Dagblaðið Vísir - DV - 29.01.1994, Blaðsíða 29

LAUGARDAGUR 29. JANÚAR 1994
Kreppubaninn á Þórshöfn:
Menn verða að
ver a bj artsýnir
- segir Jóhann A. Jónsson framkvæmdastjóri sem keypti tvo togara frá Kanada
Menn þurfa að horfa bjartsýnum augum til framtíðar. Hafa frumkvæði til
að fara nýjar leiðir og nýta þá möguleika sem gefast, segir Jóhann m.a. i
viðtalinu. DV-myndir GVA
„Það voru til sölu níu systurskip í
Kanada'og við keyptum tvö þeirra.
Færeyingar hafa keypt tvö eða þijú.
Hin eru enn til sölu og ýmsir aðilar
hafa skoöað möguleikana á að kaupa
þaul Við erum hins vegar að vinna
að því að koma okkar skipum heim,“
segir Jóhann A. Jónsson, fram-
kvæmdastjóri Hraðfrystistöðvar
Þórshafnar, í viðtali við DV. Jóhann
hefur veriö talsvert í fréttum undan-
farið vegna kaupa á útsölutogurum
í Kanada sem gera á út til úthafs-
veiða. Kaupin hafa vakið mikil við-
brögð og Kristján Ragnarsson, for-
maður Landssambands íslenskra út-
vegsmanna, sagðist í frétt í DV í vik-
unni óttast að menn færu offari í
þessu máh. Jóhann er á öðru máh:
„Ég er hræddur um að Kristján, sem
er forsvarsmaður íslenskrar útgerð-
ar, fari sjálfur offari í þessu máh. Þaö
þarf varla að nefna önnur mál sem
hann verður að varast að fara offari
í. Hann er nýbúinn að ganga í gegn-
um íslandsbankamál. Ég held að
Kristján eigi að láta stjómvöldum
það eftir að túlka þeirra stefnu en
ekki leggja þeim stefnu í munn.“
Jóhann A. Jónsson er 38 ára gam-
all og hefur starfað hjá Hraðfrysti-
stöð Þórshafnar frá árinu 1976. Hann
þykir hafa farið nýjar leiðir í sjávar-
útvegsmálum og tekið áhættur. Jó-
hann var með þeim fyrstu sem sendu
skip í Smuguna sl. sumar en hann
varö einnig fyrstur til að kaupa
Rússafisk og afla svokallaðra sjó-
ræningjaskipa. Þessar aðgerðir hans
hafa orðið til að bæta atvinnuástand-
ið á Þórshöfn til muna og þar þekk-
ist vart atvinnuleysi. Stakfelhð, skip
Þórshafnarbúa, fór þijár ferðir í
Smuguna á síðasta ári og var afla-
verðmæti skipsins 148,3 mihjónir
króna. Auk þess hefur verið mikið
að gera í síld, loðnu og bolflski.
Góð og ódýr skip
- En var þörf á þessum tveimur tog-
urum sem Hraðfrystistöðin var að
festa kaup á í Kanada?
„Við munum nota skipin á úthafs-
veiðum. Þessi skip hafa legið í eitt
ár óhreyfð í Kanada og þurfa máln-
ingu en eru alls ekki verri en ís-
lensk. Við þurfum að afla tekna utan
landhelgi með veiðum en eigum ekki
skip th að senda út fyrir landhelgina
nema því aðeins að hægt sé að nýta
kvótann af skipunum öðruvísi hér
innanlands. Stakfelhð getur ekki
bætt miklu við sig. Við vorum því
famir að huga aö skipakaupum. Þá
kom sá möguleiki upp að fá skip sem
okkur þykir mjög þokkalegt, bæði
varðandi stærð og kraft, fyrir rúmar
tíu mihjónir. Það er lágt verð og í því
eru kassar og veiðarfæri. Afh í
Kanada hefur dregist mjög saman og
þess vegna eru mörg skip þar th sölu.
Annars erum við ári á eftir í þessum
kaupum miðað við Færeyingana sem
keyptu dóminísku skipin í fyrra. Þá
var byrjað að selja þessi skip en að
vísu á hærra verði,“ segir Jóhann.
Kanadamenn eru með kvóta, svipað-
an og þekkist hér á landi. „Hehdar-
þorskkvóti þeirra í fyrra var sextíu
þúsund tonn en er fjórtán þúsund í
ár. Þar er því mikih samdráttur og
þau fyrirtæki sem eiga þessi skip lifa
sem stendur á ríkisstyrkjum. Þeim
er þannig haldið gangandi svo að þau
veröi ekki gjaldþrota."
Kanadaskipin
heppileg
- Sérð þú einhverja gróöravon með
því að kaupa skipin?
„Það getur hver maður séð að þetta
er ekki mikil fjárfesting. Það þarf
ekki miklar tekjur inn á skipin til
að greiða fjárfestinguna. Ef við fáum
eitthvað th viðbótar þá er það auðvit-
að gott mál. Þessi skip eiga miklu
betri möguleika á að þreyja þorrann
í litlu fiskiríi í erfiðu afurðaverði
heldur en skip sem kostar einhver
hundruö milljóna. Smugan gaf ekki
ahtaf og á stundum var þar algjör
ördeyða. Menn urðu að hanga og
bíða eftír aflavoninni og stundum
hittu menn á fisk. Svona ódýr skip
eiga miklu frekar möguleika á að
stunda þessi mið og fjarlægar slóðir
í óvissu fiskirh en dýr skip sem verða
að renta sig því annars fer útgerðin
iha.“
- Verða þessi skip mönnuð íslend-
ingum?
„Við erum ekki komin svo langt
að ákveða hvaða áhöfn verður vahn.
Helst vhjum við hafa íslenskan fána
og íslenska áhöfn enda er það lang-
eðlilegast. Reglurnar leyfa ekki slíkt
þannig að þeim yrði þá að breyta.
Menn skulu samt gá að því að í fram-
tíðinni verður úthöfunum skipt upp
og þau skip sem hafa veiðireynslu fá
frekar veiðirétt og þau ríki sem skip-
in bera fána frá. Éf við erum ekki
með íslenskan fána öflum við því ríki
veiðirétt sem á þann fána sem við
berum. Stjórnvöld verða því að átta
sig á því og skoða það mál vandlega
hvort ekki sé betra að ná réttínum
hingað.“
Miklar tekjur
í úthöfum
- Erum við skammsýn í þessum efn-
um?
„Það eru ekki nema fáir mánuðir
síðan við hófum úthafsveiðar. Smug-
an opnaðist okkur allt í einu í sumar
þótt það svæði hafi verið opið í ára-
tugi. Sjóndehdarhringur manna var
ekki stærri. Þaö er oft með okkur
íslendinga að við gerum eitthvað í
kjölfar annarra og þannig var með
Smuguna því við fórum á eftir Fær-
eyingum þangað. Við höfum farið í
kjölfar Rússa og Norðmanna, t.d. hér
á Reykjaneshrygginn. Á undanföm-
um áratugum hafa Rússar, Pólveijar
og fleiri þjóðir stundað úthafsveiðar
og haft af þvi miklar tekjur. Við höf-
um státað af bestu sjómönnum
heims, skipum og kunnáttu en við
höfum samt ekki nýtt okkur þennan
möguleika. Úthafsveiðar, hvar sem
þær verða, munu skila tekjum í þjóð-
arbúið th viðbótar við þær tekjur
sem sjávarútvegurinn aflar úr land-
helginni. Það er hafin þróun í þá
veru.“
- Þessar úthafsveiðar hafa ekki gert
ykkur mjög vinsæla hjá Norðmönn-
um:
„Við vorum ekkert sérstaklega vin-
sælir þegar við byrjuðum að veiða í
Smugunni í ágúst en niðurstaðan var
þó sú og því lýst yfir af ráðamönnum
að þetta væri stefna ríkisstjórnarinn-
ar. Við megum því aldrei vera í vin-
sældaleik. Það er vissulega barátta
við Norðmenn út af Smugunni og
þeir hafa sin sjónarmið en það er
ekkert endhega víst að við munum
veiða í þeirra ákveðnu smugu í fram-
tíðinni. Ekkert hggur fyrir um það
hvar veiðamar verða stundaðar. Við
ætlum okkur einungis að búa th tekj-
ur fyrir samfélagið. Ég sé ekkert at-
hugavert við það þótt íslensk skip
fari á úthafsveiðar og afli útgerðun-
um og samfélaginu tekna. Við eigum
ekkert að hafa áhyggjur af Norð-
mönnum enda veitír ekki af í þeim
samdrættí sem nú ríkir að afla við-
bótartekna."
Mikil tekjuaukning
- Hvernig byijaði þetta ævintýri hjá
þér?
„Fyrir ári höfðu Færeyingar sam-
band við okkur og voru þá með hug-
myndir um aö veiða í Smugunni.
Þeir vhdu landa fiski hjá okkur og
byijuðu á því í júlí. Þá fóru menn
allt í einu að átta sig á þeim mögu-
leikum sem þarna eru. í kjölfarið fór
af stað mikh skriða af skipum og við
vorum svo heppnir að ná þremur
túrum sem allir lukkuðust. Við
öfluðum í þessum þremur túrum fyr-
ir 148,3 mihjónir sem er um helming-
ur af tekjum skipsins á ársgrund-
vehi. Þetta voru því mjög arðbærar
veiðar. Á sama tíma var hinn hefð-
bundni kvótí skipsins ekki nýttur.
Þetta eina skip sem viö gerum út,
Stakfellið, getur ekki nýtt sér aha þá
möguleika sem við sjáum. Á þeim
grunni fórum við að huga að nýju
skipi. Hins vegar er það mikið atriði,
þar sem úthafsveiðar eru óvissar, að
fjárfestíngin sé ekki mikh. Við þurf-
um að geta gert út á svæði sem öðr-
um fmnst vart borga sig að veiða á.
Einnig verðum við að geta stoppaö
skipin tímabundið og útgerðin þarf
að jiola það.
- Áttu kannski eftir að kaupa fleiri
en tvö skip?
„Menn verða að fóta sig á þessum
hlutum fyrst og síðan verður fram-
tíðin að ráða hver þróunin verður."
Markviss atvinnu-
uppbygging
- Hvaða þýðingu hafa þessi kaup
fyrir Þórshöfn?
„Þetta hefur aht mjög mikla þýö-
ingu fyrir sveitarfélagið og fólkið
sem býr hér eins og sú atvinnustarf-
semi sem við höfum verið að byggja
upp á undanfórnum árum. Við
keyptum t.d. loðnuskipið Júpiter í
sumar sem hafði mikla þýðingu enda
miklu meiri afli sem berst að landi
nú. Sjómenn hafa af þessu vinnu og
menn í landi hafa vinnu af aflanum.
Við hugsum okkur að ef þessi nýju
skip veiða í saltfisk komi hann th
pökkunar og vinnslu í landi. Jafnvel
gætí orðið um það að ræða að hann
yrði meira unninn, t.d. brytjaðar nið-
ur og pakkaður í neytendaumbúðir.
Landvinnslan getur því á ýmsan hátt
notið þessa. Það hefur verið mjög
vaxandi kraftur í atvinnulífinu á
Þórshöfn undanfarin tvö ár. Staðan
hefur verið sú að okkur vantar
vinnuafl í mestu tömunum. Það hef-
ur þvi ekki verið barlómur á þessum
stað.“
- Fréttirnar eru heldur dekkri úr
mörgum öðram sjávarþorpum og
hlutirnir frekar á niðurleið en upp-
leið. Áttu skýringu á því?
„Það eru misjafnar aðstæður á
liveijum stað. Við höfum unnið mjög
markvisst að því undánfarin ár að
koma undir okkur fleiri fótum í
rekstrinum, bæði í tekjum og fram-
leiðslu. Við byggðum loðnuverk-
smiðju árið 1986 og hófum bræðslu.
Síðan erum við famir að tengja sam-
an fiskvinnsluna og bræðsluna með
hráefnisöflun. Við tökum á mótí shd
sem fer í vinnslu og afgangurinn fer
í bræðslu. Við tökum loðnu og hrogn-
in th vinnslu inni í frystihúsi og
þannig styður þetta hvað annað. Á
köflum eru miklar tarnir í loðnu og
shd. í þorsksamdrættinum liefur
verið tiltölulega bjart í bræðsluiðn-
aðinum. Þetta hefur komið sér vel
fyrir okkur enda höfum við verið að
dreifa eggjunum í stað þess að hafa
þau í einni körfu eins og var fram
undir 1985.“
Vantar bjartsýni
- Er hraöfrystistöðin á Þórshöfn þá
orðin þokkalega vel stödd fjárhags-
lega?
„Ég skal ekki segja um hvort hún
sé vel eöa hla stödd. Ætli hún sé
ekki á meðalgrunni. Við höfum aukið
tekjurnar töluvert mikið og teljum
okkur hafa framtíðarrekstrarmögu-
leika á breiðri framleiðslu."
- Ertu hlynntur þeirri sjávarútvegs-
pólitík sem er rekin hér á landi?
„Það hggur auðvitað ekkert fyrir
um að þaö kerfi sem er við lýði í dag
sé það eina rétta. Menn eiga að vera
opnari, skoða alla möguleika og
finna út hvemig þessu verður best
stýrt. Það þarf að eiga sér stað þróun
í þessu eins og öllu öðru.“
- Er þá viss stöðnun ríkjandi?
„Menn eru víða að horfa til fram-
tíðar. Það er varla hægt að segja aö
stöðnun ríki alls staðar en sennilega
LAUGARDAGUR 29. JANÚAR 1994
Gerjun í greininni
- Á þetta eftír að breytast eða halda
fyrirtæki í sjávarútvegi áfram að
stefna í gjaldþrot?
„Ég sé fyrir mér mikla geijun í grein-
inni. Þessi staða sem nú er endar
sjálfsagt með því að einhver fyrir-
tæki fara á höfuðið og nýir aðhar
taka við eins og verið hefur. Það
hvorki breytist eða batnar. Því er
erfitt að sjá hver þróunin verður í
framtíðinni. Það er ekki sjálfgefið að
þeir sem standa vel í dag geri það
eftir fimm eða tíu ár. Það eru miklar
sveiflur í ‘þessari grein. Þó menn
haldi vel á sínum hlut þá ráða þeir
ekki við minnkandi afla. Þess vegna
er mjög áríðandi að finna nýjar
tekjuleiðir tímabundið meðan krepp-
an varir."
eru einhver dæmi um það. Ég vona
sannarlega að menn vinni að því í
greininni að gera hlutina bjartari.
Það er ekki síst undir stjórnendum
komið að þeir séu brattir og bjartsýn-
ir á að það sé framtíð í greininni en
ekki aht svart. Menn verða að hafa
frumkvæði og svo ætlast maður th
að-stjómvöld standi með í þvi sem
verið er að gera. Það er mjög erfitt
fyrir stjórnendur fyrirtækja að vinna
undir þeim formerkjum að það sé
ekkert fram undan.“
Tækifærin óteljandi
- Er þá of mikh svartsýni ríkjandi
að þínu mati?
„Það skiptíst í tvö horn hvernig
menn líta á það. Ég horfi þannig á
hlutina að það séu mörg tækifæri og
miklir möguleikar. Til dæmis hafa
EES-samningarnir fært mörgum,
sérstaklega á suðvesturhominu,
ýmsa mögiheika. Menn eiga að keyra
á fuhu og nýta sér þá, t.d. með því
að flytja fersk flök á markaði erlend-
is. Satt best að segja höfum viö hug-
myndafræðilega séð svo marga
möguleika að við höfum ekki getað
komist yfir að vinna eða skoða þá
alla. Það er mikhvægt að starfsfólk-
ið, sem við höfum, sé frjótt og úr fyr-
irtækjunum komi fmmkvæði. Stefn-
an á að vera sú að auka verðmæti í
afurðunum sem mest með vinnslu
hér heima. Við emm að glíma viö
mikið atvinnuleysi sem ekki er við-
unandi. Við eigum að leysa það með
því að flytja það yfir í aukið afurða-
verðmætí. Láta fólkið vinna."
- Af hverju er það ekki gert?
„Ýmsar ástæður em líklegast fyrir
því. Það er ekkert atvinnuleysi hjá
okkur og við reynum að vinna afla
okkar sem mest, vinnum hann í dýr-
ustu pakkningar og seljum th Amer-
íku. Málið er því mjög staðbundið
eftír landshornum. Það vantar styrk-
ari fyrirtæki almennt th að þau getí
leyft sér að þróa upp möguleika. At-
vinnulífið stendur á mjög veikum
fótum og fá fyrirtæki em mjög sterk.
Það takmarkar möguleika fyrirtækj-
anna.“
Veiðimaður
að upplagi
Jóhann A. Jónsson er fæddur og
uppalinn á Þórshöfn. Faðir hans var
verslunarstjóri í kaupfélaginu á
staðnum. Jóhann stundaði nám í
Samvinnuskólanum á Bifröst en á
sumrin var hann sjómaður á Þórs-
höfn. Þegar hann lauk námi hóf hann
störf hjá Hraðfrystistöð Þórshafnar
árið 1976, fyrst á skrifstofunni. Árið
1978 urðu forstjóraskipti hjá fyrir-
tækinu og Jóhann tók við, 23ja ára.
Sveitarfélagið á stærstan hlut í hrað-
frystíhúsinu en enginn einn einstakl-
ingur á meirihluta. Jóhann er
kvæntur Rósu Daníelsdóttir og eiga
þau þrjú börn, 13, 9 og 5 ára. Jóhann
er mikill sportveiðimaður. Hann ger-
ir út eigin trhlu á grásleppu og færi.
Þá segist hann vera rjúpna- og svart-
fuglsveiðimaður. Á sumrin er það
lax- og shungsveiði. „Að upplagi er
ég mikhl veiðimaður og ég er alltaf
að bíða eftir einhverjum ákveðnum
árstíma með áhugamál mín.“ Jóhann
hefur nokkuð skipt sér af stjómmál-
um og var á lista Stefáns Valgeirs-
sonar á sínum tíma. Hann segist ekki
hafa áhuga á póhtískum störfum um
þessar mundir. Þó er hann oddviti í
sveitarstjóminni.
íslendingar þurfa að víkka sjondeildarhringinn og nota úthöfin til að auka tekjur þjóðfélagsins, segir Jóhann A. Jónsson, athafnamaður og framkvæmda-
stjóri á Þórshöfn, sem hefur verið brautryðjandi á mörgum sviðum sjávarútvegsins.
Stöðug áhætta
- En það hefur líklegast margt
breyst á þessum fimmtán árum síðan
þú tókst við fyrirtækinu?
„Maður hefur gengið í gegnum
mikla þróun og lært margt. Reynslan
nýtist manni í ákvörðunum sem þarf
að taka. Eitthvað er þó í undirmeð-
vitundinni sem segir manni hvort
maður er að gera rétt eða rangt. Oft
er maöur að taka mikla áhættu.
Loðnuverksmiðjan var t.d. stór
ákvörðun sem margir sögðu að væri
röng og við áttum í miklum útístöð-
um við kerfið vegna þess máls. Við
byggðum engu að síður án fyrirgre-
iðslu kerfisins. Ég get fuhyrt að við
væram ekki jafn sterkir í dag hefðum
við ekki farið í þá framkvæmd á sín-
um tíma.“
- Þú ert sem sagt í stöðugri baráttu
við kreppuna?
„Já, það er rétt. Ég vh frekar hanga
í brúninni og fikra mig upp en detta
á botninn. Við jukum tekjur okkar
um hundrað og sextíu mhljónir á síð-
asta ári og emm komnir í þúsund th
ellefu hundmö milljónir í veltu. Á
sama tíma er kannski aht önnur
mynd á öðrum stöðum vegna þess
að menn fá kvótaskerðinguna beint
inn sem tekjuskerðingu.“
Nauðsynlegt að semja
- Og þú ætlar að halda áfram að
heyja stríð á móti Norðmönnum og
Rússum?
„Nei, við erum ekki í stríði við
Norðmenn og Rússa. Viö vonum að
Norðmenn verði áfram frændur okk-
ar og vinir. Við verðum þó að ganga
í gegnum samninga og samkomulag
við þessar þjóðir um veiðar við Sval-
barða og í Smugunni. Við þurfum að
semja um loðnustofninn og shdina.
Við skulum ekki gleyma nokkra af
þessu. Þetta eru hagsmunir sem tek-
ist er á um og þarf að semja um. Við
skulum ætía stjórnvöldum að halda
á málunum af festu og röggsemi en
ekki öfugt.“
- Hefur eitthvað skort þar á?
„Mér hefur fundist það. Vonandi
lagast það enda er það framtíðin sem
skiptir máli. Ég vona að útgerö og
stjórnvöld nái saman með að keyra
þessa hluti af festu og ná sem bestum
samningum við aðrar þjóðir og
styrkja framtíðarstöðu okkar.“
-ELA