Dagblaðið Vísir - DV - 07.08.1993, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 7. ÁGÚST 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1368 kr.
Verð I lausasölu virka daga 130 kr. - Helgarblað 170 kr.
Vanmetið tjón
Nokkuð vantar á, að norræna skýrslan um byrði ís-
lendinga af landbúnaði nái yfir alla þætti vandans. Bein-
ir styrkir, uppbætur og niðurgreiðslur nema níu milljörð-
um á fjárlögum ríkisins árið 1993, en ekki sjö og hálfum
milljarði. Þetta má lesa svart á hvítu í fjárlögunum.
Erfiðara er að meta vantalningu skýrslunnar á tjóni
þjóðarinnar af innílutningsbanni búvöru. Ljóst er þó, að
þar er ekki tekið tillit til hemla á innflutningi grænmetis
og kartaflna, svo og smjörlíkis. í þessum liðum felst að
minnsta kosti tveggja milljarða króna viðbótartjón.
Þannig er tjónið af innflutningsbanni að minnsta kosti
átta milljarðar, en ekki þeir sex milljarðar, sem koma
fram í skýrslunni. Ýmsir hagfræðingar hafa reynt að
meta þennan þátt til fulls og komizt að niðurstöðum, sem
nema nálægt tólf milljarða króna áregu tjóni neytenda.
Ef talið er saman tjón skattgreiðenda eins og það kem-
ur fram í fjárlögum og tjón neytenda eins og það kemur
fram í ofangreindu mati á innflutningsbanni og -hömlum,
koma út úr dæminu upphæðir, sem nema frá sautján
milljörðum upp í tuttugu og einn milljarð á ári.
Þær tölur hafa síður en svo orðið úreltar af völdum
búvörusamninga. Þetta eru tölur, sem gilda fyrir árið
1993. Órökstuddar og marklausar eru fullyrðingar áróð-
ursvélar hins hefðbundna landbúnaðar um, að búvöru-
samningar hafi breytt forsendum í þessum dæmum.
Búvörusamningar hafa ekki létt byrðum af herðum
neytenda og skattgreiðenda. Búvörusamningar hafa hins
vegar fryst ástandið fjölmörg ár fram í tímann til að
koma í veg fyrir, að nýjar ríkisstjómir geti tekið ákvarð-
anir um að létta byrðar neytenda og skattgreiðenda.
Norræna skýrslan um tjón íslendinga af völdum land-
búnaðarstefnunnar flytur ekki neinn nýjan sannleika og
er þeim annmarka háð að vanmeta stórlega tjónið. Þess
vegna er engin ástæða fyrir áróðursvél hins hefðbundna
landbúnaðar að hafna þægilega lágum tölum hennar.
Af norrænu skýrslunni mætti ætla, að árlegt tjón Qög-
urra manna fjölskyldu næmi um 90.000 krónum, en þá
er aðeins fjallað um hluta tjónsins af innflutningsbanni.
í rauninni er tjón fjölskyldunnar af allri styrkja- og hafta-
stefnu landbúnaðar rúmlega 300.000 krónur á ári.
Auðvitað má ekki gleyma því, að íslenzkum neytend-
um og skattgreiðendum kæmu allar upphæðir vel, hvort
sem þær eru 90.000 krónur á ári á hveija fjögurra manna
Úölskyldu eða 300.000 krónur. Þetta eru allt saman háar
upphæðir, hvemig sem búvömdæmið er reiknað.
Með hverri einustu reikningsaðferð koma út niður-
stöður, sem fela í sér, að lífskjararýmun þjóðarinnar af
völdum styrkja- og haftastefnu landbúnaðar er margfold
á við það tjón, sem hún hefur beðið af völdum árferðis
og aflabragða, kjarasamninga og þjóðarsátta.
Það segir mikla sögu um forustusveit aðila vinnu-
markaðarins, ráðuneyti og ríkisstjóm, svo og sérfræð-
ingahjörðina í kringum allaþessa aðila, að landbúnaðar-
mghð skuh aldrei vera nefnt, þegar verið er að skrúfa
niður lífskjörin með nýjum og nýjum þjóðarsáttum.
Það ætti til dæmis að vera ábyrgðarhluti fyrir verka-
lýðsrekendur að standa að endurtekinni lífskjaraskerð-
ingu án þess að nefna nokkm sinni einu orði, að spara
megi umbjóðendum þeirra aha lífskjaraskerðinguna með
því að byrja að höggva í styrkja- og haftakerfið.
Norræna skýrslan markar þau tímamót, að í fyrsta
skipti stuðlar íslenzkt ráðuneyti að birtingu upplýsinga
■ um tjón þjóðarinnar af völdum landbúnaðarstefnunnar.
Jónas Kristjánsson
Maastricht í
óvissu eftir
gengisumbrot
Gengissamflot ríkja Evrópubanda-
lagsins hrökk endanlega úr skorð-
um við niðurstöðu fundar stjómar
Bundesbank, seðlabanka Þýska-
lands, á fimmtudag í síðustu viku.
Þar var ákveðið, með ekki mjög
ríflegum meirihluta að sagt er, að
láta lágmarksvexti í millibankavið-
skiptum óhreyfða og það í mánuð
að öllu eðlilegu því sumarleyfi
bankastjómar fóru í hönd.
-Dagana fyrir fund þýsku banka-
stjómarinnar voru taldar yfir-
gnæfandi líkur á að þaðan væri að
vænta ákvörðunar um hálfs
hundraðshluta lækkun á vaxta-
gólfinu, því það var álitin lág-
marksbreyting til að hefta áhlaup
spákaupmanna á gjaldeyrismark-
aði á gengi franska frankans og
reyndar fleiri gjaldmiðla í Evrópu-
samflotinu.
Eftir fundinn á fimmtudag gaf
ungverski fjármálasnillingurinn
með bandarískt ríkisfang, George
Soros, tóninn. Hann er ýmist sagð-
ur hafa grætt milljarð Bandaríkja-
dollara eða sterlingspunda á falli
pundsins í fyrrahaust. Nú lýsti So-
ros yfir: „Gagnslaust er að reyna
að vernda Evrópusamflotið með
því aö neita sér um að versla með
gjaldeyri þegar akkeri kerfisins,
Bundesbank, lætur í verkum sín-
um hagsmuni annarra aðildarríkja
lönd og leið.“
Á fostudag lágu frankinn, danska
krónan, pesetinn og fleiri gjaldm-
iðlar í samflotinu undir þyngri
áfollum en nokkru sinni fyrr.
Seðlabankar, þar á meðal Bundes-
bank, em þann dag einan taldir
hafa varið yfir 30 milljöröum
marka til að halda gengi þeirra yfir
áskildum fallmörkum. Yfir helgina
funduðu gjaldeyrisnefnd og fjár-
málaráðherrar ríkja EB og komust
að samkomulagi um að margfalda
sveiflumörkin upp og niður frá
skráðu gengi eða úr 2,25% í 15%.
Eftir á þykjast menn sjá að höfuð-
skyssa hafi verið að breyta ekki
reglum gengissamflotsins í EB
strax í kjölfar sameiningar Þýska-
lands þegar ljóst varð að samein-
ingarkostnaðinum yrði ekki mætt
með sköttum heldur lántökum og
rekstrarhalla á þýska ríkissjóön-
um. Af þessu hefur hlotist verð-
bólga í Þýskalandi langt umfram
flest önnur ríki EB og þensla pen-
ingamagns í umferð. Bundesbank
hefur mætt þessum efnahagsað-
stæðum með hávaxtastefnu til að
halda uppi gengi marksins.
Þetta hefur knúiö önnur ríki EB
til hávaxtastefnu vegna stöðu
marksins í gengissamflotinu, þótt
hún gangi þvert á raunverulegar
þarfir þeirra og skilyrði, einkum
Frakklands, til að ýta undir efna-
Verðbréfamiðlarar í kauphöllinni I Frankfurt hrópandi i viðskiptaiðunni
á þriðjudag. Simamynd Reuter
gerst hefur eru enn óráðin. Það
eina sem liggur fyrir er að kjarna
Maastricht-samkomulags EB um
nánari samruna, sameiginlegan
gjaldmiðil og sameiginlegan seðla-
banka fyrir aldamót verður að taka
til endurskoöunar. Forsenda slíks
er samræmd efnahagsstefna ríkj-
anna og þar stefnir nú í staðinn í
aukið misræmi.
Endurskoðun Maastricht felur
við ríkjandi aðstæöur í sér ný átök
um tilveru Maastricht. Eftir áfollin
í þjóðaratkvæðagreiðslum um
samkomulagið í Danmörku og
Frakklandi og togstreitu í Bret-
landi mátti sú stefnumótun sem í
því felst síst við því sem nú hefur
gerst.
Enn er fyrir stjórnlagadómstóli í
Þýskalandi margþættur mála-
rekstur um hvort Maastricht sam-
ræmist stjórnarskránni. Öflug
hreyfing er uppi í Þýskalandi fyrir
því að hvergi megi hrófla við fram-
tíð marksins og Bundesbank.
Innan frönsku stjórnarflokkanna
er að fmna harðvítuga andstæð-
inga Evrópusamruna í anda Maa-
stricht. Bæði vara þeir við styrk
Þýskalands, og hafa nú fengið ný
rök fyrir þeim málflutningi, og
halda fram aukinni verndarstefnu
á kostnað fríverslunar. Eduard
Balladur forsætisráðherra og
Francois Mitterrand eru á öðru
máh en þurfa á öllu sín'u að halda
á átökunum sem framundan eru á
þessu sviði.
Magnús T. Ólafsson
hagsbata með lágum vöxtum og slá
þannig á vöxt atvinnuleysis. Þessi
mótsögn er undirrótin að því að
gengissamflotið í fyrri mynd varð
að lúta í lægra haldi fyrir markaðs-
öflunum.
Eftir breytinguna um helgina
lækkaði franski frankinn lítið eitt
í fyrstu en sótti sig síðan aftur.
Verðbréf hafa stigið í verði í kaup-
höUinni í París en lækkað að sama
skapi í Frankfurt. Fjárfestar þykj-
ast sjá fram á efnahagsbata í
Frakldandi þegar fram í sækir en
þrengingar áfram í Þýskalandi,
ekki síst vegna þess að frönsk fjár-
mál í heild eru í betra horfi en þau
þýsku.
En póUtísku áhrifin af því sem
Erlendtídindi
, %
Magnús Torfi Olafsson
Skoðanir annarra
Bömin em ekki ömgg lengur
Foreldrar í Englandi búa við stöðugan ótta. Þeir
þora ekki að láta börn sín njóta sama frelsis og þeir
nutu sjálfir í æsku. Liðnir eru þeir dagar þegar börn
í úthverfum borganna gátu farið ferða sinna óhult
og leitað ævintýra með vinum sínum daglangt. Nú
er fátítt að börn gangi í skólann vegna hættunnar á
að misindismenn verði á vegi þeirra eða þau farist
í umferðinni. Þetta er alvarlegt þjóðfélagsvandamál
og mikil brejding til hins verra.
Úr forystugrein Daily Express 2. ágúst.
Fiskstofnarnir enn í hættu
Á umhverfisráðstefnunni í BrasiUu á síðasta ári
náðist ekki samkomulag um annað en að alvarleg-
ustu umhverfisvandamáUn virtu engin landamæri.
En ef marka má niðurstöðu ráöstefnu Sameinuðu
þjóðanna um veiðar á úthöfunum er sameiginleg
ábyrgð þjóða á umhverfinu þó enn fjarlægur draum-
ur. A þessu sviði ræöur þjóðárrembingurinn enn
ríkjum. FuUtrúar á ráðstefnunni fóru heim án þess
aö ná samkomulagi um hver bæri ábyrgð á ofveiði
á úthöfunum og hvemig bæri að vernda þá fisk-
stofna sem eftir væru.
Úr forystugrein The New York Times 3. ágúst.
Of lítið og of seint
Það er sama hvað reynt verður tíl að stöðva blóð-
baðið í Bosníu; það verður of lítiö og kemur of seint.
Loftárásir vekja ekki fjórðung úr milljón manna til
lífsins. Þær gera þeim sem hrakist hafa úr heim-
kynnum sínum kleift að snúa aftur og með loftárás-
um verða þjóðernishreinsanir ekki stöðvaðar.
Úr leiðara í USA Today 4. ágúst.