Dagblaðið Vísir - DV - 05.02.1992, Qupperneq 5

MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 1992.
5
Fréttir
Velferðarkerf ið hér er
alvarlega misnotað
- segir Sighvatur Björgvinsson heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra
- Því er haldið frara, Sighvatur, að
aðgerðir þínar varðandi niður-
skurð á Landakoti hafi verið illa
ígrundaðar og að þú hafir ruðst um
eins og naut í flagi:
„Þetta er nú bara broslegt. Satt
aö segja hafa menn verið að vinna
í heilbrigðisráðuneytinu, undir
mörgum ráðherrum, tillögur um
lækkun útgjalda. Þar inni hafa ver-
ið tillögur um að breyta Landakoti
í hjúknmarheimili. Ég er því að
byggja á undirbúningi sem búið
var að vinna á fyrri árum. Það sem
hins vegar hefur alltaf gerst, þegar
til aðgerða hefur átt að koma, er
að þá hafa menn alltaf guggnað.
Ég stóð frammi fyrir því að verða
að taka á heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytið skerðingu upp á
3,6 milljarða króna. Það er þrefóld
sú upphæð sem kostar að reka alla
stjómsýslu ríkisins...“
- Var raunhæft að gera ráð fyrir
því að þetta væri hægt?
„Það var ekki um annað að ræða.
Um það bil 40 prósent af fjárlögum
ríkisins fara til heilbrigðis- og
tryggingamála. Það var verið að
tala um að ná niður kostnaði ríkis-
ins um 15 milljarða. Héfði ég þurft
að taka á mig 40 prósent af þeirri
upphæð erum við að tala um 6 til
7 milljarða í staðinn fyrir 3,6.“
- Þú hefur verið ásakaður af
starfsfólki sjúkrahúsa um að hafa
sýnt yfirgang og hroka í þessum
niðurskurði:
„Það held ég að sé ekki rétt. Ég
hef átt ágætt samstarf við stjórn-
endur Landakots og við höfum
rætt saman í fullri heinskilni. Þeir
hafa lagt sig fram um að flnna
lausn á málinu og voru búnir að
því fyrir áramótin. Ég hef einnig
átt fund með starfsfólki Landakots
þar sem ég skýrði málið vel fyrir
því. Ég sagði þá að ef ekki næðist
fram samstarf spítalanna, sem
myndi skila sér í aukinni hagræð-
ingu og betri nýtingu húsnæðis og
tækja, væri aðeins einn kostur eft-
ir. Hann væri sá að skera niður til
sjúkrahúsa án þess aö geta nýtt
kosti samstarfs og sameiningar. Ég
sagði fólkinu að það væri versti
kosturinn sem ég stæði frammi fyr-
ir. En það fór svo að ég stóð frammi
fyrir honum. Átti ég aö láta niður-
skurðimi koma jafnt niöur á Borg-
arspítala og Landakoti sem hefði
þýtt aö báðir spítalarnir hefðu ver-
ið í lamasessi? Þar með hefði bráða-
þjónusta Borgarspítala verið sett í
hættu. Ég valdi þá leið að verja
Borgarspítalann þannig að bráða-
þjónustu hans yrði ekki stefnt í
hættu og skera um leið meira niður
til Landakotsspítala."
- Því hefur líka verið haldið fram
að þarna hafir þú verið að hefna
þín á Landakotsmönnum vegna
þess að þeir vildu ekki hlýða þér í
sameiningarmálunum:
„Já, ég hef margoft heyrt þetta
en því fer víðs fjarri. Ég taldi að
af tveimur slæmum kostum væri
betra að varðveita eins og hægt
væri þjónustu annars spítalans. Eg
valdi Borgarspítalann vegna þess
að hann er aðalbráðamóttökuspít-
ali landsins, fyrir utan Landspítal-
ann. Sú þjónusta má ekki við sam-
drætti. Eg vildi svo gjaman hafa
getað komist hjá þessu en ég hafði
enga peninga undir höndum. Til-
raunir mínar til samstarfs og sam-
einingar spítalanna tókust ekki
nógu tímanlega.“
- Ríkið gerði samning við systum-
ar á Landakoti um óbreyttan rekst-
ur spítalans á sínum tíma. Getur
ríkið rift honum einhliða eins og
nú er verið að gera?
„Um slíkt em mörg dæmi. Það
er ekki hægt að binda ríkissjóð til
framtíðar til aö leggja fram fé ef
þeir fjármunir eru síðan ekki til.
Það hefur verið dregið úr þjónustu
Landakotsspítala undanfarin ár
vegna þess hve erfiðlega hefur
gengið að útvega fjármuni. Því er
spítalinn ekki nema svipur hjá sjón
miðað við það sem hann var. Ég
get hins vegar ekki beitt mér fyrir
sameiningu Landakots við annan
spítala nema með samþykki systr-
anna.“
- Ertu með þessu að segja að ríkið
geti gert samninga við Pétur og Pál
en rift þeim siðan einhliða í skjóli
flárskorts?
„Við skulum átta okkur á því að
sá tími er hðinn að ríkissjóður ís-
lensku þjóðarinnar sé úti í Dan-
mörku. Ríkissjóður er kominn
heim. Við getum ekki lengur ávísað
á ríkissjóð í útlöndum. Viö verðum
að ávísa á ríkissjóð sem er á Is-
landi. Sá ríkissjóður hefur ekki
meiri íjármuni en sem nemur því
sem þegnamir treysta sér til að
borga í hann. Ef við ætluðum að
reka sjúkrahúsin í Reykjavík með
fullum afköstum þá þyrfti ég um
það bil einum og hálfum milljarði
meira í fjárveitingu en var fyrir
niðurskurð. Menn mega ekki
gleyma því aö sjúkrahúsin hafa
ekki verið rekin með fullum afköst-
um undanfarin ár. Um það bil eitt
hundrað sjúkrarúm eru auð allt
árið um kring. Samt er skortur á
sjúkrarúmum fyrir gamalt fólk. Og
á sama tíma sem ástandið er svona
og verið er að kreppa enn meira
að spítulunum er verið að byggja
sjúkrarými fyrir aldraða þar sem
gert er ráð fyrir 60 til 65 fermetra
þörf fyrir hvert rúm og 8 milljóna
króna stofnkostnaði á hvert þeirra.
Svona byggingar er verið að
Yfirheyrsla
Sigurdór Sigurdórsson
byggja hér í borginni á sama tíma
sem verið er að loka sjúkrarúmum
á spítulum sem búið er að byggja.
Þarna er verið að framkvæma úr
Framkvæmdasjóði aldraðra sam-
kvæmt lögum um málefni þeirra.
Þá má nefna að starfsfólk sjúkra-
húsa nýtur þeirra sérréttinda að
spítalamir greiöa kostnað af
bamaheimilum fyrir þaö. Það kost-
ar spítalana um 500 þúsund krónur
á bam á ári. Ef menn ættu að velja,
hvort ætti þá að loka sjúkradeild
eða bamaheimili? Ég segi bama-
heimili. En ég get engu um þetta
breytt vegna þess aö þetta er samn-
ingsbundið við starfsfólk spítal-
anna.“
- Gagnrýni lækna og hjúkrunar-
fólks á þig hefur verið hvöss. Þú
ert ásakaður fyrir fljótfærnislegar
og ómarkvissar aðgerðir i niður-
skurðarmálunum, hverju svarar
þú þessu?
„Þetta er nákvæmlega sama og
sagt var um aðgerðir mínar varð-
andi lyfjamálin í sumar. Þá var
fullyrt að aðgerðimar væm van-
hugsaðar, óundirbúnar, fljótfæm-
islegar og þetta myndi aUt fara úr
böndunum hjá mér. Reynslan sýnir
allt annað. Og aðgerðimar, sem ég
er með í gangi núna, eiga sér lang-
an aðdraganda. Bæði forverar mín-
ir hér í ráðuneytinu og fólk undir
minni stjórn hafa unnið geysilega
mikið undirbúningsstarf fyrir þær
ákvarðanir sem verið er að taka
nú.“
- Læknar og hjúkrunarfólk segja
aðgerðir þínar leiða til stórminnk-
andi sjúkraþjónustu á spítulunum.
Gerðir þú þér grein fyrir að svo
myndi fara við aðgerðirnar?
„Ég vil gjarna leiðrétta þann mis-
skilning að við hér í ráðuneytinu
höfum skipað forráðamönnum
spítalanna að loka þessari eða
hinni deildinni. Segja þessum eða
hinum upp. Þetta er rangt. Við er-
um að bíða eftir tillögum stjórn-
enda sjúkrahúsanna hvernig þeir
bregðist við fjárveitingum til
sjúkrahúsanna eins og þær em nú
í fjárlögum. Þar eiga þeir að gera
grein fyrir því hvað minnkandi
fjárveiting þýöir í samanburði við
þá þjónustu sem veitt er í dag.
Verður að skerða hana, hvernig er
hægt að hagræða og hvernig lítur
þjónustustigið síðan út? Ég bað þá
jafnframt að láta koma fram með
greinargerðinni hvað það væri, ef
þeir fengju eitthvað til baka af þeim
500 milljónum sem ráðuneytið hef-
ur til neyðarráðstöfunar, sem þeir
myndu nota þá peninga í. Síðan
veröur tekin ákvörðun um með
hvaða hætti verður reynt að varð-
veita þjónustuna á sjúkrahúsun-
um. En ég geri mér alveg Ijóst að
með svona mikilli skerðingu er
hætt við því að þjónusta skerðist á
einhverjum stöðum."
- Því er haldið fram að niðurskurð-
urinn úti á landi verði til þess að
minni sjúkrahús þar sendi sjúkl-
inga í auknum mæli til Reykjavík-
ur:
„Ég hef ekki áhyggjur af því
vegna þess að þeir sem þurfa á
umtalsverðum aðgerðum aö halda
eru nú þegar sendir til Reykjavík-
ur. Mitt áhyggjuefni er miklu frek-
ar það að sjúkrahúsin í Reykjavík
verði ekki nægilega vel búin undir
að gegna áfram hlutverki sínu sem
aðalaðgerðasjúkrahús landsins.
Mörg sjúkrahúsanna úti á landi
eru í raun ekkert annað en hjúkr-
unarheimili. Notkun rúma í þeim
er ekki nema 50 til 60 prósent en
þau eru engu að síður fullmönnuð.
Þama eru tiltölulega fáir sjúkhng-
ar en launagreiðslur gersamlega
úr takt við það hlutverk sem þau
eru að gegna. Þetta þarf að endur-
skoða. Ég á raunar von á skýrslu
um samanburð á sjúkrakostnaði
hér og í nágrannalöndunum og ég
veit að sú skýrsla mun koma mörg-
um á óvart. Heilbrigðisþjónustan
hér er orðin til muna dýrari en í
nálægum löndum. Þaö krefst skýr-
inga. Og það er staðreynd að um
70 prósent af útgjöldum heilbrigðis-
þjónustunnar eru launagjöld. “
- Þið alþýðufiokksmenn hafið
stært ykkur af því að vera guðfeður
velferðarkerfisins. Þú hækkar
lyfjagreiðslur fólks, læknaþjón-
ustu, skerð niður elli- og örorkulíf-
eyri og fé til sjúkrastofnana - og
segist með þessu vera að bjarga
velferðarkerfinu. Hvernig kemur
þetta heim og saman?
„Sænskir jafnaðarmenn halda
því fram að þeir hafi tapað síðustu
þingkosningum vegna þess að vel-
ferðarkerfið hafi verið að hrynja í
höndunum á þeim. Það var að
brotna undan eigin þunga. Þeir við-
urkenna að hafa ekki haft kjark til
að gera það sem gera þurfti til að
varðveita það. Fólk hafði ekki leng-
ur trú á að þeir gætu það. Við
stöndum frammi fyrir því sama.
Fyrir nokkrum árum fóru 15 krón-
ur af hveijum 100 sem opinberir
aðilar höfðu til ráöstöfunar til heil-
brigðisráðherra. Nú fara 22 krónur
til hins sama. Miðað viö sama
áframhald munu rétt eftir aldamót-
in fara 30 krónur af hverjum 100
til heilbrigðisþjónustunnar. Alhr
eru sammála um að við þolum það
ekki. Ef ekkert er að gert hrynur
velferðarkerfið okkar undan eigin
þunga. Þess vegna verður að fara
að varðveita kjarnann í því þanníg
að þeir sem þurfa á því að halda
njóti þess en það sé ekki stoppað
af fólki sem vel getur séð um sig
sjálft en vih bara að ríkið greiði
kostnaðinn fyrir það. Velferðar-
kerfið hér á landi er alvarlega mis-
notað. Það er kominn tími til að
sagt sé við fólk í ríku samfélagi að
það sé ekki eðlilegt að ríkið greiði
fyrir fullfrískt og fuhvinnandi fólk
hluti sem það á og getur greitt fyr-
ir sjálft. Menn verða að hafa kjark
til að segja þennan sannleika.