Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.1992, Side 15

FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 1992.
15
Er atvinna mannréttindi?
Nýlega voru stofnuð hér á landi
landssamtök atvinnulausra. Til
stofnunar þeirra var blásið með
nokkrum lúðraþyt. Vafalaust er
stofnun samtaka af þessu tagi þjóð-
þrifamál. En hver er í raun kjarni
þeirra baráttumála sem samtökin
setja á oddinn; baráttu fyrir auk-
inni atvinnu, fyrir bættum at-
vinnuleysisbótum, fjölþættari
menritunartækifærum atvinnu-
lausum til handa, mannrækt og
sjálfsstyrkingu?
Eru þetta ekki markmið sem telja
má næsta ákjósanleg og eftirsókn-
arverð samfélaginu öllu, þ.m.t.
vinnandi fólki, til handa?
Eru ekki baráttiunál atvinnu-
lausra einnig baráttumál vinnandi
fólks, öryrkja, ellilífeyrisþega? Æt-
l’ekki!
Atvinnuleysi er ekki
starfsgrein
Við Islendingar erum iðjusamt
fólk, enda þótt framleiðni okkar
viröist vera áfátt. Við, þetta iðju-
sama fólk, höfum gjarnan tabð at-
vinnuleysi til marks um ónyfjungs-.
hátt og haft hom í síöu atvinnu-
lausra. En atvinnuleysi er ekki
starfsgrein (career), áð jafnaði
ekki. Atvinnuleysi er tímabundið
ástand. Það er auðvitað afdalahátt-
ur og fásinna að hta á atvinnulausa
sem óhreinu börnin hennar Evu,
ófullkomin eintök af tegundinni
homo sapiens, sem best eru geymd
í skúmaskotum.
í atvinnuleysi getur falist vaxtar-
hroddur, tækifæri til nýsköpunar,
bæði fyrir hinn atvinnulausa sjálf-
an og fyrir það samfélag sem hýsir
hann. Til að svo megi verða þurfum
við hins vegar að skilja þau skila-
boð sem atvinnuleysið flytur okk-
KjaUaiinn
Lárus Már Björnsson
þjóðfélagsfræðingur
ur: hinar hefðbundnu lausnir duga
ekki lengur til, orðið er tímabært
að söðla um, nýsköpun er ekki ein-
ungis æskileg, nú er hún óhjá-
kvæmileg.
Grátbroslegt
Haft er eftir formanni hinna nýju
samtaka að hta beri á atvinnu sem
mannréttindi. Er það svo?
Enda þótt stærstur hluti þess fé-
lagslega kostnaðar, sem hlýst af
atvinnuleysi, lendi um síðir á sam-
félaginu er hins vegar nokkur lodd-
arakeimur af því að telja sjálfum
sér og öðrum tní um að atvinna sé
mannréttindi. í markaðsþjóðfélagi
er atvinna ekki mannréttindi frek-
ar en það að vera þess umkominn
að fjárfesta í bifreið af gerðinni
Mercedes Benz. Mannréttindi
launþegans felast í því að eiga þess
kost að bjóða vinnuafl sitt falt gegn
tiltekinni lágmarksþóknun.
Það er einnig næsta grátbroslegt
að heyra forsvarsmenn hinna ný-
„Þaö er einnig næsta grátbroslegt að
heyra forsvarsmenn hinna nýstofnuðu
samtaka bera sig þunglega yfir því að
atvinnuleysisbætur séu allt að því
helmingi hærri í nágrannalöndum
okkar en hér tíðkast.“
Ættu atvinnuleysisbætur að vera hærri en samningsbundin laun lág-
launahópa? er spurt í greininni.
stofnuðu samtaka hera sig þung-
lega yfir því að atvinnuleysisbætur
séu allt að því helmingi hærri í
nágrannalöndum okkar en hér
tíðkast.
Grátbroslegt í ljósi þess að það
eru launin einnig.
Atvinnuleysisbætur hér á landi
eru líklega um 80%-90% af lægstu
töxtum ASÍ og BSRB og u.þ.h. 70%
af byrjunarlaunum kennara með
B.A. eða B.Ed. próf og B.S. hjúkr-
unarfræðings.
Vissulega lifir fólk ekki á pró-
sentum og þær upphæðir, sem vís-
að er til, eru að sönnu lágar. Ber
að skilja forsvarsmenn hinna nýju
hagsmunasamtaka svo að atvinnu-
leysishætur skuli vera hærri en
samningsbundin laun láglauna-
hópa?
Það er ánægjuefni að þeir sem
glíma við tímabundið atvinnuleysi
bindist samtökum um að draga úr
þeim félagslega kostnaði sem at-
vinnuleysi veldur. Rannsóknir
sýna að þessi kostnaður hlýst öðru
fremur af aukinni alkóhól- og
vímuefnamisnotkun, afbrotum og
misferli og sundrung og upplausn
í fjölskyldum.
I staö þess að leggjast í sjálfsvork-
unn og andfélagslegt atferli beina
hinir atvinnulausu nú kröftum sín-
um að baráttumálum sem í raun
eru baráttumál okkar aUra. Famist
þeim vel!
Lárus Már Björnsson
Lög, siðf erði og bflar
í lögum nr. 3/1987 um fjáröflun
til vegagerðar stendur skýrt í 2.
gr.: „Gjald skv. 1. gr. skal innheimt
til ríkissjóðs. Tekjum skv. lögum
þessum skal einungis varið til
vegagerðar samkvæmt vegaáætl-
un.“
Vegasjóður
Með breytingu á lögum um fjár-
öflun til vegagerðar var gerð til-
raun til að tryggja Vegasjóði, sem
fjármagnar rekstur Vegagerðar
ríkisins, öruggar tekjur svo horfið
yrði frá þeirri hentistefnu sem ríkt
hafði. Markaðir voru tekjustofnar,
bensíngjald og þungaskattur af bif-
reiðum, og bifreiðaeigendum ein-
um ætlað að standa undir þessum
þætti samgöngumála.
Ofsjónir vaidhafa
Þrátt fyrir margyfirlýstan fjár-
skort til vegamála leið ekki á löngu
áður en ráðherrar sáu sig knúna
til að skerða vegafé og með laga-
klækjum var byijað að færa fjár-
magn frá Vegasjóði til ríkissjóðs.
Þannig hefur síðan á annan millj-
arð króna verið fiuttur í ríkissjóð
af þessum tekjustofni sem skal
„einungis" varið tíl vegagerðar og
er það sambærilegt við að lagður
var á sérstakur skattur til að reisa
Þjóðarbókhlöðu en hirtur að mestu
í annað!
Kjallariim
Björn Pétursson
ritari stjórnar Félagsíslenskra
bifreiðaeigenda
Bifreiðaeigendur borga
Nýjustu ráðstafanir valdhafa
vekja furðu. Reglugerð um hækk-
un bensíngjalds var afturkölluð,
svo að dreifmgaraðilar þyrftu ekki
að borga hækkunina í einn dag.
Ótækt er tahð að vel rekin olíufé-
lög, með góða stöðu á hlutabréfa-
markaði, borgi fyrir bifreiðaeig-
endur. Umrædd hækkun á að
renna í ríkissjóð þó enn skorti til
þess lagaheimild. En skatturinn
skal á strax svo bifreiðaeigendur
nái að greiða hann af jólaumferð-
inni - snemmbúin jólagjöf það! Þá
er áformað að taka lán til „fram-
kvæmdaátaks vegna atvinnumála"
en þegar Vestfjarðagöngunum var
flýtt þótti óhæfa að taka lán og bif-
reiðaeigendum gert að staðgreiða.
Nú eiga bifreiðaeigendur að
standa undir atvinnuátaki, lausn á
nútíðarvanda, án þess að tekið sé
tillit til þess framtíðarvanda sem
það skapar.
Stefnulaust rugl
Ef htið er á frumvarp til fjárlaga
kemur í ljós: Vegasjóður á að taka
1,8 mihjarða króna framkvæmda-
lán th atvinnuátaks, Vegasjóður á
að yfirtaka 330 m. kr. kostnað
vegna reksturs á feijum, markaðar
tekjur Vegasjóðs á að skerða um
344 m. kr. sem renna eiga í ríkis-
sjóð. Þessu til viðbótar er áformað
að hækkun á mörkuðum tekjum
renni í ríkissjóð og einnig er rætt
um frekari lántökur Vegasjóðs th
atvinnumála á komandi ár-
um.
Bifreiðaeigendum er svo ætlað að
fjármagna þessa lausn ráðamanna
á efnahagsvanda nútímans. Það
mætti halda að mat ráðherra á
þætti bifreiðanotkunar í íslensku
þjóðfélagi hafi brenglast af notkun
þeirra á gljáfægðum ríkisbhum
sem glampa af „lúxus“.
íslenskum almenningi er bhinn
enginn „lúxus“, hann er flestum
ómissandi í harðnandi lífsbaráttu
og í skjóh þess er ósanngjarnt að
ráðmenn noti aðstöðu sína th auk-
innar skattheimtu bifreiðanotkun-
ar. En kórónan á öllu er bifteiða-
gjaldið - eignaskattur - sem inn-
heimt er í ríkissjóð af bifreiðum
eftir khóaþunga en ekki með tilliti
th verðmætis eða efnahags.
Lög, siðferði og bhar; fer það
virkhega saman í dag?
Björn Pétursson
„Það mætti halda að mat ráðherra á
þætti bifreiðanotkunar í íslensku þjóð-
félagi hafi brenglast af notkun þeirra á
gljáfægðum ríkisbílum sem glampa af
„lúxus“.“
„Þegar
gengisfelling-
in var ákveð-
inhémaþann
23. nóvember
sl. þá voru
færð tvíþætt
rök fyrir
henni. Ann-
ars vegar að Dir9,r uunna,».
gengisbreyt-
ingar erlendis
hefðu leítt til þess að raeöalgengi
íslensku krónunnar, vegið á út-
flutningsvog, hafi lækkað um aht
að 3% frá því íslenska krónan var
fest við núverandi gengisvog um
síðastliðin áramót. Að auki höfðu
gengisbreytingar erlendis
skemmt afurðaverð sjávarút-
; vegsins og gert okkar samkeppn-
isstöðu gagnvart sjávarútvegi
annarra landa verri og þá hötðu
menn í því sambandi auga á að
mikiU óróleiki var í kringum
norsku krónuna og hún gæti fah-
ið hvenær sem væri. Þetta voru
þau rök sem voru færð fyrir geng-
isfellingunni í upphafi og síðan
þetta gerðist hefur tvennt gerst i
aðalatriðum, það er annars vegar
hafa gjaldmiðlar, sem skipta okk-
tu- nnklu máh. hækkað, th dæmis
sterlingspundið og pesetinn og
escudoinn Iiafa ekki falliö eins
mikið í verði og reiknað hafði
verið með. Hins vegar hefur nú
norska krónan fallið og að mínu
mati var þessi gengislækkun full-
komlega réttlætanleg og raunar
gerð með opnum huga til þess að
geta styrkt áfram íslensku krón-
una i sessi og forðast meiri geng-
islækkun í bráð.
Gengisfelling
pólitískra f yr-
irheita
„Reynslan
frá því gengiö
var feht sýnir
aðþærástæð-
ur, sem rikis-
stjórnin bar
fyrir sigásín-
um tíma,
voru falsrök.
Það sem hef-
ur gerst í
gengisþróun
frá því að gengiö var fellt og
reyndar áður líka, þaö er að segja
fall sænsku krónunnar, hefur i
raun verið jákvætt fyrir íslenskt
efnahagslíf, fram að að falli
norsku krónunnar í yær, Þannig
að ahar ytri efnahagsaðstæður
hafa verið hagstæðar. Þess vegna
var gengislækluinin ekM vegna
ytri aðstæðna heldur var hún
fyrst og fremst vcgna þess að rík-
isstjórnin gafst upp við að fram-
kvæma þá stefnu sfna að halda
genginu fóstu. Þegar utanrlkis-
ráðherra sagði að gengislækkun
væri eins og að pissa í skóinn sinn
og að hann myndi berjast gegn
henni til síðasta manns og þegar
maður virðir þau ummæli fyrir
sér og ber svo saman við það sem
hefur gerst síöan, þá kemur auð-
vitaö í Sjós að þetta er einhver
herfllegasta gengisfehing á póli-
tískum fyrirheitum stjóramála-
manna sera nokkru sinni hefur
átt sér stað. Gengisfehingin var
ríkisstjómarinnar sjálfrar og úti-
lokað að rekja hana til aðstæðna
í umheiminum. Gengisfah
norsku krónunnar i gær breytir
engu í þessu sarobandi."
Svsvsr Gesteson