Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.1993, Blaðsíða 14

14
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NUMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Ógeðfelldar hótanir
Bandaríkjamenn eru ekki beint vinsamlegir íslending-
um þessa dagana. Fyrst berast fréttir um niöurskurö í
vamarhlutverki Bandaríkj amanna sem koma kannski
ekki á óvart en eru einhliða og ódiplómatiskar ákvaröan-
ir meö hliðsjón af þeirri staðreynd aö ísland og Bandarík-
in hafa haft meö sér tvíhliða vamarsamning. Með þeim
vamarsamningi hafa íslendingar ekki einasta verið aö
tryggja sínar eigin vamir heldur og tekið þátt í sameigin-
legu öryggisneti Vesturlanda og þar á meöal Bandaríkja-
manna. Það væri ekki annaö en sjálfsögö kurteisi aö eiga
viöræður viö íslendinga um breyttar aöstæður og ein-
hvem samdrátt í hernaðarlegum umsvifum áöur en
sjoppunni er lokað.
I framhaldi af þeim hráslagalegu tíðindum aö Banda-
ríkjamenn breyti einhliða þeim vömum sem þeir hafa
tekið aö sér fyrir íslendinga koma svo þau skilaboð frá
Washington að Bandaríkjamenn líði engar hvalveiðar
og hafi að engu vísindalegar forsendur slíkra veiða. Ef
íslendingar láti ekki af fyrirætlunum sínum að stunda
hrefnuveiðar muni Bandaríkjamenn setja viðskiptabann
á íslenskar afurðir og hafa í frekari hótunum.
Þessi orðsending, sem mun hafa borist íslenska utan-
ríkisráðuneytinu frá fyrsta sendiráðsritara Bandaríkj-
anna, er í hæsta máti ógeðfelld og íjandsamleg. Hún ber
þess keim að bandarísk stjómvöld haldi að þau séu að
tala til óknyttastráka eða í versta falli við svo ómerkilega
og htilsiglda þjóð að nauðsynlegt sé að tukta hana til.
Það sem undirstrikar þessa kenningu er sú staðreynd
að Bandaríkin hafa ekki einu sinni hirt um að skipa hér
sendiherra þótt ár sé liðið frá því síðasti sendiherrann
hvarf til annarra starfa.
Nú má það vera rétt að íslendingar séu ekki fyrirferð-
armiklir á landakortinu í Pentagon. Það er sjálfsagt líka
rétt að smáþjóðir á borð við okkur hafa minni pólitíska
þýðingu í heimsvaldastríðinu eftir að kalda stríðið íjaraði
út.
Það þýðir hins vegar ekki að Bandaríkjamenn hafi
efni á að tala niður til okkar eða hafa í hótunum við
okkur. Sjálfsvirðing þjóða fer ekki eftir stærð eða úölda
og víst er að íslendingar lyppast ekki niður þótt Banda-
ríkjamenn noti fyrsta tækifæri til að lítillækka okkur og
auðmýkja. Viðbrögðin hér heima em enda í samræmi
við það stolt sem býr með hverri sjálfstæðri þjóð. Við
forögtum hótanir og steytum hnefann á móti.
Og við spyijum: til hvers var allt hið heilaga stríð háð
um frelsi og rétt smáþjóða; um lýðræði og gildi vísinda,
raka og skynsemi, ef forystuþjóð þessara gilda snýr við
blaðinu, jafnskjótt og frelsið og jafnréttið hefur loks bor-
ið sigurorð af einræðinu og yfirganginum? Hvert er þá
okkar starf í sex hundmð sumur?
Og til hvers vom Bandaríkin að viðurkenna fullveldi
íslands á sínum tíma og fyrstir manna, ef sú sama þjóð,
sem þeir þóttust vilja virða og meta, má og getur ekki
aflað sér fanga undir merkjum vísindanna?
Og hvað með aðrar hvalveiðiþjóðir og þá rányrkju sem
stunduð er undan ströndum Bandaríkjanna?
Við eigum ekki að láta taka okkur á taugum í þessu
máh. Það koma tímar og koma ráð. Aðalatriðið er að
halda reisn sinni. Bandaríkjamenn mega okkar vegna
auvirða önnur ríki og fara með hótanir á hendur þeim.
Það gerir okkur ekki að minni mönnum heldur þá sjálfa
og eina sem vilja reka sína alþjóðaviðskiptapólitík að
geðþótta og af tilfmningum og láta frelsi, vísindi, sjálfs-
björg og kurteisi lönd og leið. Ellert B. Schram
FÖSTUDAGUR 14. MAÍ 1993
Aðild íslendinga að Nato er sá lykill sem opnað hefur dyr að alþjóðlegri viðurkenningu og samstarfi.
Hvalstöðin á
Miðnesheiði
Allt frá upphafi herstöðva á ís-
landi hafa Bandaríkjamenn um-
gengist íslendinga með þolinmæði
og skilningsríku umburðarlyndi,
rétt eins og þroskaður maður sýnir
óþroskuðum og oft vanþakklátum
unglingi. Á þetta lag hafa íslend-
ingar gengið, Bandaríkin hafa ver-
ið íslendingum foðurímynd, þaðan
hafa komið peningar og öryggi.
Fyrir milligöngu Bandaríkjanna
hafa íslendingar kynnst öðrum
þjóðum og verið teknir í samfélag
þjóðanna eins og fullgildir væru,
þrátt fyrir smæð og vanmátt á öll-
um sviðum. Hvort sem okkur líkar
það betur eða verr eigum við
Bandaríkjunum meiri skuld að
gjalda en nokkru öðru ríki, velmeg-
un þjóðarinnar frá stríðslokum er
hinu nána sambandi við þá að
þakka fremur öllu öðru. Aðildin að
Nato er sá lykill sem opnað hefur
dyr að alþjóðlegri viðurkenningu
og samstarfi, sem veitt hefur Is-
landi áhrif langt umfram það sem
við ættum að eiga tilkall til. Aðstað-
an fyrir bandaríska herinn og tví-
hliða samningurixm við Bandarík-
in er undirstaðan að velgengni ís-
lendinga á Bandaríkjamarkaði með
fiskafurðir, flugferðir og annað,
aðOdin að Nato og stuðningur
Bandaríkjanna gerði okkur kleift
að færa út landhelgina í trássi viö
öll gildandi alþjóðalög þess tíma.
Öll þessi velvild og umburðarlyndi,
ásamt fjáraustri og hvers konar
fyrirgreiðslu byggðist á hemaðar-
legu mikilvægi landsins í metingi
risaveldanna á tíma kalda stríðs-
ins. Nú er kalda stríðið búið, og
allt er víl sem var.
Þjóðremban
Það er ekki nóg með að Banda-
ríkjastjóm hafi í undirbúningi það
tilræði við efnahagslegt sjálfstæði
landsins að stöðva nær allt her-
mang og spara sér stórfé með
minnkun umsvifa á Miðnesheiði.
Það er nógu slæmt ef íslendingar
þurfa sjálfir að reka sinn milli-
landaflugvöll og horfast í augu við
KjaUarinn
Gunnar Eyþórsson
blaðamaður
landauðn á Suðumesjum. Það sem
verra er, Bandaríkjastjórn gerist
svo ósvífin að særa sjálfa þjóðem-
isvitund okkar og misbjóða þjóðar-
stoltinu með því að harðbanna okk-
ur að veiða hvali að viðlögðum
refsingum. Nú fyrst rennur hinn
sári sannleikur upp fyrir íslending-
um. Bara ef Sovétríkin væm ennþá
til, þá væri allt í föstum skorðum
og Kananum dytti ekki í hug að
hóta okkur af ótta viö herstöðva-
andstæðinga. En því miöur, nýir
tímar em runnir upp, nýr forseti
vestra, og það sem verra er, nýr
varaforseti. Umhverfismálin em á
könnu Alberts Gore varaforseta,
hann hefur það hlutverk, að svo
miklu leyti sem varaforseti hefur
hlutverk, að sjá um stefnuna í
umhverflsmálum. Um það efni hef-
ur hann skrifað bók sem heitir því
ábúðarmikla nafni „Heimurinn að
veði“, og hann er skoðanabróðir
Magnúsar Skarphéöinssonar, en
ekki aðeins kattavinur eins og Bill
Clinton.
Tilfinningar og tákn
Hvalveiðar eru eins og'allir vita
mesta tilfinningamál Islendinga.
Þetta er spurning um sjálfstæði og
sjálfsákvörðunarrétt. Bandaríkja-
menn gerast svo djarfir að vefengja
þennan sjálfsákvörðunarrétt af til-
finningaástæðum. Þá hryllir við
öllu því blóði sem flýtur þegar
hvalur er drepinn, tölur um stærð
hvalastofna skipta engu máh. í
þessu eru þeir í takt við tímann.
Sagt hefur verið að ef Bosníu-
menn væm hvalir væm þjóðir
heims búnar að stöðva stríðið fyrir
löngu, og Bandaríkjamenn fremstir
í flokki. Hvalir em fyrst og fremst
tákn, líka fyrir þær milljónir sem
aldrei hafa séð sjóinn, hvað þá hval.
Þeir eru tákn um misnotkun og
eyðileggingu manna á náttúnmni
og lífríkinu, og þetta er sú lífsskoð-
un sem nú er að veröa fjöldahreyf-
ing miklu öflugri en allar friðar-
hreyfingar áður til samans. Það er
tilgangslaust fyrir íslendinga að
berja höfðinu við steininn og reyna
að veiða þessi tákn í ábataskyni.
Nær væri að sætta sig við þá stað-
reynd að við getum ekki staðið á
móti öllum umheiminum, allra síst
ef Bandaríkin em í forystu.
Gunnar Eyþórsson
„Bara ef Sovétríkin væru ennþá til, þá
væri allt í föstum skorðum og Kanan-
um dytti ekki í hug að hóta okkur af
ótta við herstöðvaandstæðinga. “
Skoðanir annarra
Aðdáun á hvölum
„Aðdáunin á hvölunum í Ameríku er skrítið fyr-
irbæri en ekki svo illskiljanlegt, þegar málið er at-
hugað dálítið. Þegar heimsóttir em bamaskólar hér,
er að finna myndir af hvölum og úrkhppur um þá í
blöðum prýðandi margan vegginn. Blöð, sem gefin
em út fyrir skólakrakka, fjalla oft um hvalina og er
þá stundum minnst á þær vondu þjóðir, sem vilja
gera góðu hvölunum mein.“
Þórir S. Gröndal í Mbl. 13. maí
Sameign þjóðarinnar
„í lögum segir að nytjastofnar á íslandsmiðum
séu sameign íslensku þjóðarinnar. Ýmislegt bendir
hins vegar til þess að fiskistofnamir séu smátt og
smátt aö verða varanleg einkaeign handhafa afla-
kvóta. Þótt aflahlutdeild sé opinbert leyfi, fullnægir
hún sennilega mörgum lagcdegum kröfum sem gerð-
ar em til eignarréttinda, m.a. hvað snertir veðsetn-
ingu og réttindi erfingja. Leiða má rök að því, að
með kvótakerfinu hafi íslendingar stigiö stórt skref
í átt til einkavæöingar á fiskistofnum."
Gísli Pálsson og Agnar Helgason í Mbl. 13. maí
Ábyrgð lífeyrissjóðanna
„Það em mikil völd og mikil ábyrgð sem hvílir
á herðum stjóma lífeyrissjóðanna, og þar veitir ekki
af siðaskiptum sem vonandi verður einhvern tíma
hægt að kalla siðbót. En ekki er síður þörf á siðvæð-
ingu opinberu lífeyrissjóðanna og er vafamál hvort
löggjafarsamkundan eöa embættismenn eru hæfir
til að skipa þeim málum vegna hagsmunaárekstra
milli þeirra og annarra skattborgara... En það sem
mest á ríður er að siðvæða heilbrigðis- og trygginga-
ráðherra, og ef það reynist torvelt þá í það minnsta
að kenna honum aö leggja saman og draga frá og í
hverju jöfnuður felst.“ OÓ í Tímanum 13. maí