Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.1992, Blaðsíða 2

Fréttir
FIMMTUDAGUR 15, OKTÓBER 1992.
Skjálftar í Vík nokkrum
stundum áður en gos sést
„Kötlugos hafa gert boð á undan
sér með stærri skjálftum en þeim
sem fram eru komnir núna. Skjálfta-
virknin nú er ekki orðin jafn mikil
og hún var 1976 og 1977 og þá gerðist
ekkert." Þetta segir Guðrún Larsen,
jarðfræðingur og sérfræðingur um
sögu Kötlugosa. Vegna aukinnar
skjálftavirkni í Mýrdalsjökli eru Al-
mannavamir í viðbragðsstöðu eða á
svokölluðu viðbúnaðarstigi sem þýð-
ir að farið er yfir búnað og áætlanir
um björgunarstörf.
Guðrún segir að samkvæmt þeim
heimildum, sem til eru, hafi Kötlugos
alltaf gert boð á undan sér með jarð-
skjálftum sem fmnast í Mýrdal og í
Vík. „Það gerist svona tveimur til
átta klukkustundum áður en sést til
goss eða hlaups.“
Þess eru dæmi að hlaup hafi verið
komið niður fyrir núverandi brú yfir
Múlakvísl tveimur klukkustundum
eftir að jarðskjálfti fannst. Kötlu-
hlaupin eru yfirleitt stærs't fyrsta dag
gossins. Jakahrönnin, sem hlaupin
bera fram, getur orðið gífurlega
þykk. „í heimild um gosið 1721 varð
fólk að fara upp á Hákoll, sem er
nokkuð hátt fjall, til að sjá yfir jaka-
hrönnina yfir til Hjörleifshöfða. Það
þýðir að hún hefur verið að minnsta
kosti eins há og Hallgrímskirkju-
tum,“ segir Guðrún.
Síðasta Kötlugos varð 12. október
1918 og stóð í 24 daga. Lengd gosanna
er frá tveimur vikum upp í fimm
mánuði. Margt þykir benda til að
Kötlugosin hafi verið tuttugu síðustu
ellefu hundruð árin. Vitað er með
vissu um sautján gos. Frá 1580 til
1918 var meðaltal goshléa 41 ár.
Stysta goshlé var 13 ár og lengsta 68
ár.
Dæmigert Kötlugos er þeytigos, að
því er Guðrún greinir frá. Eftir því
sem best er vitað framleiðir það ein-
göngu gjósku. Kötlugosumfylgjajök-
ulhlaup og yfirleitt á Mýrdalssand. Á
sögulegum tíma hafa þrisvar komið
hlaup á Sólheimasand, síðast í gosinu
1860. Hlaup hafa komið í Markarfljót
undan Mýrdalsjökli á forsögulegum
tíma. Guðrún segir það ekki vitað en
þó líklegt aö þau hlaup hafi tengst
eldsumbrotum.
Vitað er um tvö dauðsfoll í Kötlu-
gosi. Maður og kona stóðu úti fyrir
bæjardymm í Skaftártungu í gosinu
1755 og laust eldingu niður í þau.
Maðurinn lést samstundis en konan
nokkm síðar. Sagnir eru um að fólk
hafi farist í hlaupum fyrr á öldum. í
síðasta gosi sluppu ríðandi smala-
menn í Álftaveri naumlega undan
hlaupinu. -IBS
Þjóðveginum á Mýrdalssandi var lokað síðastliðið vor í nokkrar klukkustundir vegna tveggja jarðskjálftakippa. Hér
er Reynir Ragnarsson lögreglumaður við hliðið. DV-myndir GVA
Fólk veit hvað það á að gera
segir sveitarstjórinn í Vík
„Ég held að allir hér séu meðvitaö-
ir um hvað hver á að gera ef Katla
gýs þó menn hafi ekki nýlega fengið
fyrirmæh um það,“ segir Hafsteinn
Arni Már Haraldsson og Erllngur
Bjaml Hinriksson, 11 ára Víkurbúar:
„Ef það kemur flóð meðan við erum
í skólanum eigum við að fara upp á
loft og svo kemur þyrla og sækir
okkur."
Jóhannesson, sveitarstjóri 1 Vík í
Mýrdal og formaður almannavama-
nefndar þar. Þósvo að bæjarbúar séu
ekki óttaslegnir hafa þeir haft á orði
Reynir Ragnarsson lögreglumaður
og Hafsteinn Jóhannesson, sveitar-
stjóri í Vfk, skoða áætlun um við-
brögð við Kötlugosi.
að það vanti fyrirmæli um viðbrögð
við Kötlugosi. Hafsteinn segir leið-
beiningar í smíðum hjá Almanna-
vömum ríkisins.
„Samkvæmt gömlu skipulagi eiga
íbúar í neðri byggðum bæjarins að
fara upp á bakkana og safnast saman
í gamla sýslumannsbústaðnum til að
láta skrá sig áður en þeir halda ann-
að. Björgunarsveitir eiga síöan að
fara í öll hús og kanna hvort ein-
hverjir séu þar. Ef ástandið verður
þannig að menn geti farið að búast
við gosi geri ég ráð fyrir að menn
verði látnir sofa í efri hluta bæjarins
þó þeir vinni í neðri hlutanum," seg-
ir Hafsteinn.
Hann tekur það fram að ef hlaupið
kemur niður Mýrdalssand, þar sem
það hefur oftast komið, sé Höfða-
brekkujökull ein aöalvömin fyrir
Vík. „Menn era samt hræddir við að
vatn sem fylgir á eftir leðjunni og
ísjökunum geti brotið sér leiö í gegn
og alla leiö til Víkur. Menn hafa líka
velt því fyrir sér hvort alda geti kom-
ið til baka og valdið flóði þegar jaka-
burðurinn lendir í sjónum."
-IBS
Möguleikar eru taldir á hlaupi niður Mýrdalssand, þar sem þau hafa oftast
orðið, niður Sólheimasand eða Skógasand og niður í Markarfljót. Skjálfta-
virknin nú hefur verið vestan til i Mýrdalsjökli en Katla er undir austanverð-
um jöklinum. Síðasta Kötlugos varð 12. október 1918.
Jarðskjálftamælirinn
áfram á elliheimilinu
Einar H. Einarsson á Skammadals-
hóh, skjálftafræðingur Mýrdælinga,
sem lést í síðustu viku, tók með sér
jarðskjálftamæli á elliheimilið í Vík
þegar hann gerðist þar vistmaður
1990. „Við erum jafnvel að hugsa um
að hafa mælinn áfram á elliheimilinu
því þai’ er vakt allan sólarhringinn
og möguleiki á að einhver geti fylgst
með mæhnum," segir Hafsteinn Jó-
hannesson, sveitarstjóri í Vík í Mýr-
dal.
„Einar var í rauninni sjálfur á vakt
ahan sólarhringinn í tugi ára,“ segir
Hafsteinn. „Hann hafði komið því
fyrir að ef mæUrinn sýndi ákveðinn
styrk á Richterskvarða hringdi bjaUa
til að vekja hann. Það kom fyrir að
hann ræsti út menn á Raunvísinda-
stofnun Háskólans."
Hafsteinn segir mæUnn tengdan
sírita á Raunvísindastofnun en þar
sé aðeins fylgst með mæUnum frá
klukkanníutfifimm. -IBS
Einn af jarðskjálftamælunum í nágrenni Mýrdalsjökuls er i Selkoti undir
Eyjafjöllum. Bræðurnir Gissur og Steinþór við mælinn. DV-mynd GVA
í kjaftinum á Kötlu
„Það er nú oft búið að hlæja að
mér fyrir að hafa þennan miða hang-
andi í forstofunni. En ég vona að ég
þurfi aldrei að nota hann,“ segir
Katrín Brynjólfsdóttir, húsfreyja í
Vík í Mýrdal. „Húsið yfirgefið"
stendur á miðanum hennar Katrínar
sem er gulur og svoUtið snjáður.
Slíka miða á að setja á útidyr húsa í
Vík þegar íbúamir yfirgefa þau
vegna náttúruhamfara.
„Ég veit ekki hvort margir hafa
geymt svona miða sem viö fengum
þegar æfing var hjá björgunarsveit-
inni fyrir um tuttugu árum,“ segir
Katrín og bætir við að það mætti nú
verða æfing aftur. „Þá komu hingaö
menn úr bænum og kvenfélagið
stórgræddi á ka£fisölu.“
En Katrín viU ekki eingöngu björg-
unaræfingu vegna mögulegs hagnað-
ar á kaffisölu. Kötlugos hefur aUtaf
verið ofarlega í huga hennar þvi hún
er fædd í kjaftinum á Kötlu, eins og
hún orðar það, það er á Þykkvabæj-
arklaustri í Álftaveri. „Ég er fædd
1926 og foreldrar mínir töluðu oft um
Kötlugosið 1918. Við krakkamir lék-
um meira að segja að Katla væri að
gjósa. Þá hoppuðum við á blööram."
Katrín minnist þess einnig að
vegna hræðslu við Kötlu hafi sími
verið keyptur á hvem bæ. „Hann var
kaUaður Kötlusími og ein hringing
átti að merkja gos. Ég er ekkert
hrædd hér í Víkinni en skyldfólkið
mitt er í kjaftinum á Kötlu. Ég er
hræddumþað,“segirhún. -IBS