Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.1991, Síða 14
14
ÞRIÐJUDAGUR 19. FEBRÚAR 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Stríðið gengur vel
Gagnsókn bandamanna við Persaflóa gengur nokkuð
vel, að minnsta kosti nógu vel til sigurs. Senn má búast
við hernaði á landi, ef diplómötum tekst ekki að breyta
hernaðarsigri í stjórnmálaósigur. Eina alvarlega hættan
í ófriðnum er, að það bresti á með ótímabærum friði.
Víða um heim er verið að reyna að fá sleginn botn í
stríðið á einhvern þann hátt, að valdahópurinn í kring-
um Saddam Hussein haldi stöðu sinni og geti farið að
undirbúa nýtt stríð gegn nágrönnum sínum. Sovét-
stjórnin er fremst í flokki þeirra, sem að þessu vinna.
Tareq Aziz, utanríkisráðherra Saddams Hussein, var
í Kreml í gær til að ræða undankomuleiðir. Gömul og
ný reynsla segir, að orð hans binda ekki hendur Sadd-
ams Hussein. Utanríkisráðherrann er valdalaus sýning-
argripur, sem á að slá ryki í augu útlendinga.
Það væri sterkasti leikur Saddams Hussein í skák-
inni að lýsa yfir skilyrðislausri brottför herja sinna frá
Kúvæt. Hann getur lýst yfir sigri og farið heim. Þá vand-
ast hlutur bandamanna, ef óargadýrið hggur enn í greni
sínu og bíður næsta færis til að kúga nágranna sína.
Vandinn felst meðal annars í, að ályktanir öryggis-
ráðs Sameinuðu þjóðanna fjalla um, að ná megi Kúvæt
úr klóm Saddams Hussein. Þær íjalla ekki um, að velta
eigi honum og gengi hans úr sessi í írak. En það er ein-
mitt verkið, sem bandamenn mega til með að vinna.
Eftir því sem stríðið dregst'á langinn, aukast friðar-
möguleikar diplómata frá Sovétríkjunum og öðrum ríkj-
um, sem hyggjast gera sátt við Saddam Hussein eftir
stríð. Þess vegna er mikilvægt, að í tæka tíð heíjist land-
hernaður bandamanna innan landamæra íraks.
En herstjórar bandamanna verða að sjálfsögðu um
leið að haga stríðinu á þann hátt, að hermenn banda-
manna verði fyrir sem minnstu tjóni. Landhernaður
leiðir til aukinnar hættu á notkun efna- og eiturvopna,
nema stríðið hafi áður verið að mestu unnið úr lofti.
Hingað til hefur töfin verið í lagi. ísrael hefur ekki
verið flækt inn í stríðið og bandalagið milli Vesturlanda
og íslamskra landa hefur ekki bilað. Aðeins íjórðungur
fólks í íslömskum aðildarríkjum bandalagsins Týsir í
skoðanakönnunum stuðningi við Saddam Hussein.
í fyrsta skipti í hernaðarsögunni hefur loftárásum
verið hagað af tillitssemi við íbúa landsins, sem árásun-
um er beint að. Má heita furðulegt, hversu vel banda-
mönnum hefur tekizt að koma í veg fyrir mannfall
óbreyttra borgara í írak. Undantekningar eru fáar.
Ekkert hefur enn komið fyrir, sem hindrar, að Vest-
urlönd og framfarasinnuð ríki íslams geti unnið friðinn
að loknu stríði. Mestu máli skiptir, að lýðræðissinnuð
öfl nái saman yfir múrinn milli vesturs og íslams og
að reynt verði að koma af stað lýðræði í írak.
Síðan verða Vesturlönd í sínum hópi að koma á fót
virku eftirliti og takmörkunum á vopnasölu til harð-
stjóra í þriðja heiminum. Það er ófært, að Vesturlönd
framleiði Frankensteina á borð við Saddam Hussein,
sem síðan kostar blóðbað og morð Qár að losna við.
Þessa dagana verða herstjórar bandamanna að fmna
jafnvægi milli umhyggjunnar um velferð landhermanna
sinna gagnvart efna- og eiturvopnum og hins hvikula
almenningsálits í löndum íslams og á Vesturlöndum.
Þeir þurfa fyrr en síðar að fara í stríð á landi.
Bandamenn eru núna hársbreidd frá sigri í stríðinu
við Persaflóa. Mikilvægt er, að sigurinn Qari ekki út í
diplómatískum milhleikjum úr áhorfendapöllum.
Jónas Kristjánsson
Á meðfylgjandi korti sést svæði sem á að vera sem næst alveg rúið háreistum mannvirkjum.
Hálendis-
hundur
Sumt finnst okkur eiga að vera
sameign. Þingvellir eru sameign
þjóöarinnar, Gullfoss er það líka.
Handritin sömuleiðis og svo er um
djúphita í jörðu; mikinn orkuforða.
Sumir a.m.k. telja fiskimiðin og
fiskinn þar sameign (en hann er
það ekki). Ferðamennska er auðg-
andi tekjulind.
Ferðalög verða æ algengari og á
það viö um ferðir útlendra manna
um landið jafnt sem ferðir okkar
sjálfra. Og auðvitað eru ferðaiög
ekki bara tekjulind margra heldur
auðga þau og hvfia andann og oftar
en ekki efla þau styrk og þor.
Ferðafrelsi er hluti eins konar rétt-
inda sem okkur finnast sjálfsögö.
Sem betur fer.
Dýrmætar ferðaslóðir
Mönnum finnast flest af því sem
stendur hér á undan ósköp sjálf-
sögð sannindi. En þá má ekki
gleyma því að forsenda árangurs-
ríkra ferðalaga innanlands er með-
al annars greiður aðgangur að mik-
Uvægum ferðaslóðum um allt land.
Þær eiga að vera sameign þjóðar-
innar og svoleiðis eign fylgir sú
ábyrgð að varðveita ferðasvæðin
eins og viö viljum helst hafa þau.
Dýrmæti eignarinnar felst auðvit-
að í verndun lands, gróðurs, dýra-
lífs eða sögu- og jarðminja.
Langflestir ferðamenn telja tíl
dæmis að stór hluti miðhálendisins
hafi mikið gildi vegna staðhátta þar
og mannlausrar víðáttunnar;
reyndar ekki aðeins mannlausrar
heldur og mannvirkjasnauðrar.
Nokkrir vegir og allmargir timbur-
skálar eru einu mannvirkin á afar
stórum svæðum. í þessu liggur
verðmæti feröaslóöanna innantil í
landinu; lítt snortin náttúra er að
verða sjaldgæf gæði í aUtof mörg-
um löndum. Fóður sem manninn
vantar.
Búið er að stofna þrjá þjóðgarða
og friðlýsa mörg afmörkuð svæði.
í heild er hér ef til viO um að ræða
15% af óbyggðum landsins. Af-
gangurinn er að mestu eyðimerkur
eða upprekstrarsvæði bænda; al-
menningur.
Tvenns konar hætta
(kannski þrenns konar)
Óbyggðum ferðaslóðum, merki-
legu fágæti íslendinga, getur fátt
ógnað. Reynslan sýnir þó að tvennt
hefur komið til og valdiö hættu á
spjöllum. Eitt er vegagerð. Ófá
dæmi eru um vanhugsaðar jarð-
ýtuferðir eða lagningu óþarfra
KjaJlarinn
Ari Trausti
Guðmundsson
jarðfræðingur
vega. Dæmi um hið fyrra eru næg
við Fjallabaksveg nyrðri. Dæmi um
hið síðara er t.d. vegurinn um Öxi
eystra.
Ég get ekki tekið afstööu tO hug-
mynda um fleiri (og heOs árs) há-
lendisvegi á norðaustanverðu
landinu að svo komnu máh. Annað
eru línulagnir vegna nauðsynlegra
raforkuvera. Þar hefur oftast tekist
bærhega. Línan frá Tungnaár-
svæðinu tO Hvalfiarðar er vissu-
lega til lýta sums staðar en viðast
hvar ekki svo mjög. Hún er tO
dæmis í hvarfi frá ferðalöngum alls
staðar á ÞingvaOasvæöinu uns
komið er norður fyrir Skjaldbreið.
Línan frá Tungnaársvæðinu suð-
ur á land er því miður oftar tO
vansa en hitt. Hún er reyndar ema
dæmið um veruleg mistök í þessum
efnum. Hvað sem kostaði átti aö
leggja línuna suður mOdu vestar,
niður í Landsveit. Þriðja hættan er
bara hugsanleg en ekki staðreynd:
Sala stórra landsvæða, sem henta
til tekna af erlendum ferðamönn-
um, tO útlendra fyrirtækja. Tals-
menn þessa eru til. Þeir telja „stór-
útveg“ í feröamálum æskilegan og
vOja fá tíl þess erlenda hringa. Nóg
um það.
Engan hálendishund, takk
Áætlanir um aö leggja háspennu-
Onu frá virkjunarsvæði Fljótdals-
virkjunar tii norðvesturs eru frá-
leitar í þessu samhengi. Línan Ogg-
ur austast um grónar lendur sem
Ott freista ferðalanga, a.m.k. sums
staðar, en síðan sker hún stór-
brotnustu hálendisauðnir lands-
ins: Undan Kverkfiöllum, við
Herðubreið og Öskju og loks um
jaðra Ódáðahrauns.
Þarna er ekki nágrennið eitt
heiOandi fyrir ferðamanninn held-
ur er útsýnið bæði alfa og ómega;
hreint einstök blanda af háreistum,
stórum eldstöðvum, miklum jökl-
um, brunahraunum og blásöndum.
Hvergi hefur mannshöndin komið
nærri ef frá eru taldir ruddir vega-
slóðar, nokkrar vörður, brýr og
fáeinir fiaOaskálar, reyndar færri
þar á hvem ferkílómetra en víðast
annars staðar. Það er algjörlega
ónauösynlegt og óhæft að ryðja
þarna slétta fleti, leggja enn einn
slóðann og reisa há möstur á svæð-
inu. Af því er ekki einasta vont
rask heldur lýtir það landslag og
útsýnið herfilega og það í sjónlínu
tíl svo margra af helstu perlunum,
séð af ótal ferðaslóöum akandi og
gangandi fólks.
Það er Landsvirkjun engin afsök-
un að ekki vinnst tími til breyt-
inga, að þær séu of dýrar, eða að
einhveijir voni(!) að ekki verði of
mikO lýti af öOu saman. Landvernd
er dýr og Landsvirkjun, sem getur
státað af margri landverndarað-
geröinni, á að sýna gott fordæmi. Á
meðfylgjandi korti sést svæöi sem
á að vera sem næst alveg rúið há-
reistum mannvirkjum. Klárt og
kvitt.
Ásamt mörgum strandsvæðum,
fiörðum, innsveitum og minni há-
lendissvæðum er þarna að finna
gulleggið í „ferðamálageiranum"
margumtalaða.
Menn hafa stofnað þjóðgarö af
minna tOefni.
Ari Trausti Guðmundsson
Það er Landsvirkjun engin afsökun að
ekki vinnist tími til breytinga, að þær
séu of dýrar eða að einhverjir voni(!)
að ekki verði of mikil lýti af öllu saman,