Dagblaðið Vísir - DV - 06.02.1993, Qupperneq 4

LAUGARD AGUR 6. FEBRÚAR1993
Fréttir
Ástandið í Færeyjum:
Vonleysi og uppgjöf
virðist allsráðandi
- sálfræðingar þeir einu sem munu hafa nóg að gera á næstunni
Enda þótt maður hafi aðeins staðið
við í Færeyjum í þrjá daga veröur
manni Ijóst að það er vonleysi og
uppgjöf hjá almenningi. Daglega ber-
ast fréttir af uppsögnum starfsfólks
í hinum ýmsu starfsgreinum. í fær-
eysku blöðuniun í dag er skýrt frá
uppsögnum, að ákveðnir hópar hafi
ekki fengið laun sín greidd í janúar
og annað í þessum dúr. Allar fréttir
blaðanna snúast um hið hrikalega
efnahagsástand sem hér ríkir. At-
vinnuleysi er nú sagt vera 20 prósent
og innan fárra vikna verði það kom-
ið upp í 30 prósent, jafnvel meira.
Hver veit þaö? spyrja Færeyingar.
Stjórnmálamenn reyna að bera sig
vel og segja að þetta bjargist. Fólkið
á götimni er ekki sama sinnis. Það
Fréttaljós
Sigurdór Sigurdórsson
er næstum sama við hvern er talað,
allir segja aö Færeyingar eigi nú allt
sitt undir Dönum. Þeir sjálfir ráði
engu lengur. Fólk heldur því líka
fram að Færeyingum muni ekki tak-
ast að greiða þær erlendu skuldir
sem á þeim hvíla en þær eru tæpir
100 mifijarðar íslenskra króna.
Vonleysið
Mér finnst vonleysið vera mest
áberandi þegar rætt er við fólkið á
götunni. Fólk segir að þaö sé engin
framtíð fyrir það hér í Færeyjum.
Hvaö eigum við að gera? spyr fólk.
Ganga um götumar atvinnulaus?
Það er engin framtíð í þessu hjá okk-
ur. Og hvert eigum við að fara? Það
er atvinnuleysi um alla Evrópu. Við
getum ekkert farið, við verðum bara
að búa við þetta. Þrauka, það er eina
leiðin.
í þessa veru talar fólk. Einn við-
mælandi DV, miöaldra iðnaðarmað-
ur, sagði að þeir einu sem myndu
haJfa nóg að gera í framtíðinni í Fær-
eyjum væru sálfræöingar.
„Ástandið hér, atvinnuleysið og
Daglega berast fréttir af uppsögnum starfsfólks í hinum ýmsu starfsgreinum í Færeyjum. Allar fréttir blaöanna
snúast um hið hrikalega efnahagsástand sem ríkir. DV-mynd ból
skuldirnar, brýtur fólk niður. Ég
þekki marga menn sem ég hélt að
væru sterkir og ákveðnir. I dag eru
þeir niðurbrotnir menn sem sjá allt
svart framundan," sagði þessi mað-
ur, Leif Isaksen að nafni
Þurfti að gerast
Annar viðmælandi DV, John Dal-
berg, verkamaður við höfnina, sagði
að þetta áfall hefði þurft að koma
yfir. Þetta kenni mönnum þá lexíu
sem þeir áttu ólærða.
„Sjáðu tU. í 10 til 15 ár höfum við
Færeyingar verið á fiárfestingarfyll-
iríi. Menn tóku lán fyrir öllu: húsun-
um, bílunum, innbúinu, hverju sem
var. Allir gátu fengið peninga eins
og þeir vildu. Bara að nefna upphæð-
ina og menn fengu peninga. Enginn
hugsaði neitt, hvorki almenningur,
forstjórar fyrirtækja né stjómmála-
menn. Farðu hér upp í efri byggðir
Þórshafnar. Sjáðu húsin sem hafa
verið byggð, öll fyrir lánsfé,“ sagði
Dalberg.
Ég tók hann á orðinu, fékk mér
leigubíl og bað haxm að aka með mig
um þessar erfri byggðir. Allt sem
Dalberg sagði var rétt. Hvarvetna
blöstu við nýleg, glæsileg-einbýlis-
hús, véfksihiðjúhús, iönaðarhús-
næði, bensínstöðvar og fleira. Öll
þessi hús vom nýleg, stór og glæsi-
leg. Leigubílstjórinn benti mér á að
taka eför því hve mörg þeirra stóðu
auð. Þar höfðu fyrirtækin sem
byggðu þau orðið gjaldþrota. Þau
skiptu tugum húsin sem stóðu auð.
Leigubílstjórinn tók undir með
öörum viðmælendum DV: vonleysi
og aftur vonleysi.
„Hins vegar er ég sannfærður um
að Danir muni ekki bjarga okkur,
við veröum að gera þaö sjálfir. Nú
þurfum við að hverfa 20 til 30 ár aft-
ur í tímann, taka upp sömu lifnaðar-
hætti og þá og vinna okkur út úr
vandanum. Það gera það ekki aðrir
fyrir okkur,“ sagði þessi leigubíl-
sfióri, Isaksen að nafni.
Lifaðhátt
Færeyingar hafa sannarlega lifað
hátt. íbúðarhúsin era stór og glæsi-
leg, bflaflotinn einnig, skipaflotinn,
frystihúsin, fiskvinnslustöðvamar.
Allt er þetta nýtt og glæsflegt. En nú
er komið að skuldadögunum og
framundan em erfiðir tímar, sam-
dráttur á öllum sviðum og menn
verða að hverfa mörg ár aftur í tím-
ann í lífsmunstri. Óneitanlega verð-
ur manni hugsað til þess hvort það
sama hendi okkur íslendinga?
John Petersen, sjávarútvegsmálaráðherra Færeyja:
Hefðiekkígerst
efviðværum
„Eg er sannfæröur um að ef við
heíðum verið sjálfstæð þjóð heföi
þetta ekki gerst. Þá hefðu menn
verið ábyrgðarfylln og ekki látið
landið fara i gjaldþrot. Sannleik-
urinn er sá að þjóðin er gjald-
þrota. Danir munu taka lán okk-
ar yfir með afarkostum og ráða
öllu hér í landi. Viö ráðurn engu
lengur," sagöi Finnbogi Isaksen,
lögþingsmaður og ritsfióri, í sam-
tali við DV.
Hann er formaður Þjóðveldis-
flokksins sem alla tíð hefur barist
fyrir sjálfstæöi Færeyja. Finn-
bogi segist sannfærður um að
Færeyingar muni aldrei komast
upp úr efhahagskreppunni einir
og óstuddir.
, ,Menn geta sagt aö við hverfum
20 ár aftur í tímann og vinnum
okkur út úr kreppunni. Þetta er
bara ekki rétt. Jafnvel þótt fisk-
urínn gefi sig aftur mun þaö ekki
duga til. Það verða Danir sem
greiða láiún og við verðum þeim
háðari en nokkra sinni fyrr,“ seg-
ir Finnbogi.
Hann segir að ástandið sé verra
en gestir geti ímyndaö sér. „Þú
talar við fólk og það ber sig sæmi-
lega. Ég þekki mitt fólk og veit
hvernig því líöur. Sannleikurinn
er sá að ég hef aldrei kynnst
neinu þessu liku. Færeyingar eru
svo langt niðri andlega vegna
efnahagsástandsins að ég heföi
aldrei getið ímyndað mér að þjóð-
in gæti sokkið í slíkt hyldýpi
svartsýnis,“ segir Finnbogi.
Háaratvinnu-
SígurdórSigurdórasan, DV, Færeyjum;
Laun í Færeyjum eru meira en
helmingi hærri en á íslandi.
Lægstu laun, sem greíða má, eru
75 krónur færeyskar á tímann
eöa um 750 krónur íslenskar.
Þetta eru um 120 þúsund krónur
íslenskar á mánuði í lágmarks-
laun.
Sá sem verður atvinnulaus fær
fyrsta árið 70 prósent af þeim
launum sem hann haföi árið á
undan. Næsta ár fær hann 70 pró-
sent af þeim atvinnuleysisbótum
sem hann fékk 1 atvinnuleysis-
bætur árið á undan.
Eftir 2 ár er hætt að greiða at-
vinnuleysisbætur. Þá fær at-
vinnulaust fólk styrk frá félags-
málastofnun.
Trúi því að við vinnum
okkur út úr vandanum
Sigurdór Sigurdórssan, DV, Færeyjum:
„Nei, ég er ekki sammála þeim sem
halda því fram að við séum nú alfar-
ið háðir Dönum. Vissulega hafa þeir
sett fram skilyrði fyrir þeim neyðar-
lánum, sem við höfum tekiö, sem
þrengja kost okkar og sjálfræði. En
þeir ráða ekki öllu hér,“ sagði John
Petersen, sjávarútvegsmálaráöherra
Færeyja.
Miklarskuldir
- Hvað eru erlendar skuldir Færey-
inga miklar?
„Ef við tökum allar erlendar skuld-
ir eru þær tæpir 9 milljarðar fær-
eyskra króna. Þetta er auðvitað
óskaplega há tala og þaö kostar okk-
ur mikið átak að ná okkur upp úr
skuldafeninu. Samt trúi ég því að þaö
muni takast, það skal takast.
- Hverjum er um að kenna að svona
er komið fyrir ykkur? Fyrir 10 árum
voruð þiö skuldlausir, hvað fór úr-
skeiðis?
„Það er bæði sfiórnmálamönnun
og bönkum um að kenna og raunar
almenningi líka. Það voru allir á fiár-
festingafyfliríi á níunda áratugim-
um. Allir tóku lán og hugsuðu ekk-
ert til endurgreiðslunnar. Menn létu
smíða skip, byggja frystihús, fisk-
vinnslustöðvar, lögðu vegi og grófu
jarðgöng, allt fyrir lánsfé. Nú er kom-
ið að skuldadögunum og þá um leiö
hrynur fiskaflinn, það eina sem við
höfum til aö greiða með.“
Kjördæmapot
- Kjördæmapot, byggðasjónarmið,
réð þetta ferðinni hjá sfiórnmála-
mönnum?
„Það hefur vissulega ráðið miklu
um. Sfiómmálamenn hafa haldið því
fram að varðveita eigi byggð í öllum
eyjunum. Nú er búið í 17 af 18 eyjum
Færeyja, sums staðar aðeins fáeinar
sálir. Sfiómmálamenn segja að til
þess að þetta sé hægt verði að gera
öllum jafnt undir höföi. Þetta hefur
auðvitað leitt tfl mjög svo óarðbærra
flárfestinga víða á eyjunum. Allir
fengu frystihús og fiskvinnslustöðv-
ar, ef tfl vifl ekki of margar en allt
of stórar."
- Hveijar eru þínar tillögur nú, hvað
á að gera?
„Þetta er stór spuming og ekki
mikið um svör. Við erum að reyna
að minnka fiskiskipastólinn sem var
allt of stór miðað við þann afla sem
við megum veiða. Við reyndum að
fækka fiskvinnslustöðvum og að
þetta hvoru tveggja verði ekki stærra
eða afkastameira en fyrir þann afla
sem við megum koma með á land.
Þetta kostar auðvitað mikla peninga
og leiddi til þess að bankamir hér
voru aö verða gjaldþrota vegna tak-
markalausra afskrifta. Okkar eina
von er að fiskistofnamir nái sér upp
aftur. Ég er sannfærður um að ef
þeir heföu ekki hrunið væmm við
ekki í þeirri stöðu sem við erum í.
Það væru sjálfsagt erfiðleikar en
ekkert í líkingu við það sem nú er.
Hitt er svo annaö mál aö þau tvö
stóra lán sem við vorum að fá frá
Danmörku munu ekki duga tfl ef afli
glæðist ekki. Fari svo aö hann geri
það ekki óttast ég aö við þurfum að
fá enn fleiri neyðarlán frá Dönum,"
sagði John Petersen sjávarútvegs-
ráðherra.