Dagblaðið Vísir - DV - 22.03.1991, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 22. MARS 1991.
Útgáfufélag: FRJALS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SiMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Tímabærar kosningar
Alþingi tókst aö hækka lánsfjárlögin um tvo milljarða
á síöasta sprettinum. Samtals hafa lánsijárlögin hækkað
úr fimmtán milljörðum króna í tuttugu og fimm frá því
frumvarpið var lagt fram. Allir eru sammála um að
þessar hækkanir feh í sér sprengihættu í vöxtum og
þenslu.
Ýmsir hópar launþega eru farnir að ókyrrast. Flug-
menn hóta skyndiverkföllum og fiskvinnslufólk leggur
niður vinnu vegna óánægju með kjörin. Verslunarmenn
hafa lagt línur um nýja sókn í launakjörum sínum. Eft-
ir að fiskverkendur í Grundarfirði samþykktu tíu pró-
sent hækkun launa til starfsfólks síns hefur þeirri kröfu
verið hreyft að sú hækkun gangi yfir alla línuna.
Enda þótt fyrirtæki Guðmundar Runólfssonar og
Sæfang hf. í Grundarfirði séu ein um það að hækka
taxtana hjá sínu fólki er ljóst að atvinnurekendur eru
að gefa eftir og það er kominn brestur í varnarmúrinn.
Samanlagt verður að álíta að þjóðarsáttin sé á undan-
haldi. Sjómenn hafa fengið umtalsverðar hækkanir í
vetur á sínum skiptahlut sem að vísu tengdist olíuverð-
inu og fiskverðinu, en skýringin er fyrst og fremst sú
að sjávarútvegurinn hefur tekið kipp til hins betra. Þjóð-
artekjur hafa aukist og auðvitað fer ekki hjá því að laun-
þegar geri kröfu til að tekjuaukinn komi að einhverju
leyti í þeirra hlut. Fiskvinnslufólkið hefur nokkuð til
síns máls.
Athyghsvert er að verkfah fiskvinnslufólks á dögun-
um var gert til að knýja á um hærri skattleysismörk.
Fólk gerir sér grein fyrir því að einhliða launahækkun
getur verið skammgóður vermir og þess í stað fer það
fram á minni skatta. Sú aðferð er vitaskuld skynsam-
legri í ljósi þess að skattalækkanir eru ekki verðbólgu-
hvetjandi og fara auk þess saman við þá gagnrýni að
skattar af almennum tekjum séu of háir. Þá ályktun er
hægt að draga af þessari mótmælaaðgerð fiskvinnslu-
fólksins að fólk kunni að meta lágt verðbólgustig og
vilji ekki kaha yfir sig nýja verðbólguskriðu. í þessari
afstöðu felst ábyrgð og heilmikil skynsemi.
Sannleikurinn er sá að ríkisvaldið hefur gengið of
langt í skattheimtu, sérstaklega í ljósi þess að launþegar
hafa lagt á sig kjaraskerðingar og búsiíjar án þess að
ríkið hafi sýnt nein samsvarandi viðbrögð. Þvert á
móti hefur ekkert lát verið á útgjöldum ríkisins og það
langt umfram tekjur. Ríkissjóðshallinn er króniskasta
vandamál íslenskra efnahagsmála.
Kjósendur eiga að gera þá háværu og eindregnu kröfu
til þeirra stjórnmálaflokka, sem nú ganga til kosninga,
að loforð séu gefm og loforð verði efnd um sparnað og
samdrátt í ríkisumsvifum. Sá samdráttur á að leiða til
skattalækkunar, sem er sú kjarabót sem hinn almenni
launþegi biður um.
Þjóðarsáttin stendur og fellur með þessu lykilatriði.
Ef ekki, munu launakröfurnar magnast og böndin
bresta. Þeir stjórnmálaflokkar, sem gerast talsmenn
áframhaldandi þjóðarsáttar með þeim formerkjum að
lækka skatta og auka hlut launþega í þjóðartekjunum
með þeim hætti, munu fá góðan byr. Þá munu þeir tala
því máli sem kjósendur skilja og vhja. Að þessu leyti
koma kosningar á réttum tíma að almenningur í landinu
fær tækifæri til að stilla frambjóðendum upp við vegg.
Kosningarnar snúast um þjóðarsáttina og þá spurningu
hvernig bæta megi lífskjörin í landinu án þess að stofna
þjóðarsáttinni í hættu.
Ellert B. Schram
„Á kvennaráðstefnu í Osló, Nordisk Forum, vakti slagorðið „Vil vill ha sex, vil vill ha sex timmars arbets-
dag“ mikla athygli.
Styttum
vinnudaginn
Kvennalistinn hefur frá upphafi
lagt megináherslu á að bæta kjör
hinn lægst launuðu. Konur eru
langfjölmennastar í láglaunastörf-
um á íslandi sem annars staðar og
því engin furða þótt þessi krafa sé
brennandi í málflutningi Kvenna-
hstans. Svo brennandi raunar að
kvennalistakonur hafa í tvígang
hafnað stjórnarþátttöku frekar en
að láta verða af henni. Vonandi
mun ekki aftur þurfa að heyra þaö
í stjórnarmyndunarviðræðum að
menn séu ekki tilbúnir að bæta
kjör hinna lægst launuðu.
Á meðan stjórnvöld virðast
reiðubúin til að krukka í frjálsa
samninga til að skerða kjör fólks
hlýtur að vera hægt að bæta kjör
fólks með stjórnvaldsaðgeröum.
Dagvinnulaun dugi til fram-
færslu
En hvernig er hægt að bæta kjör
fólks? Fyrsta sjálfsagða krafan
hlýtur alltaf að vera að dagvinnu-
laun dugi til framfærslu. En fleira
verður að líta á, meðal annars hinn
óhóflega langa vinnudag íslend-
inga.
I stefnuskrá Kvennahstans fyrir
komandi kosningar er gerð krafa
um styttingu vinnudags án kjara-
skerðingar. Það er mikhvægt
kjaramál. Þaö er líka eitt mikilvæg-
asta málefnið sem varðar velferð
fjölskyldunnar. Ýmis vandamál
svo sem veglaus börn og vímuefna-
vanda má að hluta rekja til þess
vinnudýrkunarsamfélags sem við
lifum í. En því miöur eiga ekki ah-
ir kost á styttri vinnudegi meðan
launin eru jafn smánarlega lág og
þau eru nú.
Vinnudagur íslendinga, jafnt
kvenna sem karla, er allt of lang-
ur. Þriðjungur kvenna og 40%
karla vhja vinna styttri vinnudag
utan heimhis skv. upplýsinum úr
nýlegri lífskjarakönnun Félagsvís-
indastofnunar. Hvers vegna gerir
fólk þá ekkert í því að stytta vinnu-
dag sinn? Er það vegna þess að afla
þarf tekna til heimhisins eða þjóna
hagsmunum vinnuveitenda? Eða
er um að kenna vinnudýrkun ís-
lendinga?
Konur að bjarga fjárhag
heimila sinna
Staðreyndin er sú aö konur vinna
KjaUarinn
Anna Ólafsdóttir
Björnsson
þingkona Kvennalistans. í
1. sæti listans í Reykjanesi
nauðbeygðar lengri vinnudag en
þær vhja fyrst og fremst th að
bjarga fjárhag heimilanna meðan
karlarnir laga sig frekar að þörfum
vinnumarkaðarins. Það þarf eng-
um aö koma á óvart. í báðum tilvik-
um þarf breytinga við. Gera þarf
fólki kleift að lifa af dagvinnulaun-
um. Það er forsenda þess að stytta
megi vinnudag beggja kynja. Síðan
verður að ráðast að vinnudýrkun-
inni í hugsunarhætti íslendinga.
Það er óeðlileg skilgreining aö
halda því fram að dugnaður sé það
að þræla örþreyttur í tólf til sextán
tíma á sólarhring. Á þeim tíma af-
kastar varla nokkur nema átta til
tíu tíma starfi vegna þreytu. Því
er mjög mikilvægt aö fara að líta á
fleiri gildi lífsins en vinnuþrælkun.
Væri vinnudagur dagvinnu styttur
án launaskerðingar þá væri stórt
skref stigið í þessa átt.
Hagsmunir barna og
foreldra
Á meðan á löngum vinnudegi for-
eldra stendur eiga nú aðeins átta
prósent barna kost á dagheimih og
30% á leikskóla. 90% fo-eldra fjög-
urra og fimm ára bar a óska eftir
þessari þjónustu fyrir böm sín.
Leikskóli á ekki að vera neyðar-
brauð ,heldur val ahra foreldra.
Ekki geymslustaður fyrir börn
vinnuþrælkaðra foreldra heldur
réttur hvers barns.
í fjórðu hverri fjölskyldu er barn
innan sex ára aldurs. Tvennum af
hverjum þrennum foreldrum
bama yngri en sex ára finnst
stjórnvöld standa sig illa gagnvart
barnafjölskyldum. Einungis einir
af hverjum fimmtán foreldrum era
ánægðir með frammistöðu stjórn-
valda í málefnum fjölskyldunnar.
Ætli styttri vinnudagur sé ekki of-
arlega á óskalista margra foreldra?
Þá væri leikskóh val en ekki
vandamálalausn.
Stytting vinnudags án launa-
skerðingar kæmi öhum vel og fátt
bendir th að þjóðfélagið myndi
skaðast á því. Þegar gripið var til
yfirvinnubanns í kjaradehu vorið
1977 kom í ljós að afköst minnkuðu
sáralítið. Þá var hljómgrunnur fyr-
ir mjög víðtæka samstöðu um stytt-
ingu vinnudags án launaskeröing-
ar, en því miður færðu sólstöðu-
samningamir, sem gerðir voru,
launþegum annað.
Fyrir liðlega tveimur árum var
haldin mikil kvennaráðstefna í
Osló, Nordisk Forum. Þar vakti
þetta slagorð mikla athygh: Vi vill
ha sex, vi vhl ha sex timmars ar-
betsdag! - Hvenær verður gerð
þjóðarsátt um þessa kröfu?
Anna Ólafsdóttir Björnsson
,,Á meðan stjórnvöld virðast reiðubúin
til að krukka í frjálsa samninga til að
skerða kjör fólks hlýtur að vera hægt
að bæta kjör fólks með stjórnvaldsað-
gerðum.“
j