Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.1992, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 23. OKTÓBER 1992.
15
Lýðræði og þjóðaratk væði
Þaö vakti eðlilega nokkra athygli
í umræðunum um EES-lagafrum-
vörpin 20. ágúst sl. að utanríkisráð-
herra mælti á móti þjóðaratkvæða-
greiðslu um málið með þeim
„rökstuðningi" að þjóðin væri ekki
nógu vel að sér til slíkrar ákvarð-
anatöku í atkvæðagreiðslu.
Meistari hjásöghnnar sagði líka
„að flestir þeirra sem hafa lagt á
sig að kynna sér samninginn...
lýsa sig fylgjandi honum.“ Skoð-
anakannanir um máhð síöustu
þijú árin sýna þveröfuga niður-
stöðu.
Nauðhyggjan
Það er ekki langt síðan nauð-
hyggjan var allsráðandi hér á landi
varðandi Evrópusamrunaþróun-
ina. f tíð tveggja’ríkisstjórna, sem
hafa haft sama utanríkisráðherr-
ann, hefur grunntónninn verið sá
að Evrópusamrunaþróunin eigi sér
stað. Hún verði ekki stöðvuð. Við
verðum að verða hluti af henni eða
einangrast eha og veslast upp í fá-
tækt utan við innri markað Evr-
ópuríkjanna.
Svo haldnir voru menn af þessari
nauðhyggju að á árinu 1989 fóru
stjómvöld út í könnunarviðræður
og síðan samningaviðræður með
EFTA-ríkjunum um EES án þess
að láta rannsaka fyrst hver áhrif
fjórfrelsiskerfið, sem átti alltaf að
vera aðaleinkenni EES, hefði á ís-
lenskt efnahagslíf. Það er ekki fyrr
en tveim árum síðar, í febrúar og
mars 1991, að Þjóðhagsstofnun
byijaði að senda forsætisráðherra
skýrslur um kannanir sínar á mál-
inu.
KjaHarinn
Dr. Hannes Jónsson
fyrrv. sendiherra
Skoðanakannanir
Skoðanakannanir sýna þróun al-
menningsálitsins á EES:
* í maí 1990 gátu aðeins 41,2%
spurðra nefnt eitthvert eitt
EFTA-land og 47,3% eitt EB-land
en 87% sögðust fylgjandi Evrópu-
markaði án þess að skhgreint
hefði verið hvort átt væri við
EFTA-EB- eða EES-markað. í
október 1989 sögðust 90,3% fylgj-
andi. Þá vissi fólk lítið um EES.
* í desember 1991 lýstu 50,6%
þeirra sem afstöðu tóku sig
hlynnta EES, 49,4% sig andvíga.
* í júní 1992 lýstu 37,4% sig fylgj-
andi EES, 62,6% vora á móti.
Könnun DV í september 1992
sýndi söiriu niðurstöðu.
Og ekki má gleyma „földu“ skoð-
anakönnuninni sem krataráðherr-
amir létu ÍM-Gahup framkvæma
10.-28. júh 1992 á kostnað okkar
skattborgaranna. í ljós kom eftir
kröfu um birtingu á Alþingi að
54,1% af þeim sem afstöðu tóku
voru andvígir EES, 45,9% fylgjandi.
Þessi þróun almenningsáhtsins
hefur einmitt átt sér stað vegna
þess að stöðugt stærri hópur sjálf-
stæðra, hugsandi og ábyrgra borg-
ara hefur tekið þátt í umræðunni
um málið.
Lýðræði
Það hljómar undarlega þegar
maður, sem telur sig jafnaðar-
mann, talar gegn því að almenning-
ur fái tækifæri th að tjá sig í þjóðar-
atkvæðagreiðslu um örlagamál
sem snertir alla þjóðina í nútíð og
framtíð. Ef þekkingarskortur á
EES á að takmarka atkvæðisrétt-
inn, hvað þá um rétt okkar til að
velja þingmenn og aðra stjórnend-
ur? A kannski að gera lýðræðið
„Skoöanakannanir sanna aö þjóðin
treystir ekki málflutningi utanríkis-
ráðherra 1 EES-málinu. Hún vill meiri
hlutlausar upplýsingar og fróðleik.“
Á kannski að gera lýðræðið óvirkt og takmarka kosningarétt almenn-
ings? spyr dr. Hannes i grein sinni.
óvirkt með því að hverfa th fortiðar
og takmarka kosningarétt almenn-
ings?
Eitt meginatriði lýðræðisskipu-
lagsins er að stjómað sé í samræmi
við vhja þjóðarinnar. Annað að öh
efnisatriði máls séu tekin th ræki-
legrar rökrænnar skoðunar og al-
mennrar opinberrar umræðu áður
en ákvarðanir eru teknar í sam-
ræmi við vhja kjósenda.
Skoðanakannanir sanna að þjóð-
in treystir ekki málflutningi utan-
ríkisráðherra í EES-máhnu. Hún
vhl meiri hlutlausar upplýsingar
og fróðleik. Að þeim fengnum væri
ekkert eðhlegra en að þjóðin tæki
afstöðu til EES með lýðræðislegum
hætti í þjóðaratkvæðagreiðslu. Á
þetta benti Matthías Johannessen
ritstjóri 19. júní 1990 í rabbdálki
sínum með þessum orðum:
„Þjóðin verður að lifa við eigin
ábyrgð... Slík málsmeðferð væri
lýðræði í verki og allt annars eðlis
en höktið í stjórnmálamönnum
sem sigla einatt eftir kompás-
skekkjum og þeyta þokulúðra jafnt
í sól og regni. Færi því best á að
þjóðaratkvæði réði úrshtum eftir
víðtæka upplýsingamiðlun."
Þarna talar sannur lýðræðissinni
sem vert er að hlusta á.
Dr. Hannes Jónsson
Blað á gerviforsendum?
Greinarhöfundur segir þingmenn hafa fullt umboð til að ákveða þátttöku
í EES og eigi ekki að skjóta sér undan ábyrgð með því að visa þeirri
ákvörðun til annarra.
Um miðjan september spurði ég
blaðamenn DV, sem voru að segja
frá því, hvernig staðið var að af-
greiðslu fjárlagafrumvarpsins fyr-
ir 1993 í þingflokki sjálfstæðis-
manna, hvort þeir væru að rita
póhtíska skáldsögu eða segja frá
staðreyndum. Þeir sögðust starfa
við hiö síðarnefnda. Það, sem birt-
ist á síðum DV um fjárlögin og
þingflokkinn, bar þess hins vegar
engin merki. Varð þessi hugarsmíð
blaðamannanna þó aö forsendum
fyrir pólitískum útleggingum í rit-
stjómardálkum DV.
„Samsærisstjórn" DV
Sá einkennilegi atburður gerðist
í fréttatíma Stöðvar 2 laugardaginn
17. október, að þar var leiddur fram
Sigurdór Sigurdórsson, stjórn-
málablaðamaður DV, th að ítreka
„frétt“ sína frá fostudeginum 16.
október, um að það væri að mynd-
ast þverpóhtísk samstaða á Al-
þingi, sem kynni að leiða til þess,
að völdin yrðu tekin af ríkisstjórn
Davíðs Oddssonar, eins og sagði í
lok umræddrar „fréttar". Gat Sig-
urdór að sjálfsögðu ekki rökstutt
þessa niðurstöðu sína með nokkr-
um rökum, enda er hún enn th
marks um fréttalegan skáldskap.
Haukur Helgason, aðstoðarrit-
stjóri DV, leggur út af „frétt“ Sig-
urdórs í ritstjórnardálki, Laugar-
dagspisth, 17. október. Er Haukur
skjótur að komast að niðurstöðu:
„Takist á næstunni breið samstaöa
gegn sljómarstefnunni, þánnig að
nýr þingmeirihluti taki ráðin af
stjóminni, ættu samsærismenn-
imir að sjálfsögðu að mynda nýja
ríkisstjóm eins og Gunnar Thor-
oddsen gerði á sínum tíma.“ Th að
hafa vaðið fyrir neðan sig og þurfa
ekki sjálfkrafa að styðja þessa
„samsærisstjóm" DV bætir Hauk-
ur við: „Skoðun á nokkmm megin-
KjaUaiinn
Björn Bjarnason
alþingismaöur
þáttum í stefnu samsærismanna
gefur ekki th kynna, að þeir bjóði
upp á betri kosti en ríkisstjómin
gerir, þrátt fyrir óvinsældir hennar
og ráðleysi." (!) DV ætlar sem sé
ekki að láta það henda sig að hafa
fyrirfram lýst stuðningi við stefnu
nýrrar ríkisstjórnar, sem starfs-
menn DV keppast þó við að mynda
þessa dagana á síðum blaðsins.
Slíkur stuðningur mundi bijóta í
bága við meginstefið í ritstjórnar-
stefnu blaðsins, að vera ahtaf í and-
stöðu við ríkisstjórn og ráðandi
stjórnmálaöfl og finna öflugum og
stefnufóstum, póhtískum forystu-
mönnum aht til foráttu.
Þessi árátta hefur nú tekið á sig
þá mynd í forystugreinum Jónasar
Kristjánssonar að hann vegur að
stjómmálamönnum á persónulega
rætinn hátt og gefur hvað eftir ann-
að th kynna að þeir séu almennt
vanhæfir til að sinna störfum sín-
um. Stjómmála'skrif í þessum dúr
eru í ætt við skítkastið er ein-
kenndi íslenska blaðamennsku
þegar hún var að slíta barnskón-
um. Setji aðrir sig í sömu stelhngar
kemur brátt að því aö vegið verði
að persónu og lifnaðarháttum þess
sem skítkastið hóf. Vonandi leggjst
fjölmiðlarnir ekki 1 það svað.
Á viliigötum
Jónas Kristjánsson er sjálfum sér
samkvæmur í forystugrein 17. okt-
óber sl. þegar hann rökstyöur skoð-
un sína um nauðsyn þjóðarat-
kvæðagreiðslu um Evrópska efna-
hagssvæðið (EES), meðal annars á
þeirri forsendu að á Alþingi sitji
63 menn sem séu sumir hveijir
„ófærir um að sinna því starfi og
sem flestir hafa htið sem ekkert
kynnt sér Evrópska efnahagssvæð-
iö.“ Með rökum af þessu tagi er í
raun auðvelt að komast að þeirri
niðurstöðu að taka eigi Alþingis-
húsið undir annað en löggjafar-
starf, því að aldrei veljist þangað
menn sem séu th þess hæfir.
Það er rétt hjá Jónasi Kristjáns-
syni, að haustið 1989 vhdu sjálf-
stæðismenn, að leið tvíhhða við-
ræðna við Evrópubandalagið (EB)
yrði könnuð th þrautar. Þegar tæp
tvö ár voru hðin frá því að þeirri
leið var hafnað og samningar um
EES vom á lokastigi, það er fyrir
kosningar 1991, ályktuðu sjálfstæð-
ismenn á landsfundi sínum, að ís-
lendingar hlytu að tengjast sam-
vinnuþróuninni í Vestur-Evrópu
og þeir gerðu það með samninga-
viðræðunum um EES, en þeim yrði
að ljúka á þann veg, að íslendingar
héldu sjálfstæði sínu og óskoruð-
um yfirráðum th lands og sjávar.
Þessi ályktun varð kosningayfir-
lýsing sjálfstæðismanna í þing-
kosningunum. Hún hefur gengið
eftir.
Talsmenn þjóðaratkvæða-
greiðslu kjósa ætíð að hta fram hjá
því, að EES-samningurinn ghdir í
raun ekki nema th tólf mánaða, við
getum sagt honum upp með þeim
fyrirvara. Þeir minnast þess ekki
heldur, að fram komu kröfur um
þjóðaratkvæðagreiðslu á Alþingi,
þegar rætt var um aðild íslands að
Atlantshafsbandalaginu (NATO),
samninginn um álverið í Straums-
vík og aðhdina að EFTA. í öhum
thvikum vora þessar thlögur fehd-
ar, af því að þær eru í ósamræmi
við meginforsendur íslenskrar
stjómskipunar, fuhtrúalýðræðið:
Þingmenn era kjömir th að taka
ákvarðanir um þátttöku í NATO,
álver 1 Straumsvík og aðhd að
EFTA. Þeir hafa fvhlt umboð th að
ákveða þátttöku í EES og eiga ekki
að skjóta sér undan ábyrgð með því
að vísa þeirri mikhvægu ákvörðun
th annarra. Dóm sinn hljóta þing-
menn síðan í almennum kosning-
um. Bj örn Bj arnason
„Talsmenn þjóðaratkvæðagreiðslu
kjósa ætíð að líta fram hjá því, að EES-
samningurinn gildir í raun ekki nema
til tólf mánaða, við getum sagt honum
upp með þeim fyrirvara.“