Dagblaðið Vísir - DV - 22.10.1991, Síða 15

ÞRIÐJUDAGUR 22. OKTÓBER 1991.
15
Meirihluti fulltrúaráðsins:
Samþykkti gjörðir
Fínullarfundarins
„Jafnframt yrði gætt hagsmuna kanínubænda."
í framhaldi af fréttum í fjölmiöl-
um undanfarið af málefnum kan-
ínubænda, og þá sérstaklega frá-
sagnar í DV 15. þ.m., vill stjórn
Landssambands kanínubænda
(LASK) koma eftirfarandi á fram-
færi.
Á síöari framhaldsaöalfundi Fín-
ullar hf. 20. sept. sl„ þegar meiri-
hluti stjórnar Lask, þau Jón Eiríks-
son og Halldóra Jónmundsdóttir,
sem jafnframt eru fulltrúaráðs-
menn, samþykktu í fundarhléi þær
tillögur, sem fyrir lágu um fjár-
hagslega uppstokkun fyrirtækisins
og yfirtöku Borgnesinga, lýstu
tveir fulltrúaráðsmenn, þau Helga
Eiríksdóttir og Magnús Margeirs-
son, yfir „að þau fógnuðu þessu
samstarfi og lýstu þeirri von sinni
að með því yrði hagur kanínu-
bænda tryggður".
Þannig studdi meirihluti full-
trúaráösins, eða 4 af 7 fulltrúum,
sem í ráðinu eru, samþykktir fund-
arins. Aöeins einn fulltrúaráðs-
maður, formaðurinn, greiddi at-
kvæði á móti en tveir voru fjarver-
andi.
í ijárhagslegri uppstokkun fyrir-
tækisins höfðu Byggðastofnun og
Framkvæmdasjóður og þrotabú
Álafoss afskrifaði skuldir Fínullar
hf. að stórum hluta eöa breytt í
hlutafé. Aörir kröfuhafar höfðu af-
skrifað skuldir um 60% í óformleg-
um nauðasamningum. Skilyrði
allra kröfuhafa var að aðrir gerðu
það sama.
Skuld Fínullar, sem Framleiðslu-
sjóður hafði afhent Lask, var af-
skrifuð um 40% eða minna en aðr-
KjaHarinn
Jón Eiríksson
ritari LASK
ir höfðu samþykkt - og Lask á nú
hlutafé í Fínull hf. aö fjárhæð
6.125.903 krónur, eða 20,48%.
Fullt umboð til aðgerða
Þá hafði stjórnin fullt umboð full-
trúaráðsins til þessara aðgerða því
aö á aöalfundi þess 31. júlí sl. var
samþykkt samhljóða og lögð
áhersla á að fjárhagslegri endur-
skipulagningu Fínullar hf. yrði lok-
ið, lýst stuðningi við að nýir eignar-
aðilar kæmu inn og að fyrirtækið
yrði flutt út á land, a.m.k. að hluta
til. Jafnframt yrði gætt hagsmuna
kanínubænda.
Varðandi síðasta atriðið skal bent
á að í gildi er samningur frá 1986
milli kanínubænda og Fínullar hf.
þar sem fyrirtækiö skuldbindur sig
til að kaupa alla kanínuull ís-
lenskra bænda og á verði því sem
bændur í Þýskalandi og Danmörku
fá. Þessi samningur gildir áfram
þrátt fyrir yfirtöku Borgnesinga
enda vissu þeir af honum áður.
Upphlaup formanns
og afsögn
Upphlaup formanns á Fínullar-
fundinum kom meirihluta stjórn-
arinnar á óvart því að hann hafði
fylgst með hinni fjárhagslegu upp-
stokkun fyrirtækisins og ekki gert
athugasemdir viö þær áður eða
gert tillögu um að kalla fulltrúaráð-
ið saman.
Með bréfi til stjórnar Lask 24.
sept. sl. segir hann af sér for-
mennsku og öllum trúnaðarstörf-
um fyrir kanínubændur.
Samkvæmt lögum Lask kýs full-
trúaráðið stjórnina á aðalfundi en
hún skiptir með sér verkum. Stjórn
Lask hefur því falið Auðuni Haf-
steinssyni varaformanni að gegna
störfum formanns til næsta aðal-
fundar.
Ógiltu eigin samþykktir
Stjórn Lask lýsir því furðu sinni
á upphlaupi fyrrverandi formanns,
sem ekki á lengur sæti i fulltrúa-
ráðinu, og þriggja fulltrúaráðs-
manna, þar af einn þeirra, Magnús
Margeirsson, áður búinn að sam-
þykkja gjörðir stjórnarinnar á Fín-
ullarfundinum og á samþykktum
þeim sem þeir gerðu á fundi sem
þeir boðuðu til í nafni fulltrúaráðs-
ins 6. þ.m. En þar endurkusu þeir
Magnús Pálmasön sem formann og
aflýstu, samkvæmt fundargerð
fulltrúaráðsfundi, sem stjórnin
hafði boðað til 13. þ.m.
Samt mættu þeir á þeim fundi og
einn fjórmenninganna lagði fram
tillögu um endurkosningu fyrrver-
andi formanns. Með því hafa þeir
sjálfir lýst fund sinn 6. þ.m. ólögleg-
an og allar hans gjörðir ómerkar.
Kanínulaus talsmaður
Þá undrast stjórn Lask stórum
að fjórmenningarnir hafa gert Guð-
björn Jónsson að talsmanni sínum.
Þegar sunnlenskir kanínubænd-
uj; kusu hann í fulltrúaráðið
þekktu þeir hann ekki - en hann
átti nokkrar kanínur.
Nú eru þær allar sálaðar - og
hefur hann því ekkert umboð frá
kaninubændum í landinu til að
reyna að rifta gjörðum Fínullar-
fundarins og þar með að leggja
kanínuræktina í rúst.
Það mun honum ekki takast.
Fyrirtæki á nýjum
og traustum grunni
Stjórn Lask fagnar því að Fínull
hf. hefur veriö íjárhagslega endur-
reist og að fyrirtækið muni á kom-
andi vetri geta lagt landsmönnum
og öðrum til hlýjan og góðan fatnað
til aö klæða af sér vetrarkuldann.
Stjórn Lask bendir á að sundrung
í röðum kanínubænda hljóti að
skaða hagsmuni þeirra í samning-
um fulltrúa þeirra og Fínullar hf.
i verðlagsnefnd um afurðaverðið,
samkvæmt samningum frá 1986.
Fyrir því væntir stjórn Lask þess
að menn setji niður deilur en taki
höndum saman um að tryggja
hagsmuni kanínubænda og afurða-
stöðvar þeirra, Fínullar hf.
Jón Eiríksson
„Stjórn LASK bendir á aö sundrung í
röðum kanínubænda hljóti að skaða
hagsmuni þeirra í samningum fulltrúa
þeirra og Fínullar hf. í verðlagsnefnd
um afurðaverðið, samkvæmt samning-
um frá 1986.“
Grímulaus mútuþægni
„Í einkasöluhlutverki ÁTVR felst meðal annars ákvörðunarvald varð-
andi þær tegundir áfengis og tóbaks sem teknar eru til sölu eða er
hafnað hverju sinni.“
Áfengis- og tóbaksverslun ríkis-
ins er þeirrar náttúru að vera
einkasala og þar með einokunar-
fyrirtæki. Um það gilda sérstöklög.
Það fyrirkomulag er að vísu úrelt
og stenst ekki miklu lengur í því
umhverfi frjálsra viðskiptahátta
sem óhjákvæmilegt er að við til-
einkum okkur endanlega fyrr en
síðar. En þangað til er ÁTVR starf-
rækt á grunni sérlaga með þeim
víðtæku en um leið takmörkuðu
skyldum og réttindum sem lögin
kveða á um.
í einkasöluhlutverki ÁTVR felst
meöal annars ákvörðunarvald
varðandi þær tegundir áfengis og
tóbaks sem teknar eru til sölu eða
er hafnað hverju sinni. Framboð
tegunda og umbúða af hálfu fram-
leiöenda hvarvetna í heiminum er
auðvitað margfalt það sem ÁTVR
tekur til sölu hverju sinni. Stjórn-
endur einkasölunnar standa þess
vegna daglega frammi fyrir því að
velja og hafna í krafti valds síns.
Þeir sem ekki ná hylli stjórnenda
ÁTVR eru um leið í aðalatriðum
útilokaðir frá íslenskum markaði.
Aðrir kaupendur áfengis, svo tób-
aki sé sleppt, eru ekki til, lögum
samkvæmt, og einungis er um þá
að ræða á þeim grundvelli að
ÁTVR annist afmörkuð innkaup
fyrir einstaka aðila, svo sem ein-
stakhnga eða veitingahús, til eigin
nota. Og hvað þýðir þetta svo?
Að deila og drottna
Þetta færir stjórnendum og eink-
anlega forstjóra ÁTVR mikið, al-
gert og óskorað vald í áfengisinn-
kaupum og áfengissölu. Þessu valdi
er beitt með ýmsum hætti, eins og
vænta má, en augljóslega býður
aðstaöa af þessu tagi hættunni
heim - hættunni á að misnota vald-
ið. Stjómendur ÁTVR hafa heldur
KjaUarinn
Herbert Guðmundsson
félagsmálastjóri
Verslunarráðs íslands
ekki farið varhluta af ádeilum
vegna ákvarðana sinna, oft og iðu-
lega.
Þeir deila og drottna yfir 10 millj-
arða króna markaði á ári. Af þeim
tekjum fara 2,4 milljarðar til inn-
kaupa og milljarður í rekstur
einkasölunnar. Sumum kann að
þykja þetta ærinn reksturskostn-
aður út af fyrir sig miðaö við einok-
unaraðstöðu fyrirtækisins og
minnstu þjónustu sem nokkurt ís-
lenskt fyrirtæki kemst upp með í
nútímanum. Trúlega borga þó
neytendur annað eins eða enn
meira fyrir þá náð að ná viðskipt-
um við einkasöluna.
Eiginlegu þjónustuhlutverki
ÁTVR mætti skila með fullkomlega
eðlilegum hætti í núverandi dreif-
ingarkerfi íslenskrar verslunar og
spara ríkinu og neytendum millj-
arða á ári. Þetta fullyrði ég á grund-
velli margvíslegra athugana á
starfsemi einkasölunnar vegna
starfs míns á vettvangi Verslunar-
ráösins. í því efni gef ég mér það
vissulega að áfengi og tóbak séu í
flokki almennra neysluvara, sem
er staðreynd.
Misnotkun einkavalds
Frá sjónarmiði hollustu og heil-
brigðra lifnaðarhátta má vitanlega
spyrja margra spurninga um
neyslu áfengis og tóbaks sem og
fjölda annarra neysluvara. Það má
sér í lagi spyrja margra spuminga
um hlutverk ríkisvalds sem tekur
sér einkarétt á sölu umdeildra
neysluvara. Ber því til að mynda
ekki rík skylda til þess að gera
neytendum ævinléga grein fyrir
hugsanlegri alvöru viðskiptanna,
svo langt sem sú umhyggja getur
náð? Og allt eins þótt einkaréttur-
inn væri aflagður?
Þessu hefur verið svarað játandi
í ýmsum efnum og með ýmsum
hætti þótt framkvæmdin sé raunar
meira en lítið á reiki og að jafnaði
engin. Hefur til að mynda ÁTVR á
boðstólum viðvaranir gegn mis-
notkun áfengis - eða upplýsingar
um hóflega notkun þess áfengis
sem það selur þjóðinni af náð sinni
og miskunn? Svarið er einfalt nei.
Og ÁTVR getur auöveldlega varið
sig með því það hefur engar skyld-
ur í þessu tilliti, samkvæmt lögum
um sjálft sig.
Þar með er ég loksins kominn að
kjama þessarar umijöllunar um
Áfengis- og tóbaksverslun ríkisins
- sem snertir raunar jafnframt til-
vist og tilgang Fríhafnarinnar,
annars mjög skylds einokunarfyr-
irtækis á frísvæði í íslenska ríkinu.
Samkvæmt fréttum hafa sem sé
ÁTVR og Fríhöfnin stofnað „sér-
stakan landverndarsjóð sem ber
heitið Fjallasjó#ur“. Þetta tiltæki
er með því ótrúlegasta sem ég hef
séð í opinberum fréttum svo langt
sem minni mitt nær.
Þarna er því sem sé lýst yfir að
þessar tvær einkasölur ríkisins
þiggi frjáls framlög erlendra við-
skiptavina sinna í-sjóð, alls óskyld-
an tilgangi og lagaramma þeirra,
og meira að segja að tvö ráðuneyti
og þar af annað sjálft fjármálaráðu-
neytiö leggi þessari starfsemi lið
sitt í stjórn sjóðsins. Jafnframt er
sagt frá því í máli og mynd að einn
tiltekinn bjórsali hafi rétt forstjóra
ÁTVR ,jafngildi fjögurra milljóna
króna“ í sjóðinn.
„Eiginlegu þjónustuhlutverki ÁTVR
mætti skila meö fullkomlega eðlilegum
hætti 1 núverandi dreifingarkerfi ís-
lenskrar verslunar og spara ríkinu og
neytendum milljarða á ári.“