Dagblaðið Vísir - DV - 17.07.1993, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 17. JÚLÍ 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1368 kr.
Verð i lausasölu virka daga 130 kr. - Helgarblað 170 kr.
Afnám verðtryggingar
Skuldara dreymir um lækkun vaxta, og margir horfa
til þess tíma, aö verötryggingin veröi afnumin. Þeir líta
svo á, aö það leiði til hærri vaxta en ella, að mörg lán
séu verðtryggð. Þetta er að öllum líkindum á misskiln-
ingi byggt, miðað við núverandi ástand.
Verðtryggingin var tekin upp árið 1979 með lögum, sem
voru kennd við þáverandi formann Framsóknarflokksins
Ólaf Jóhannesson og nefnd Ólafslög. Fyrst var innláns-
stofnunum heimilað að veita verðtryggð lán. Verðtryggð-
ir innlánsreikningar komu til sögunnar árið eftir. Á þessu
var full þörf. Fólk hikaði við að leggja fé sitt inn á óverð-
tryggða innlánsreikninga, þar sem stjómvöld létu nafn-
vexti yfirleitt ekki fylgja verðbólgunni, sem var mikil.
Allir þekkja þá sögu, sem á undan gerðist: Vexir voru
iðulega neikvæðir, sem þýddi, að sparifé í bönkunum
brann upp og hinir skuldugu fengu mikið að lánum sín-
um í raun gefins.
Ólafslög ollu miklum breytingum. Hrun sparnaðar í
landinu hafði áður blasað við, en Ólafslög bættu úr skák.
Spariíj áreigendur tóku verðtryggingunni opnum örmum,
og grunnur var lagður að spamaði á nýjan leik. Innláns-
stofnanir fengu árið 1984 heimild til að ákvarða sjálfar
vexti á flestum tegundum innlána. Svonefndir skipti-
kjarareikningar urðu vinsælir, og spamaður jókst mikið.
Við þetta kerfi hefur verið unað síðan. En nú er talsverð
hreyfmg í þá átt að afnema verðtrygginguna. Leiðir af-
nám hennar þá til lægri vaxta?
Kerfi verðtryggingar er til orðið við allt aðrar aðstæð-
ur en nú ríkja. Það er til komið í óðaverðbólgu. Þá var
kerfið brýn nauðsyn, ætti spamaður ekki að eyðileggj-
ast. Nú telja sumir, jafnvel ráðherrar í ríkisstjórninni,
að verðtryggingin haldi upp vöxtunum. Aðilar vinnu-
markaðarins benda á nauðsyn vaxtalækkunar. Vextir
hér á landi, bæði raunvextir og nafnvextir, hafa verið
svo háir, að þeir hafa hindrað æskilega fjárfestingu og
spillt atvinnu. Við búum við atvinnuleysi, sem er mikið
á-okkar mælikvarða. Gjaldþrot em tíð, vegna hinna háu
vaxta, bæði hjá fyrirtækjum og einstaklingum. Fjölskyld-
urnar í landinu em að sligast undir vaxtabyrðinni.
Þegar svara skal spumingunni um áhrif verðtrygging-
ar á vaxtastigið, verður að skoða, hvort verðlag er stöð-
ugt eða hvort tilhneiging er til nýrrar verðbólguskriðu.
Stöðugleiki hefur ríkt í verðlagi um nokkurt skeið. Afnám
verðtryggingarkerfisins kæmi ekki til greina, nema fólk
trúi, að stöðugleikinn haldist. Tvær gengisfelhngar á
skömmum tíma vara okkur við að trúa, að það sé gefið,
að stöðugleikinn hljóti að haldast. Kjarasamningar virð-
ast að vísu nokkuð traustir, þótt sumir verkalýðsmenn
vilji segja þeim upp 1 haust.
í vöxtum verður jafnan að vera áhættuálag vegna lík-
legra verðbreytinga. Við núverandi aðstæður telja sér-
fræðingar yfirleitt, að vafasamt væri að hverfa frá verð-
tryggingunni. Vextir mundu þá ekkert lækka, heldur
fremur hækka við afnámið. Þeir sem eiga lánsfe munu
geta sér til um, hver verðlagsþróunin verður, og krefjast
vaxta í samræmi við það.
DV bar þessa spumingu nú í vikunni undir Guðmund
Magnússon prófessor í hagfræði. Hann benti á, að rétt
væri að fara sér hægt við afnám verðtryggingar, taka til
þess eitt eða tvö kjörtímabil. EUa mundi áhættan, sem
sparifjáreigendur tækju á sig, kaha á vaxtahækkanir eða
minnkandi spamað.
Þá yrði verr af stað farið en heima setið.
Haukur Helgason
Viðbrögð Rússlands
við ófriði í fyrrum
Sovétlýðveldum
í fyrsta skipti síðan sovétherinn
var kvaddur heim frá Afganistan
hefur rússnesk hersveit verið strá-
felld í Mið-Asíu. Tuttugu rússnesk-
ir landamæraverðir lágu í valnum
eftir áhlaup útlaga frá Tadzhikist-
an og afganskra bandamanna
þeirra á varðstöð á landamærun-
um að Afganistan.
Þingið í Dushanbe, höfuðborg
Tadzhikistan, bað Rússa að efla
landamæravörsluna, þar sem 3.500
rússneskir hermenn' eru fyrir.
Rússlandsþing samþykkti að
beiðni landvamaráöuneytis heim-
ild til að senda liðsafla á vettvang
og Borís Jeltsín forseti hefur kunn-
gert aö hraðað verði flutningi liðs
búins skriðdrekum, stórskotahði
og flugvélum.
Þetta er það dýpsta sem Rússland
hefur enn sogast inn í margslungin
vopnaviðskipti á yfirráöasvæði
fyrrum Sovétríkja. Þar er bæði um
að ræða ófrið milli nýfrjálsra ríkja
og flokkadrætti og þjóðernaerjur
innan sumra.
í Tadzhikistan kom í fyrra til
borgarastríðs milli arftaka fyrrum
kommúnistaflokks og bandalags
lýðræðissinna og stjórnmálahreyf-
inga á grundvelli íslamstrúar.
Gamla valdakerfið hafði betur, og
flúðu þá tugir þúsunda Tadzhika
til Afganistans. Þar eiga þeir vísa
bandamenn með fullar hendur
vopna frá því Bandaríkin, íslömsk
ríki og Kína vopnuðu Afgani gegn
sovéthemum.
Tadzhikistan sker sig úr öðmm
Mið-Asíulýðveldum fyrrum Sovét-
ríkja í því að þar tala menn pers-
nesku og hafa forn menningar-
tengsl við íran. Landið væri því Uk-
legra en önnur á þessum slóðum
til að verða farvegur fyrir íslamska
heittrúarstefnu inn á svæðið við
suöurlandamæri Asíuhluta Rúss-
lands en af shku stendur Rússum
af sérhverju póUtísku sauðahúsi
mikill stuggur.
Hin Mið-Asíulýðveldin byggja
þjóðir mæltar á tungur af flokki
tyrkneskra tungumála og ein
þeirra, Azerar, hafa nú í fimm ár
átt í ófriði við Armena, kristna þjóð
sem sá af verulegum hluta lands
síns, Nagomo-Karabakh, undir yf-
imáð Azerbajdzhans, þegar bolsé-
vikastjórnin í Moskvu afhenti hér-
aðið Azerum að launum fyrir Uð-
veislu þeirra við að brjóta sjálf-
stæða Armeníu undir sovésk yfir-
ráð.
Fjöldamorð óaldarflokka á Arm-
enum búsettum í azersku borgun-
um Sumgait og Bakú 1988 minntu
Armena á þjóöarmorðið sem Tyrk-
ir unnu á þeim í heimsstyrjöldinni
fyrri. Hefur baráttuþrek þeirra
bætt upp samgöngu- og aðdrátta-
bann af hálfu Azera, svo Armenar
í lýðveldinu og Nagomo-Karabakh
hafa náð saman á breiðu belti yfir
landræmu hyggða Azerum og þar
Abkhasisk kona í Gudauta við líkbörur faliins eiginmanns síns.
Símamynd Reuter
hvor um sig túlkar að sjálfsögðu
sem rússneska íhlutun í þágu and-
stæðingsins.
í Kákasuslýðveldinu Georgíu
berst stjómarher við uppreisnar-
menn Abkhasa, sem eru íslamstrú-
ar og áttu sjálfstjórnarsvæði í Ge-
orgíu, þótt þeir séu ekki nema 17%
íbúa í Abkhasíu. Barátta þeirra
fyrir sjálfstæðri Abkhasíu nýtur
öflugs liðsinnis bandalags fjalla-
þjóða norðan í Kákasusfjallgarðin-
um, sem flestar játa íslam og telja
kristna Georgíumenn erfðaféndur
sína.
Georgíustjórn hefur borið Rúss-
um á brýn liðveislu við Abkhasa,
en með því að þiggja milligöngu
Rússlandsstjómar um friöarum-
leitanir viðurkennir hún í verki að
þar eigi frekar hlut að máh yfir-
menn einstakra herstjórnarsvæða
norður af Kákasus en Moskvu-
stjórn sjálf.
í vikunni setti Georgíustjóm upp-
reisnarmönnum úrslitakosti að
létta umsátri af Súkhúmí, höfuð-
borg Abkhasíu, eða öllu afli Georg-
íuhers yrði beitt gegn þeim. Þegar
síðast fréttist höfðu uppreisnar-
menn hafnað úrslitakostunum í
oröi en farið að þeim í verki með
því að hörfa með stórskotalið sitt
af hæðum sem gnæfa yfir Súkhúmi
og láta af öðrum sóknartilburðum.
að auki sótt inn á azerskt land til
að loka helstu sóknarleið til Step-
anakert, höfuðstaðar héraðsins.
Ósigrar Azera hafa orðið til þess
að uppreisn herforingjans Surats
Huseinofs hrakti frá völdum í Babú
Abulfas Elsjíbei, þjóðkjörinn for-
seta. í stað hans var kallaður til
Geidar Alijef, fyrrum leiðtogi
kommúnista, sem gert hefur Hu-
seinof aö forsætis-, landvarna-, ör-
yggismála- og innanríkisráöherra.
Ljóst er að rússneskir málaliöar
hafa barist með háðum aðilum, sem
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
Skoðanir annarra
Hitti naglann á höfuöið
Bill Clinton Bandaríkjaforseti hitti naglann á
höfuðið með viövönm sinni til Norður-Kóreu. Heim-
inum myndi stafa hætta af frekari fjölgun kjamorku-
vopna jafnvel þó hún tengist ekki beinni ógn við
önnur ríki.
Úr Die Welt 14. júlí.
Örlög flóttamanna
Tvítugir tvíburar, sem eru á flótta frá bænum
Mostar í Bosníu, strönduðu á dönsku ræðismanns-
skrifstofunni í Zagreb þar sem þeim var neitað um
vegabréfsáritun til Danmerkur. Amna og Aida lögðu
af stað frá Mostar áöur en settar voru reglur um
vegabréfsáritun. Þær geta sannað það með stimplum
á lestarmiða sína. Þær hafa hins vegar ekki getað
sannfært starfsmenn dönsku ræðismannsskrifstof-
unnar um aö þær hafi verið á leið til Danmerkur en
ekki einhvers annars lands. Það er ástæða til að
kvíða hver viðmiöun starfsmanna skrifstofunnar
verður eftir 1. ágúst þegar vegabréfsáritanir verða
gefnar út og þeir hitta þúsund flóttamenn á mánuði.
Úr Politiken 11. júli.
Út af sporinu
Það sem hófst sem mannúðarverkefni á vegum
Sameinuðu þjóðanna til að fæða sveltandi Sómah
virðist vera aö þróast í eitthvað sem er miklu óljúf-
ara. Sameinuðu þjóöimar segja að fimmtán manns
hafi látið lífið í þyrluárás Bandaríkjamanna á sfjórn-
stöð stríðsherrans Aidids. Rauði krossinn taldi fimm-
tíu og fjögur Mk. Lík fjögurra fréttamanna fundust
einnig. Hver svo sem dánartalan er er nóg komið.
Úr New York Times 15. júlí.