Dagblaðið Vísir - DV - 24.10.1991, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 24. OKTÓBER 1991.
15
Stöðvum skuldasöfnunina!
Þjóð í kreppu
12%
'86 '87 '88 '89 '90 '91
Þjóðin er í kreppu. Samtímis því
að þjóðartekjur hafa jafnt og þétt
minnkað í hálfan áratug höfum við
krafist bættrar og aukinnar vel-
ferðarþjónustu. Þannig hefur sam-
neysla okkar vaxið um 40% á mann
á hðnum áratug og raungildi. Af-
leiðingin birtist í miklum og við-
varandi halla á ríkissjóði. Með-
fylgjandi línurit sýnir hvernig mál
hafa skipast hvað það varðar und-
anfarin ár.
Lánsfjárhalli ríkissjóðs
Fram kemur af línuritinu að halli
ríkissjóðs hefur að jafnaði verið um
2,5% af landsframleiðslu undanfar-
in 6 ár eða um 9% af veltu ríkisins.
Á mæltu máli þýðir þetta að þjóðin
hefur lifað um efni fram sem þessu
nemur. Að óbreyttum útgjöldum
ríkisins hefðum við þurft aö gjalda
ríkinu tíund í viðbót.
Ríkissjóðshallinn á sumpart ræt-
ur að rekja til minnkandi þjóðar-
tekna en að meginhluta er þó um
kerfisbundinn vanda að ræða. Til-
hneiging hefur verið um langt
skeið til að hlaða æ meiri byrðum
á ríkissjóð án þess að stjórnmála-
menn hafi treyst sér til að kasta
öðrum og eldri verkefnum fyrir
róða eða afla nauðsynlegra tekna.
Og það sem verra er: Ástandið mun
halda áfram að versna verði ekkert
að gert. Bilið milh útgjaldaáforma
og væntanlegra tekna breikkar.
Reyndar erum við ekki ein á báti
hvað þetta varðar. Flestar þjóöir í
okkar heimshluta eiga við sömu
vandamál að glíma og orsakirnar
KjaHariim
Þorkell Helgason
aðstoðarmaður heilbrigðis-
og tryggingamálaráðherra
eru svipaðar. Hallinn á dönsku
fjárlögunum er hlutfallslega meiri
en okkar. Ekki er ástandið betra í
Finnlandi þar sem rætt hefur verið
um beina launalækkun sem úr-
ræði. Mesta efnahagsveldi heims,
Bandaríkin, stynur undan geig-
vænlegum halla á ríkissjóði sem
fjármagnaður er með skuldabréfa-
útgáfu sem komin er úr böndunum.
Öxlum ábyrgðina
Öllum ætti að vera Ijóst að við
verðum aö stemma stigu við
skuldasöfnuninni. Við getum ekki
haldið áfram að velta vandanum á
undan okkur með því að ríkið fjár-
magni hallann með síauknúm lán-
um.
Sumir telja það lausn, a.m.k. að
hluta, að hallinn sé fjármagnaður
með innlendri lántöku í stað er-
lendrar. Á síðasta kjörtímabhi var
þessi leið farin í vaxandi mæli. Á
þessu tvennu er þó enginn regin-
munur. í báðum tilvikum er núlif-
andi kynslóð að velta vandanum
yfir á þá næstu. í stað þess aö við
sem nú lifum greiðum halla ríkis-
sjóðs með auknum sköttum eða
skertri þjónustu, látum við fjár-
málaráðherra gefa út ríkisskulda-
bréf sem börn okkar, borin og óbor-
in, verða að greiða. En erfa þau
„Lánsfjárhalli ríkissjóðs."
ekki skuldabréfm og eru þar með
kvitt? Málið er ekki svona einfalt.
Sum þeirra gera það efalaust. En
það skyldu þó ekki vera börn efn-
uðustu foreldranna? Hin sitji bara
uppi með skuldirnar.
Þeir sem vilja verja skuldasöfnun
okkar benda gjarnan á að lánin
fari til góðra verka; að við skilum
þjóðarbúinu betur búnu til næstu
kynslóðar. Aðrir tala um að nú ári
óvenjulega illa og því sé okkur
vorkunn þótt við látum þá greiða
skuldir okkar sem lifa munu við
betri gæftir og tíðarfar. Hvorugt
fær staðist. Vissulega hefur verið
samdráttur í atvinnulífinu um
skeið en ekki eru nema örfá ár síð-
an vel áraði og sannast sagna eyð-
um við aldrei meiru umfram efni
en í góðærum. Við höfum ekki
þessa afsökunina.
Þá er það ekki nema að hluta
rétt að þeir sem landið erfa taki við
tólum og tækjum sem koma munu
þeim að gagni. Ekki hafa þau mikið
gagn af rykfóllnum refabúum, fall-
ítt fiskeldisstöðvum eða alltof
mörgum togurum sem flengjast um
tóman sjó. En einmitt vegna þess-
ara fjárfestinga höfum við stofnað
til skulda.
Óráðsía okkar sem nú
lifum er siðleysi
Fjárlagafrumvarp ríkisstjórnar
Alþýðuflokks og Sjálfstæðisflokks
hefur það að meginmarkmiði að
stemmu stigu við þessu. Það kallar
á sársaukafullar aðgerðir en við
sem nú erum í blóma lífsins höfum
engan siðferðhegan rétt til að svíkj-
ast þar undan merkjum.
Velferð okkar verðum við sjálf
að kosta.
Þorkell Helgason
„í stað þess að við sem nú lifum greið-
um halla ríkissjóðs með auknum skött-
um eða skertri þjónustu, látum við Qár-
málaráðherra gefa út ríkisskuldabréf
sem börn okkar, borin og óborin, verða
að greiða.“
Vilja sjómenn í raun
ríkisstyrkt laun?
Það er óhrekjanleg staðreynd að
skattgreiðendur þessa lands greiða
sjómönnum styrk fyrir að vinna
störf sín. Þessi styrkur heitir sjó-
mannaafsláttur af tekjuskatti og
getur verið frá 130 til 180 þúsund
krónur á ári eftir því hversu mikið
sjómenn vinna.
Þessi styrkur er veittur þó sjó-
menn hafi almennt hærri tekjur en
aðrir launþegar. Samkvæmt upp-
lýsingum Þjóðhagsstofnunar voru
meðaltekjur sjómanna 1.800 þús-
und kr. árið 1990 og er þá miðað
við alla sem fóru á sjó það árið og
fengu sjómannafslátt, hvort sem
þeir voru í einn mánuð eða átta
mánuði á sjó og hvort sem þeir
stunduöu fiskveiðar eða aðra sjó-
mennsku. Samkvæmt sömu upp-
lýsingum eru meðaltekjur full-
vinnandi sjómanna á síðasta ári 2,9
milljónir.
Það fer heldur ekki fram hjá
neinum að mjög margir sjómenn
hafa mun hærri tekjur en þetta. í
nýjasta lista Frjálsrar verslunar
yfir hæstu meðaltekjugreiðslur eru
útgerðarfyrirtæki í fyrstu 40 til 50
sætunum. Þar eru meðaltekjur sjó-
manna allt að 7 milljónir króna á
ári. Á móti kemur svo að margir
sjómenn hafa mun lægri laun.
Hverjir eiga að
greiða laun sjómanna?
Fyrir nokkru ritaði ég kjallara-
grein hér í DV og lagði til að skatt-
greiðendur hættu að greiða með
launum sjómanna með sjómanna-
afslætti. Ég lagöi hins vegar ekki
th að sjómenn ættu að missa tekjur
sem afslættinum nemur, heldur að
kaupendur þjónustu sjómanna
greiddu tekjur þeirra beint. Það er
að sjálfsögðu eðlhegast.
Kjallariim
Ólafur Hauksson
blaðamaður
Ýmsir sjómenn þurftu aö mis-
skhja þetta og er það í stíl við þá
tilfinningasemi sem oft kemur
fram í oröræðu þeirra. Sjómenn
berja sér oft á brjóst og segjast
halda þjóðinni uppi með fiskveið-
um sínum. Þess vegna eigi þeir sem
ekki hafa migið í saltan sjó að halda
kjafti. Það er eins og fiskurinn flaki
sig sjálfur, frysti sig í tilheyrandi
pakkningar og fari á erlenda mark-
aði á puttanum.
í staðinn fyrir auðlindaskatt
Staðreyndirnar eru þessar:
Fiskiðnaður er undirstöðuat-
vinnuvegur landsmanna. Þessi at-
vinnugrein gerir okkur kleift að
lifa góðu lífi hér á landi.
Oft hefur verið rætt um að láta
útgerð greiða skatt af þeim hlunn-
indum sem hún hefur af aðgangi
sínum að fiskimiðunum. Þess
vegna skýtur skökku við að þessi
sama útgerð skuli komast upp með
að greiða sjómönnum lægri laun
en ella vegna þess að þeir fá styrk
úr ríkissjóði.
Nærtækasta leiðin til að leggja
hlunnindaskatt á útgerðina er að
fella niður skattafslátt sjómanna.
Þar með hefði ríkið strax 1,5 mhlj-
öröum króna meira í tekjur og þær
tekjur mundu í raun koma frá út-
gerðinni því að í stað ríkissjóðs
verður útgerðin að greiða sjó-
mönnum það sem á vantar.
Að sjálfsögðu kemur ekki th
greina að sjómenn missi afsláttinn
og fái ekkert í staðinn. Þeir eiga að
halda tekjum sínum enda vel að
þeim komnir.
í staðinn fyrir aö skattgreiðendur
borgi með launum sjómanna eiga
útgerðir þeirra að greiða þessi
laun.
J3reyting sem kostar baráttu
Kannski líst mörgum sjómönn-
um ekkert á þá baráttu sem mundi
fylgja því að sækja þessar greiðslur
til útgerðarinnar, líkt og Ómar Þór-
hallsson sjómaður nefnir í kjahara-
grein í DV.
Líklegt er að mörg útgeröarfyrir-
tæki ráði ekki við það að greiða
sjómönnum óniðurgreidd laun og
fari á hausinn. En ef útgerðarfyrir-
tækjum fækkar svo og fiskiskipum
á sjó þá gefur það af sér meiri tekj-
ur fyrir þau sem eftir eru og þar
með meira bolmagn til að greiða
góð laun. Þetta er um leiö kjörin
leið til að stuðla að hagræðingu í
fiskveiðum.
Sjómennska, sérstaklega fisk-
veiðar, er vafalítið erfiðasta og
hættulegasta starf sem nokkur
maður vinnur við hér á landi. Með-
alvinnuvika sjómanna er 69 stund-
ir, samkvæmt nýjustu vinnumark-
aðskönnun Hagstofunnar. Sjó-
mennska er líkamlega erfið og and-
legt álag fylgir því að starfa við
hættulegar aðstæður. Vinnuslys og
dauðaslys eru allt of tíð á sjónum.
Th viöbótar kemur svo fiarvera frá
fiölskyldu og vinum.
Enginn maður fæst til að stunda
slíka vinnu nema fyrir góða
greiðslu. Vel rekin útgerðarfyrir-
tæki eru fullfær um að greiða sjó-
mönnum góð laun og fásinna að
herja á fársjúkan ríkissjóð th að
styrkja slíkt.
Ólafur Hauksson
„Nærtækasta leiöin til að leggja hlunn-
indaskatt á útgerðina er að fella niður
skattafslátt sjómanna. Þar með hefði
ríkið strax 1,5 milljörðum króna meira
í tekjur og þær tekjur mundu 1 raun
koma frá útgerðinni því að 1 stað ríkis-
sjóðs verður útgerðin að greiða sjó-
mönnum það sem á vantar.“