Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.1992, Blaðsíða 14

14
PÖST'UDA'GU.H 23. ÖKTÓBEB 1992.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SiMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Fjárlagaræðan
Fyrsta umræða fjárlagafrumvarpsins fór fram í vik-
unni. Friðrik Sophusson hármálaráðherra fylgdi frum-
varpinu úr hlaði með yfirliti um þróun ríkisíjármála
og stöðu efnahagsmálanna almennt. Ræðan var án
skrums eða stóryrða og að því leyti niðri á jörðinni.
Ráðherrann kaus að flytja snyrtilega samið yfirlit um
ástand og horfur, líkara ársskýrslu seðlabankastjóra
heldur en stefnumótun í pólitísku hitamáli. Fjárlög eru
í eðli sínu hitamál og stórmál vegna þess að þar á að
finnast stefna ríkisstjórnarinnar í ríkisfj ár málunum og
efnahagsmálunum. Frumvarp Friðriks Sophussonar er
snotur jjárhagsáætlun en markar engin tímamót. Fram-
söguræðan með frumvarpinu dregur dám af því að reynt
er að sigla milli skers og báru. Hún var hógvær og hóf-
söm.
Það er rétt hjá Friðriki Sophussyni að fjárlagafrum-
varpið er til umræðu við nokkuð sérstæðar aðstæður.
Hann bendir á að þótt ýmsir kvarti undan niðurskurði
í ríkisbúskapnum eru margir sem telja að ekki sé nógu
langt gengið 1 þeim efnum.
Þetta eru orð að sönnu. Ríkisstjórnin hefur ekki geng-
ið nógu langt í niðurskurði, nógu langt í sparnaði eða
nógu langt í uppstokkun á sjálfvirkum greiðslum úr
ríkissjóði. Nægir þar að nefna landbúnaðinn.
En hinar sérstæðu aðstæður eru einnig af öðrum toga.
Rétt í þann mund, sem fjárlagafrumvarpið er tekið til
umræðu, hafa alvarlegar þreifingar farið fram utan
þings og utan stjórnarráðs um miklu víðtækari aðgerð-
ir í efnahagsmálum heldur en frumvarpið gerir ráð fyr-
ir. Þjóðin krefst aðgerða í atvinnumálum.
Ríkisstjómin hefur sjálf tekið þátt í þeim viðræðum
eftir því sem fjármálaráðherra segir. Ef og þegar niður-
stöður liggja fyrir um þverpóhtískar og allsherjarað-
gerðir í atvinnumálum, skattamálum og ríkisfjármálum
mun fjárlagafrumvarpið í sinni núverandi mynd verða
pappírsgagn eitt. Það er kannske þess vegna sem þing-
heimur fylgdist með framsöguræðu hármálaráðherra
með öðru eyranu og fjármálaráðherra sjálfur fór varleg-
um orðum um einstaka þætti frumvarpsins.
Ríkisstjórnin og fjármálaráðherra ættu auöv tað, í
skjóli stöðu sinnar og valda og pólitískrar ábyrgoar, að
hafa forystu um allsherjarviðbrögð í þjóðfélaginu til
björgunar atvinnulífinu, en gott og vel: ef frumkvæðið
kemur annars staðar frá, þá er sama hvaðan gott kem-
ur. Fjármálaráðherra er nógu klókur og víðsýnn stjórn-
málamaður til að átta sig á þeirri undiröldu sem nú er
í landinu og sér og skilur að ríkisstjórnin verður að
láta sig fljóta með.
Fjárlagafrumvarpið er í biðstöðu á meðan.
Athyglin hefur beinst að skattatilfærslum sem hefðu
þann tilgang að létta byrðum af rekstri fyrirtækja og
örva þannig atvinnu. Fjármálaráðherra segir í ræðu
sinni að jafnframt slíkum skattatilfærslum þurfi að
fylgja lækkanir á ríkisútgjöldum. Þetta er lykilatriði.
Skattahækkanir einar sér leysa engan vanda ef þær
verða ekki í allsherjarpakka, líkt og Svíar samþykktu,
sem tekur til ríkisútgjalda og sjáanlegs árangurs 1 rík-
isfjármálunum. Fjárlagafrumvarpið er hvorki fugl né
fiskur í þeim efnum og kropp í virðisaukaskatt hér og
klór í atvinnusköpun þar vekur lítinn fögnuð meðan
slíkar hugmyndir virðast án stefnu og stjórnar.
Skilaboðin eru skýr. Fjárlagafrumvarpið er ekki
nægjanlegt útspil. Aðstæður í þjóðfélaginu kalla á miklu
róttækari aðgerðir. EUert B. Schram
Perot enn
ogaftur
Sú merkilega niöurstaða blasir við
eftir sjónvarpsrökræður frambjóð-
enda í Bandaríkjunum að það er
Ross Perot sem stendur uppi sem
sigurvegari. Samkvæmt skoðana-
könnunum töldu fleiri hann hafa
staðið sig best en sjálfan Bush og
ekki munar miklu að hann nái
Clinton sem enn er langfremstur
og ætti næstum því að eiga sigur
vísan ef fullt mark væri takandi á
skoðanakönnunum. - En svo er
ekki.
Skoðanakannanir mæla stundar-
geðhrif frekar en sannfæringu og
léttleiki Perots og föst skot hans á
skrifræðið og möppudýrafarganið
í Washington áttu djúpan hljóm-
grunn meðal áhorfenda að kapp-
ræðunum. Samt sem áður, og án
þess að gera ráð fyrir að Perot eigi
raunhæfa möguleika á að vinna
sigur, er þegar ljóst að hann er um
það bil að ná því fylgi, sem hann
hafði, þegar hann dró sig óvænt í
hlé í júlí, eða nálæg, 20 prósentum
atkvæða. - Þetta eru meiri tíðindi
en virðast kann í fyrstu, því aö í
Bandaríkjunum er það ekki at-
kvæðafjöldi sem ræður hver nær
kjöri heldur fjöldi kjörmanna.
KjaUarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
Hann er aö vísu reynslulaus í
pólitík, en eins og hann sagði sjálf-
ur, er það enginn plús að hafa
reynslu af því eins og Bush og fyrir-
rennari hans að safna íjögur þús-
und milljarða dollara fjárlagahalla.
Af því hefur hann enga reynslu og
þessi athugasemd hefur flogið víða.
Perot hét því að taka ærlega til
hendinni og hann þótti einiægur
og trúveröugur. Sjáífur verð ég að
viðurkenna að mér þótti sumt sem
Perot sagði hitta beint í mark, enda
þótt ég vildi ekki'sjá hann á forseta-
stóli.
Jafntefli er ekki nóg
En þegar allt kemur til alls skipta
röksemdir og málflutningur sára-
litlu máli í sjónvarpi. Það sem öllu
máli skiptir er heildaráhrifin, ein
„... léttleiki Perots og föst skot hans á
skrifræðið og möppudýrafarganið í
Washington áttu djúpan hljómgrunn
meðal áhorfenda að kappræðunum.“
Kjörmenn
Kjörmenn eru alls 538 og hreinn
meirihluti er 270. Til að ná kjöri
þarf hreinan meirihiuta. Sú regla
gildir að sá sem sigrar í hverju ríki
fær alla kjörmennina, jafnvel þótt'
hann vinni meö eins atkvæðis
mun. Perot gæti eftir frammistöðu
hans í kappræðunum að dæma
unnið einhver ríki, til dæmis Tex-
as, sem er heimaríki hans, og
heimaríki Bush að nafninu til líka,
og þessir 35 kjörmenn eru mikil-
vægir.
Ennfremur gæti hann með því
að draga atkvæði ýmist frá Clinton
eða Bush ráðiö úrslitum í ríkjum
þar sem mjótt er á munum. Sam-
kvæmt nýjustu fréttum er nú svo
mjótt á munum að Bush forseti
getur aðeins talist viss um sigur í
sjö ríkjum. Mörg ríki, sem áður
voru trygg vígi repúblikana, svo
sem Kalifornía, eru nú talin örugg
fyrir Clinton.
Kalifomía ein hefur 53 kjörmenn,
og frá upphafi hefur verið talið að
sá sem ynni sigur í Kaliforníu, New
York, Texas og Pennsylvaníu ætti
sigur vísan. Nú er að minnsta kosti
Texas í óvissu og í ýmsum miðvest-
urríkjanna, svo og sums staðar í
Suðurríkjunum gæti fylgi Perots
riðið baggamuninn. Allt veltur á
því frá hvorum hann tekur meira
fylgi, Bush eða Clinton. Af fyrstu
viðbrögðum við kappræðunum er
svo að sjá sem það sé Bush sem
tapi meira fylgi til Perots.
Suðurríkin
Kappræðumar í sjónvarpinu
vom skemmtilegt sjónarspil og
minntu mig á gamla daga þegar
sjónvarpskappræður þeirra Nix-
ons og Kennedys árið 1960 vom
teknar upp á filmur og sýndar há-
skólastúdentum. Þá var hiti í bar-
áttunni, sem nú vantar. Samanbor-
ið við Nixon og Kennedy em Bush
og Clinton heldur sviplausir og
Perot er eins konar þriðja hjól sem
dregur athygli frá báðum.
í rauninni fannst mér Perot
hjálpa Clinton meir en Bush. Telja
má að þeir sem em í gmndvallar-
atriðum andvígir sjálfri sambands-
stjóminni í Washington, eins og
furðu algengt er meðal Suðurríkja-
manna, muni halla sér að Perot í
mótmælaskyni við Bush. Hvemig
það kémur út, þegar kjörmannatal-
an er lögð saman, er svo allt annað
mál.
Þeir Clinton og Gore varaforseti
eru báðir Suðurríkjamenn og hugs-
unin á bak viö það að hafa þá báða
úr suðri var að grafa undan því
rótgróna fylgi sem Reagan hafði
aflað sér þar meðal íhaldssamra
demókrata. Sú stefna virðist hafa
ætlað að ganga upp, en síðan kem-
ur Perot eins og jókerinn í spila-
pakkanum og hleypir öllu í óvissu.
Samt sem áður ætti niðurstaðan
að vera sú aö með því að draga
fylgi frá Bush í Suðurríkjunum
ætti Perot að styrkja Clinton.
„Bisness“
Svo er að sjá af viðbrögðum al-
mennings í Bandaríkjunum við
framkomu Perots í kappræöunum
að hann hafi vaxið stórlega í áliti.
Hann boðar lausnir byggðar á þeim
heimi sem hann þekkir, bandarísk-
um viðskiptaheimi á hæsta stigi.
Meðal Bandaríkjamanna er grunnt
á aðdáun á milljarðamæringum,
einkum þeim sem hafa aflað sinna
milljarða á eigin spýtur. Perot seg-
ist aðeins sjá ákveðin vandamál í
Washington af sama tagi og hann
fékkst við sem viðskiptajöfur og
segist ætla að leysa þau eins og
hvert annað „bisnessmál".
vel heppnuð setning getur gert einn
eða annan að sigurvegara. Það er
framkoma, hreyfmgar og svip-
brigöi sem frambjóðendur eru
dæmdir eftir. Og eftir því sem næst
verður komist var það Clinton sem
best kom út úr þessari eldraun,
ekki vegna þess endilega að hann
hefði sigrað, heldur vegna þess að
hann hélt sínu og vel það fyrir
Bush.
Bush er sitjandi forseti og nefur
sem slíkur stjórn á öllum þeim gíf-
urlegu áhrifum sem Hvíta húsið
getur haft. Samt tókst honum ekki
að slá Clinton út í kappræðum. Það
er ekki svo að Bush hafi tapað,
hann sigraði ekki. Það er ekki nóg
fyrir Bush að ná jafntefli. Heims-
meistarinn í skák heldur titlinum
á jafntefli, en það gildir ekki um
bandarískar forsetakosningar.
Með því einu að koma ekki afger-
andi höggi á Clinton tapaði Bush
þessum kappræðum og þar með að
öllum líkindum möguleikum sín-
um á að halda forsetaembættinu
næstu íjögur ár.
Gunnar Eyþórsson
Ross Perot forsetaframbjóðandi. - Segist vilja leysa ákveðin vandamál
í Washington eins og hvert annað „bisnessmál"