orðin
Ég er ekki í minnsta vafa um að
ágætt gengi Alþýðuflokksins í
þingkosningunum 1987 má rekja th
þessa.
Jón Baldvin Hannibalsson varð
fjármálaráðherra í ríkisstjórn Þor-
steins Pálssonar. Honum gafst ein-
stakt tækifæri th að standa við lof-
orð sín, selja ríkisfyrirtæki, lækka
skatta á almenning og fyrirtæki,
draga úr óhófseyðslu ríkisins og
stuöla að ráðdehd í ríkisrekstrin-
um.
Ég var á þessum tíma aðstoðar-
maður Birgis ísleifs Gunnarssonar
sem þá var menntamálaráðherra.
Ég haföi því tækifæri th að fylgjast
gaumgæfilega með vinnubrögðum
Jóns Baldvins, hugmyndum hans
KjaUaiirm.
Guðmundur Magnússon
sagnfræðingur
og thlögum. í fæstum orðum sagt
fannst mér hann ekki valda því
verkefni sem hann haföi tekið að
sér.
Jón Baldvin er að sönnu hæfi-
leikamaður á ýmsum sviðum og á
skilið að njóta sannmæhs fyrir það
sem hann gerir vel. En mér fannst,
að í fjármálaráðuneytinu reikaði
hann á mihi þess að „drukkna í
smáatriðum", eins og stundum er
sagt, og hins að vera uppi í skýjun-
um án tengsla við veruleikann
umhverfis.
Rangfærslur um fund
Ég rifla þetta upp að gefnu th-
efni. Aðstoðarmaður Jóns Bald-
vins, Stefán Friðfinnsson, forstjóri
íslenskra aðalverktaka, skrifar
grein í DV á mánudaginn th að
mótmæla gagnrýni minni á Al-
þýðuflokkinn. Hann telur að tví-
skinnungs gæti í ádehu minni og
minnir á að á umtöluðum fimdi í
fjármálaráðuneytinu í september
1988 hafi menntamálaráðherra
Sjálfstæðisflokksins lagt th hundr-
uð mhljóna króna útgjaldaaukn-
ingu th menntamála.
Sannleikurinn er hins vegar sá
að lýsingar þær sem Stefán Frið-
finsson og Jón Baldvin hafa gefið á
þessum fundi og þeim thlögum sem
þar voru th umræðu eiga ekki við
rök að styðjast. Hér er um endur-
teknar rangfærslur að ræða.
Fyrst er aö nefna að þær tölur,
sem nefndar eru, eru út í hött þar
sem inn í þeim eru stórfehd reikn-
ingsmistök sem embættismönnum
fj ármálaráðuneytisins haföi orðið
á. Þeir höföu gleymt hluta skóla-
kerfisins í fjárlagaútreikningum
sínum. Það er hrein rökleysa að
kaha leiðréttingar á slíkum vhlum
útgjaldaaukningu.
I öðru lagi er á það að benda, sem
Stefán nefnir ekki einu orði, að á
þessum fundi gerði Birgir ísleifur
Gunnarsson Jóni Baldvin grein
fyrir því að í menntamálaráðuneyt-
inu væri unnið að.tihögum um
stórfehdan samdrátt útgjalda og
yrðu þær tilbúnar innan fárra
daga. Fyrir lá hins vegar á þessum
tíma að ráðherrar Alþýðuflokksins
vhdu ekki minnka umsvif ráðu-
neyta sinna. Ráðherrar Sjálfstæð-
isflokksins töldu það líka eðlhegt
að fjármálaráðherrann fengi það
fyrst á hreint hjá samráðherrum í
eigin flokki hvort þeir ættu aðild
að þessari vinnu áður en þeir legðu
tihögur sínar á borð hans.
Veikleiki Jóns Baldvins
Fundurinn í fjármálaráöuneyt-
inu er mér hins vegar minnisstæð-
ur vegna þess að þar þóttist ég
greina einn helsta veikleika Jóns
Baldvins Hannibalssonar. Hann er
maður stórra hugmynda og
mælskubragða en þegar kemur að
framkvæmd hluta og skipulagi og
gerð raunhæfra thlagna lendir
hann í vanda og kemur því ekki í
verk sem um er talað.
Á þessum fundi, sem haldinn var
í háannatíð fjárlagagerðar, rehaði
fjármálaráðherrann mjög róttækar
tillögur um tafarlausa uppstokkun
skólakerfisins, lokun ýmissa skóla,
lokun Þjóðleikhússins og fleiri op-
inberra stofnana.
•Ég held að okkur báðum hafi
þótt htið mark takandi á thlögum
Jóns Baldvins. Hafi alvara búið að
baki var framsetningin hreint
hneyksli.
Ég held að því miður sé þetta
kjarni málsins: Jón Baldvin
Hannibalsson og samherjar hans í
Alþýðuflokknum koma á stundum
fram með ágætar tillögur og auð-
vitað er það fagnaðarefni þegar hið
sjaldgæfa gerist, að þeim takist að
hrinda þeim í framkvæmd.
Ákvörðun Jóns Sigurðssonar að
heimha aukið frjálsræði í gjaldeyr-
isviðskiptum verðskuldar t.d. hrós.
Það er því miður einkenni Al-
þýðuflokksin að hafa hátt um
stuðning við frjálsræði og heil-
brigða atvinnuhætti en aðhafast
lítið eða ekkert í reynd. Ferill Al-
þýðuflokksins í núverandi vinstri
stjórn er skýrt dæmi um þetta.
Guðmundur Magnússon
„Það er því miður einkenni Alþýðu-
flokksins að hafa hátt um stuðning við
frjálsræði og heilbrigða atvinnuhætti
en aðhafast lítið sem ekkert í reynd.“