Dagblaðið Vísir - DV - 07.03.1992, Blaðsíða 32

44
LAUGARDAGUR 7. MARS 1992.
Reykjavík fyrr og nú
Þættir úr sögu Landakots:
liknarstörf
á Landakoti
Gamli Landakotsspitalinn og vesturálman sem byggð var 1933-35. Myndin var tekin 1950 eftir að rishæðinni var
bætt við vesturálmuna.
-~mr—i’ir
Árið 1857 kom hingað kaþólskur
prestur frá Frakklandi til að annast
fyrirgreiðslur fyrir frönsku sjó-
mennina við landið. Sat hann fyrst á
Austfjörðum, síðan voru þeir tveir í
Grundarfirði veturinn 1859-60 en
fluttu síðan að Landakoti sem þeir
höfðu fest kaup á haustið áður.
Þeir breyttu þar gömlu geymslu-
húsi í kapellu og þar sat kaþólskur
prestur tfi 1875.
Útlensk mannúð og
íslenskt vanþakklæti
Árið 1895 komu aftur kaþólskir
prestar aö Landakoti, nú danskir, og
skömmu síðar fjórar líknarsystur af
reglu St. Jósefs. Þá var farið að vista
franska sjómenn að Landakoti sem
þurftu aðhlynningar viö. Um tíma
var því gamla geymsluhúsið hvoru
tveggja í senn, kaþólsk kapella og
sjúkraskýli franskra sjómanna.
Um aldamótin voru tvö sjúkrahús
starfandi í Reykjavík, Sjúkrahús
Reykjavíkur, starfrækt í Þingholts-
stræti frá 1884, og Holdsveikraspítal-
inn í Laugamesi, vígður 1898. Bæði
þessi sjúkrahús voru óhentug og
uppfylltu alls ekki þær kröfur sem
gerðar voru tfi vel búinna sjúkra-
húsa þess tíma. Læknar höfðu barist
fyrir stofnun fullkomins Landspítala
en töluðu fyrir daufum eyrum yfir-
valda og frumvarp þess efnis var fellt
á Alþingi árið 1901.
Hér ríkti því sannkallað neyðará-
stand í sjúkrahúsmálum árið 1901 er
systurnar á Landakoti buðust til að
reisa þar og reka sjúkrahús á eigin
ábyrgð og kostnað. Húsið skyldi reist
samkvæmt ýtrustu heilbrigðis- og
hagkvæmnikröfum síns tíma og í
samráði við Læknaskólann, rúma
a.m.k. þijátíu og fimm sjúklinga og
y vera vetttvangur verklegra æfinga
læknanema.
En tilboðinu fylgdu skfiyrði um að
Landsjóður lánaði tfi framkvæmd-
anna 60.000 kr. með 6% vöxtum til
tuttugu og átta ára auk þess sem
Landsjóður legði 3.000 kr. til rekst-
ursins á ári, enda yrðu daggjöld fyrir
sjúklinga ekki hærri en 1,50 kr. á
sambýlisstofum og 3,00 kr. á einbýlis-
stofum.
Hér var augljóslega um kostaboð
að ræða, enda voru systurnar ekki
að fara fram á annað en að fá að líkna
sjúkum íslendingum, endurgjalds-
laust, en þó við þolanlegar aðstæður.
Alþingi var hins vegar á öðru máli
og hafnaði tilboðinu. Það var fyrsti
en því miður ekki síðasti vanþakk-
lætisvotturinn sem fjárveitingavald-
ið sýndi þessum sómakonum.
Byggingarsaga
Landakotsspítala
En systumar gáfust ekki upp fyrir
íslenskum stjómvöldum. Þær fengu
m.a. fjárframlag sem pater Jón
Sveinsson (Nonni) hafði safnað er-
lendis til sjúkrahúsbyggingar hér á
landi. Hafist var handa við bygging-
una vorið 1902 og í október sama ár
var húsið fullbúið.
Á árunum 1933-35 var reist stein-
steypt viðbygging í vestur frá gamla
spítalanum en nokkrum metrum
fjær Túngötunni en gamli spítalinn
stóð. Rishæð var svo byggð ofan á
viðbygginguna árið 1950 fyrir vistar-
verur systranna. Loks var reist ný
viðbygging úr steini við fyrri við-
bygginguna og fyrir norðan gamla
spítalann. Þær framkvæmdir stóðu
yfir á árunum 1956-63 en gamh spít-
alinn var rifinn í ársbyrjun 1964. Þá
var byggð einnar hæðar skrifstofu-
bygging fyrir framan nýju viðbygg-
inguna og var lokið við hana árið
1966.
St. Jósefssystur
Þess ber einnig að geta að systum-
ar keyptu jörðina Jófríðarstaði í
Hafnarfirði og reistu þar sjúkrahús
árið 1926 sem þær starfræktu í ára-
tugi.
Flestar systumar hafa verið
menntaðar hjúkranarkonur. Allt frá
því fyrstu systurnar komu hingað til
lands, rétt fyrir aldamót, fjölgaði
þeim jafnt og þétt til ársins 1962. Þær
voru orðnar átján árið 1912 en hálfri
öld síðar voru þær þrjátíu og þrjár á
Landakoti og fjórtán í Hafnarfirði.
Nú era þær hins vegar íjórtán talsins
og búa ellefu þeirra í Garðabæ. Þrjár
systranna búa í Reykjavík og starfa
tvær þeirra við Landakotsspítala.
Spítalinn seldur
Landakotsspítala starfræktu syst-
urnar til ársins 1976. Þá hafði systr-
unum fækkað mjög án þess að nýjar
bættust í skörðin. Vafalaust hafa þær
einnig veriö orðnar langþreyttar á
þeim stöðugu fjárhagsáhyggjum sem
fylgdu líknarstarfi þeirra.
Þær gerðu því tuttugu ára samning
við ríkið sem keypti sjúkrahúsið 1976
en á samningstímanum skal sjálfs-
eignarstofnunin Landakot fara með
rekstur spítalans.
Allir þeir læknar, sem kynntust
starfsrekstri systranna, eru sam-
mála um það að þær ráku sjúkrahús-
in með útsjónarsemi, dugnaði og
fórnarlund sem á sér enga hliðstæðu
í sögu íslenskrar heilsugæslu. Enn í
dag, löngu eftir að systumar seldu
Landakotsspítala, er rekstur hans til
fyrirmyndar í flestu. Má þar m.a.
minna á afkastamikla en jafnframt
hagkvæma göngudeildarþjónustu og
eina fullkomnustu augndeild í heimi.
Veröi Landakotsspítali sameinaður
Borgarspítalanum lýkur sögu
merkrar stofnunar sem hafði for-
ystuhlutverki að gegna í heilsugæslu
Reykjavíkur um þrjátíu ára skeið.
Jafnframt hverfur sú viðmiðun úr
heilbrigðiskerfinu sem sjúkrahús-
forstjórar og fjárveitingamenn ættu
kannski helst að líta tfi. Það yrðu
óneitanlega kaldar kveðjur á níutíu
ára afmælisári Landakotsspítala.
Kjartan Gunnar Kjartansson
Landakotsspítali í núverandi mynd, baðaður skammdegissól.
DV-mynd Gunnar Örn
Vinningar í Happdrætti DAS
11. flokkur 1991-1992
Útdráttur 5. mars 1992
Bllvinningur uftir vali vinnanda kr. 1.000.000
5370
Feröavinningar kr. 1C0.000
8645 35617 56256 64301 66381
30700 52875 56977 6*986 75537
Peröavinningar kr. 50.000
60 10592 20683 30298 40032 47431 56697 63992 72665
583 10997 20609 30506 40685 47B48 56923 64107 72714
589 11741 20793 31985 42491 48351 57400 64313 73358
S01 13072 20801 32760 42690 48386 57453 64679 73799
' 556 14575 21053 32975 42883 48518 57497 65079 74144
979 14770 21328 33181 42902 40878 57676 66586 74176
1162 15051 21606 33734 43094 49159 58065 66667 74299
1195 15152 22339 3395.1 43213 49710 58510 66804 75613
1316 15175 22465 34311 43328 50432 59053 66961 75965
1460 15719 22818 34494 43983 51262 59585 67032 76392
2228 15892 23064 34558 44195 52240 59964 67864 75879
2729 16466 23555 34728 44286 52201 60081 68137 77171
2983 16508 23816 35606 44301 53148 61007 68273 77397
3826 16798 24332 36911 44883 53356 61226 68423 77855
3946 17150 25311 37321 44918 53848 61481 68707 78884
4423 17305 26530 37352 45727 54034 61566 68770 79473
5429 18498 26865 374C4 45775 54055 51950 69605
5948 19493 27051 37521 45895 54450 61981 70013
6294 19548 27059 38051 46039 54999 62243 7C225
6907 20248 27838 38057 46338 55151 62766 71320
7558 20367 29265 38997 46622 55259 63483 71562
9707 20410 29562 39074 47226 55476 63831 71809
10310 20451 29586 39102 47246 56455 63875 72380
Hötíbónafcarvinningar kr. 12.000
34 8233 17119 26*67 36339 44629 52802 61329 70353
69 824 5 17100 26616 36542 44678 52837 61398 70409
398 8271 17249 2673Ö 36617 44726 52852 61652 70454
487 8382 17321 27002 36672 44034 52887 61882 70605
510 8392 17358 27026 36763 44931 53024 51894 70638
536 8642 17374 27114 36892 45036 53092 62077 70765
608 8715 17401 27158 36926 45066 53137 62103 70952
613 8779 17430 27372 37005 45097 53152 62104 70960
839 8854 17669 27470 37055 45222 53194 52294 70972
966 9041 17706 27579 37264 45276 53221 62339 70333
1060 9119 17710 27596 37331 45294 53285 62415 71103
1173 9286 17722 27758 37482 45333 53452 62505 71137
1217 9299 17741 27765 37571 45361 53469 62555 71342
1231 9315 17776 27771 37500 45535 53527 62611 71818
1328 9379 17914 27707 37733 45629 53534 62794 71851
1379 9473 17939 27827 37740 45673 53571 62817 71927
1595 9477 17962 27862 37745 45698 53683 62900 72111
1620 9505 18009 27895 37798 45811 53747 63044 72250
1650 9508 10154. 28030 38141 45909 53777 63048 72266
1835 9614 18170 28181 38425 45917 53901 63978 72475
1840 9705 18177 28220 38500 45935 53931 63121 72605
1988 9723 18217 28224 38509 45959 54000 63237 72618
2087 9785 18369 28238 38536 4G019 54195 63266 72647
2207 9871 16537 28479 38560 4G082 54456 63294 72753
2222 9952 16591 28527 38639 46121 54458 63299 72819
2258 9989 18640 28532 38957 46148 54677 63333 72860
2356 10090 18905 2G734 38383 46209 54792 63331 72950
2455 10105 13916 28745 39058 46275 54820 63488 73027
2594 10119 19C61 28751 39295 46412 64847 6361G 73197
2658 10181 19285 28850 39296 46587 55088 63637 73226
2723 10290 19387 28936 39298 46610 55089 63743 73279
2758 10458 19502 29177 39325 46718 55286 63907 73307
2866 10688 19557 29206 39360 46765 55293 63959 73316
7.SG7 10715 19652 29210 39384 47019 55351 6*927 •73406
2935 10794 19710 29218 39491 47046 55446 64089 73478
3005 10845 19732 29*91 39529 47241 55526 64120 73501
3032 10848 19804 29521 39546 47288 55632 64173 73714
3130 10890 19893 29617 39628 47?0Q 55718 64180 73754
3364 10923 1D9C1 29711 39942 *7372 55746 64295 7386C
3395 11034 201*9 2998S 40027 47492 55777 64360 73879
3592 11151 2029C 30075 40Q52 47504 55865 64304 73S92
3593 11175 20299 30094 40085 47578 55915 64448 74024
3691 11297 20334 30124 40134 47623 55925 64733 74177
3700 13.311 2G403 30143 40254 47670 56009 64735 74247
3715 1141* 20418 30200 40312 47758 56083 64773 74255
3864 11563 20423 30346 40338 48035 56266 64357 74276
3897 11578 20573 30408 40505 48128 56275 6 4'°73 74325
4031 11655 20704 30417 40566 48251 56345 64993 74392
4076 11724 20730 30881 40643 48302 56508 65007 74460
4114 11835 20732 30929 40747 483C6 56622 65051 74504
4198 11895 20739 30947 40959 48384 56654 65112 74572
4244 11930 20755 31040 40961 48484 56739 65307 74G38
4431 12115 20791 31174 41000 48491 56887 65372 75037
4521 12216 21038 31397 41062 48655 57080 65378 75075
4526 12225 21061 31547 41091 48705 57125 65500 75131
4534 12311 21083 31560 41165 48773 57182 65525 75148
4595 12323 21145 31514 41169 48782 57245 65645 75214
4716 12535 21185 31628 41257 48809 57280 65706 75267
4756 12095 21360 31715 41265 48831 57364 65721 75287
4808 12941 21362 31723 41266 48864 57503 65737 75344
4897 13074 21385 31737 41331 48879 57638 65748 75832
4971 13104 21651 31897 41421 48987 57841 65805 75939
4982 13120 21765 31921 41468 49343 57869 65869 76075
5038 13122 21857 31966 41510 49395 57961 65897 76172
5202 13181 21907 32103- 41556 49414 57972 65936 76210
5259 13200 21993 32155 41582 49624 58149 66036 78236
5323 13296 22085 32195 41682 49641 58245 66119 76365
5445 13381 22086 32427 41714 49654 58264 66129 76415
5457 13434 22386 32695 41916 49756 58271 66174 76418
5509 13609 22468 32724 41925 50053 58281 65388 76482
5563 14016 22556 32961 41940 50087 58393 66439 76594
5592 14057 22681 32999 41942 50201 58440 66448 76597
5645 14076 22715 33026 41949 50261 58552 66623 76666
5657 14094 22721 33117 41975 50321 58663 667B0 76686
5679 14112 22853 33456 42003 50385 58665 66833 76733
5683 14158 22859 33664 42017 50460 58707 66870 76785
5901 14310 22895 33695 42111 50468 59034 66915 76817
5905 14348 22910 33790 42129 50571 59061 66990 76900
5985 14505 23034 33926 42133 50580 59062 67057 77100
6138 14592 23062 33947 42192 50597 59077 67076 77278
6187 14611 23083 33966 42238 50657 59117 67095 77295
6206 14615 23264 33987 42557 50747 59150 67134 77370
6213 14624 23325 34062 42707 50834 59207 67316 77474
6327 14738 23465 34081 42719 50939 59259 67503 77798
6419 14867 23697 34129 42809 51038 59281 67930 77911
6444 14876 23786 34138 42366 51104 59329 68235 78282
6495 14924 23793 34206 42879 51213 59453 68280 78305
6533 15021 23814 34243 42972 51235 59697 68378 78438
6566 15177 23860 34275 43013 51244 59723 68430 78560
6625 15235 23890 34388 43039 51421 59731 68483 78678
6645 15420 23941 34549 43141 51469 59814 68510 78736
6661 15422 24019 34684 43178 51506 59968 68568 7.8889
6985 15484 24232 34700 43218 S1585 59973 68581 78899
7032 15553 24437 34716 43378 51666 60017 68734 78923
7215 .15668 24576 34767 43403 51708 60115 68825 78976
7321 15736 24755 34800 43478 51711 60135 68866 79123
7455 15806 24865 34858 4348.1 51712 60248 68893 79195
7546 15978 24939_ 35021, 43527 51784 60334 68973 79198
7563 160lf 25007 35142 4359? 51801" 60360" 69039“ 79396
7615 16052 25120 35328 43635 51846 60446 69058 79474
7701 16073 25193 35338 43789 51886 60568 69160 79663
7714 36123 25203 35536 43807 51918 60585 69181 79811
7811 16288 25220 35553 43854 51962 60667 s69196 79830
7827 16391 25314 35841 43897 51966 60741 69332 79874
7852 16577 25321 35845 44008 52010 60808 69691
7917 16620 25347 35874 44071 52209 60815 69710
7958 16805 2559G 36159 44211 52242 60862 69990
7975 16840 25752 36165 44277 52345 60901 70074
7995 16854 25993 36209 44396 52497 60923 70272
8053 16861 26005 36216 44509 52688 61009 70276
8101 16977 26188 36221 44525 52735 61127 70322
8148 17116 26284 36296 44613 52794 61137 70344